امین دلیری
کارشناس ارشد اقتصادی و مدرس دانشگاه
در محاسبات انجام شده، از ابتدای سال پیروزی انقلاب اسلامی ایران نرخ رسمی پول ملی نسبت به دلار در پنج شوک ارزی در دولتهای گذشته و دولت فعلی تاکنون ۶۹ برابر و نرخ غیر رسمی (نرخ بازار) ۷۴ برابر کاهش داشته است. در صورت رفرم پولی با حذف یک صفر از پول ملی ده برابر و حذف دو صفر صد برابر نسبت برابری ریال نسبت دلار ...یا سایر ارزهای معتبر خارجی تغییر میکند. با توجه به لایحه پیشنهادی دولت به مجلس شورای اسلامی که قرار است چهار صفر از ریال حذف شود در واقع ده هزار برابر نسبت پول ملی به ارزهای خارجی تغییر خواهد کرد. سؤال اینجا است وقتی تورم در ایران هرگز به مرز سه رقمی نرسیده آیا با حذف دو صفر از پول ملی اهداف رفرم پولی برآورده نمیشد؟ البته همانطور که اشاره شد با حذف دو صفر نسبت برابری پول ملی به ارزهای معتبر جهانی صد برابر تغییر را در بر خواهد داشت و این تغییرات بیشتراز ۶۹ برابر کاهش ارزش پول ملی در برابر دلار است.
در انجام رفرم پولی باید دواصل ملحوظ شود: اولاٌ، رفرم پولی باید در زمانی انجام شود که از رشد نرخ تورم کاسته شده دارای یک شیب ملایم باشد. ثانیاٌ، بهتر است بعد از انجام رفرم پولی عنوان " ریال جدید " جایگزین " ریال " شود. زیرا باحذف دو صفر از مقیاس پول ملی، اصالت پول ملی حفظ خواهد شد و از طرف دیگر در وهله اول از هزینههای گزاف چاپ و انتشار پول جدید تا مدتی اجتناب شده و به مرور اسکناسهای جدید صرفاٌ توسط بانکها در هنگام مراجعه مشریان برای انجام خدمات بانکی، در صورت تقاضای مشتری اسکناسهای جدید با اسکناسهای قدیمی معاوضه خواهدشد.
به عنوان مثال از تاریخ اعلام اجرای رفرم پولی، هر اسکناس ۱۰۰۰۰ ریالی ۱۰۰ ریال جدید مورد محاسبه قرار خواهد گرفت و تبادل ریال و کالا وخدمات با همان اسکناسهای قدیم با مقیاس ریال جدید خواهد گرفت. یعنی در واقع ارزش اسکناسهای ۱۰۰۰۰ ریالی در واقع ۱۰۰ ریال مورد محاسبه قرار گرفته ودادو ستد میشود. همانطور که اشاره شد استفاده از اسکناسهای جدید با عادی شدن رفتار بازار، به صورت کامل جایگزین خواهد شد.
گرچه مجلس شورای اسلامی پیشنهاد دولت را در رابطه با با حذف چهار صفر از پول ملی را پذیرفت و لایحه دولت مورد تصویب مجلس شورای اسلامی قرار گرفت و برای تأیید شورای نگهبان ارسال شد. ولی بهتر است در این مورد مهم که چاپ و انتشار اسکناسهای جدید و مراحل اجرایی آن، هزینههای زیادی به دولت تحمیل خواهد کرد، در صورت عدم موفقیت طرح، موجب افزایش قیمت کالاها و خدمات و افزایش شدید نرخ تورم خواهد شد، تأمل بیشتری نسبت به کلیه جوانب طرح مبذول شود و طرح رفرم پولی مورد بازنگری مجدد قرار گیرد و در یک فرصت دیگر مورد بازنگری قرار گیرد.
