«نظارت بر محتوا» در شبکه ملی اطلاعات نیازمند قوانین است

گروه هنر و رسانه: "هم اکنون مصرف کنندگان فضای مجازی با دو مسأله اساسی در حوزه رسانه دست به گریبان هستند. اولین مسأله سواد رسانه ای است که سطح سواد رسانه ای جامعه مان در همه سطوح تحصیلی، شغلی، جغرافیایی، متوسط به پایین است و حتی با وجود شبکه ملی اطلاعات این موضوع همچنان وجود خواهد داشت.

مشکلات قانونی یکی دیگر از مشکلات است. هم اکنون مجلس از موضوع سلبی به شبکه های اجتماعی نگاه می کند که البته این امر به دلیل نگرانی هایی است که از این شبکه ها دارد و بیشتر از باب کنترل فضای اینترنت بین المللی در ایران است."

این ها بخشی از صحبت های حسن نجفی سولاری، رئیس سابق مرکز رسانه های دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و کارشناس رسانه است. او بر این باور بوده که اگر ما به صورت ایجابی زیرساخت شبکه ملی اطلاعات را به وزارت آی سی تی بدهیم و او هم یک سری خدمات پایه را فراهم کند، بحث محتوا چه خواهد شد؟ آیا برای این بخش برنامه ای داریم.

همچنین او معتقد است که ما نیازمند قانونی هستیم که بتواند موضوع مربوط به شبکه ملی اطلاعات را به لحاظ قاعده و بودجه حمایت کند. 

با این کارشناس رسانه ساعتی در خصوص نبود شبکه ملی اطلاعات و تأثیر آن بر مصرف رسانه ای کاربران، به بحث و گفت و گو نشستیم. آنچه از نظر می گذرانید، حاصل گفت و گوی ما با وی است.

**تا چه اندازه راه اندازی شبکه ملی اطلاعات ضرورت دارد؟

- اساسا ما نمی توانیم فارغ از اینترنت باشیم و اینترنت به عنوان یک نیاز در حوزه ارتباطات و اطلاعات برای همه مطرح است. در اقصی نقاط دنیا بخشی از این ارتباط در درون خود نظامات و حکمرانی ها برای جامعه شان انجام می شود و نیازی نمی بینند که از اینترنت بین المللی استفاده کنند و بخشی دیگر هم به اینترنت بین المللی نیازمند هستند و از آن بهره مند می شوند.

برای مثال در تهران اگر می خواهیم با یکی از اقوام مان در تهران صحبت کنیم، نیازی به گرفتن کد صفر نیست، زیرا یک شبکه داخلی در تهران این امکان را فراهم می کند تا هزینه تان افزایش نیابد، اما اگر می خواهیم با اقوام مان در خارج از تهران صحبت کنیم، قطعا کد صفر را می گیریم اما هزینه مان دوبرابر می شود. اگر همین حالت را به خارج از کشور ببریم، یعنی فرد بخواهد با اقوام خارج از کشورش صحبت کند، باید ببینیم که چند درصد از افراد، اقوام خارج از کشور دارند و یا می خواهند با آنها صحبت کنند که مطمئنا تعداد این خانواده ها بسیار اندک است.

اگر این مسأله را به سمت اینترنت سوق دهیم، اینترنت می تواند یک شبکه بین المللی به هم پیوسته برای ارتباط دنیا با یکدیگر باشد، اما بخش عمده ای از نیازها می تواند در درون شهر یعنی در شبکه ملی اطلاعات تأمین شود؛ در عین حال به موازاتش اگر کسی به هر دلیلی نیازش اعم از محتوا یا سرویس در درون شبکه ملی اطلاعات تأمین نمی شود، می تواند به سطح بین المللی مراجعه کند؛ 

بنابراین شبکه ملی اطلاعات لاجرم نیاز است تا نخواهیم دائما در فضای مجازی به سفر بین المللی برویم.

** چرا علی رغم اختصاص بودجه های کلان برای شبکه ملی اطلاعات، ما هنوز از داشتن چنین شبکه ای بی بهره هستیم؟

- اصلی ترین دلیل این مسأله تعریف نشدن شبکه ملی اطلاعات است،  یعنی از ابتدا برای اینترنت که باید جداسازی مستقلی انجام می شد و شبکه مستقلی برایش شاهد بودیم، این اتفاق رخ نداد.

برای مثال در یک شهر اینترنت را بطور مستقل سرویس دهیم و سپس برای کل کشور شبکه ملی اطلاعات را در نظر بگیریم و در نهایت یک سیستم ارتباطی مستقل از این دو داشته باشیم که در سطح بین المللی سرویس ارائه دهیم و دریافت کنیم، که متأسفانه تا کنون چنین تعریفی را شاهد نبودیم.

تا کنون تنها روی یک اینترنت بودیم

متأسفانه آنچه که تا کنون درباره اینترنت وجود داشت این بود که ما همیشه روی یک اینترنت بودیم که آن هم اینترنت بین المللی بود.

همچنین پس از تشکیل شورای عالی فضای مجازی، طرحی جامع توسط وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات ارائه شد که دارای لایه های مختلفی بود که می توان به لایه زیرساخت اشاره کرد. یعنی ما برای داشتن شبکه ملی اطلاعات باید زیرساخت پایه را ایجاد کنیم.

همین زیرساخت دارای بخش های مختلفی بود که می توان به فناوری، تکنولوژی سخت افزار همچون داده ها و مراکز داده، نرم افزارها و مغزافزارهای بومی اشاره کرد. برای مثال شما باید سیستم عامل بومی داشته باشید تا از سیستم عامل جهانی استفاده نکنید، در غیر این صورت شبکه ملی اطلاعات شکل نخواهد گرفت.

در آن مقطع این موضوع مطرح شد که اگر همه این مباحث را اجرا کنیم، محتوا چه می شود؟ و محتواها تنها محتوای ویدئو و تولیدات مردمی نیست، بلکه این تولیدات باید تبدیل به سرویس شوند و در این مرحله نیازمند موتور جستجو، ویکی پدیا، دایرة المعارف های مختلف با امکانات ویژه هستیم که روی این ها اعمال شود. همه این ماجرا برای آن بود که شبکه ملی اطلاعات را ایجاد کنیم.

این پیشنهادات مطرح شد و آقای جهانگرد رئیس وقت سازمان فناوری اطلاعات طرح اولیه ای را ارائه کرد که این طرح در کمیسیون های مختلف مرکز ملی فضای مجازی در سال های 91 تا 93 و در زمان ریاست آقای انتظاری مطرح شد که انصافا پایه های درستی داشت.

همچنین مقام معظم رهبری در حکم شورای عالی فضای مجازی، 24 اولویت را قید کرده بودند که می توان به سیستم عامل بومی، سند بازی های بومی و موتور جستجوی بومی اشاره کرد. همه اینها در اسناد و مدارک موجود است که ضرورت همه این ها در شبکه ملی اطلاعات مطرح شده بود.

ابتدا مسئولیت ایجاد زیرساخت برعهده وزارت ICT بود

آنچیزی که شورای عالی فضای مجازی در ابتدا مصوب کرد این بود که مسئولیت ایجاد زیرساخت را به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات اعطا کند. آنها با اعتبارات اختصاص یافته اقدام به خرید فیبر نوری کرده و به نوعی همه کشور را به فیبر نوری مجهز کردند و با هزینه های گزافی، به ایجاد مراکز داده پرداختند.

سپس آنچه که شاهد بودیم این بود که کانال ها و مراکز داده هایی بدون محتوا وجود داشت. یعنی حتی سیستم عاملی را شاهد نبودیم که همه اینها را به یکدیگر متصل کنند و دوباره همان سیستم بیگانه را وارد میدان کردیم و مجددا همان کانال ها در اختیار اینترنت بین المللی قرار گرفت.

پس از این ماجرا اختلافات آغاز شد؛ چراکه شبکه ملی اطلاعات، سوئیچ، فیببر نوری، کابل و مرکز داده نبود، اما متأسفانه شاهد هزینه هایی بودیم که ماحصل این هزینه ها ایجاد تسهیلاتی برای محتوا و خدمات در سیستم عامل بیگانه بود. از طرفی هم وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات دائما آمار ارائه می کرد که مأموریتش را انجام داده است که البته براساس آن تعریف اولیه شورای عالی فضای مجازی که متأسفانه دقت های لازم نشده بود، این وزارتخانه درست می گفت. متأسفانه در آن دوره تقسیم کار ملی لازم شکل نگرفته بود.

البته در سه هفته اخیر سرانجام پس از بحث و مجادله های بسیار، تقسیم کار ملی در شورای عالی فضای مجازی شکل گرفت و سرویس های پایه  و خدمات پایه ها را مجددا به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات واگذار کردند و این موضوع مطرح شد مبنی بر اینکه هر آنچه شبکه ملی اطلاعات نیازمند زیرساخت است، شرکت زیرساخت آن را فراهم کند و البته شرکت زیرساخت یکی از شرکت های وابسته به دولت است، اما در عین بخش های خصوصی هم می توانند مشارکت داشته باشند و هم اکنون خدمات پایه را وزارت ارتباطات با کمک استارت آپ ها و شتاب دهنده را آغاز کرده است. 

بارگذاری محتوای ویدئویی نیازمند پهنای باند وسیع است

البته در برخی از موضوعات همچون محتوای ویدئو که اصلی ترین مصرف در شبکه های اجتماعی به شمار می رود و در موتورهای جستجوگر باید قرار بگیرند نیازمند پهنای باند وسیعی است. همچنین اختلافاتی بر سر سیستم های ویدئو محور همچون سینمای خانگی، تلویزیون اینترنتی و رادیوی اینترنتی وجود دارد.

بنابراین بنظر می رسد باید تقسیم کار ملی مشخصی انجام شود که چه کسی مسئولیت تنظیم گری اینها را دارد که متأسفانه هم اکنون معلوم نیست.

** از دیگر مشکلات نبود شبکه ملی اطلاعات و تأثیر آن در مصرف رسانه ای کاربران برای مان بگویید.

- مشکلات قانونی یکی دیگر از مشکلات است. هم اکنون مجلس از موضوع سلبی به شبکه های اجتماعی نگاه می کند که البته این امر به دلیل نگرانی هایی است که از این شبکه ها دارد و بیشتر از باب کنترل فضای اینترنت بین المللی در ایران است. 

اگر ما به صورت ایجابی زیرساخت شبکه ملی اطلاعات را به وزارت آی سی تی بدهیم و او هم یک سری خدمات پایه را فراهم کند، الباقی ماجرا چه می شود. بنظرم ما نیازمند قانونی هستیم که بتواند این موضوعات را به لحاظ قاعده و بودجه حمایت کند. ما تنها در قانون برنامه پنجساله ششم آورده ایم که محتوای فضای مجازی باید تا پایان برنامه ده برابر شود، الباقی مشخص نشده است که چه کسی باید این کار را انجام دهد. 

همه برای گرفتن بودجه عنوان می کنند که ما درتولید محتوا مسئولیت داریم و باید محتوای لازم را تولید کنیم، اما به هنگام تنظیم و رگولاتوری اختلافات آغاز می شود. امروز وقتی این پرسش پیش می آید که چرا فضای مجازی آشفته است، همه تقصیر را گردن وزارت ای سی تی می اندازند و وزارت آی سی تی مشکل را گردن صداوسیما و در نهایت صداوسیما تقصیرات را گردن وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می اندازد؛  بنابراین بنظرم ما با نبود قانون رسمی برای شبکه ملی اطلاعات روبرو هستیم.

ضرورت وجود قوانین برای ایجاد شبکه ملی اطلاعات

برای اداره شبکه ملی اطلاعات در حوزه محتوا و در حوزه سرویس های مربوط به رسانه، نیازمند قوانینی هستیم که اگر این قوانین در مجلس تصویب شود، طبیعتا به دنبال آن شاهد تصویب بودجه خواهیم بود و در نهایت تقسیم کار انجام می شود و تکلیف نهادها مشخص خواهد شد و همگی دست به دست هم می دهند تا یک نظام درست شود که به آن نظام شبکه ملی اطلاعات  می گوییم.

هم اکنون به ادعای متخصصان موافقین و مخالفان وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، حدود 30 درصد از اقدامات برای داشتن شبکه ملی اطلاعات فراهم شده است، اما 70 درصد کار همچنان روی زمین باقی مانده است که می توان به قوانین، تقسیم کار، شیوه های تولید و نشر اشاره کرد. به خصوص مسأله بودجه که تا کنون اختصاصا کسی بودجه ای برای فضای مجازی دریافت نکرده و اعتباری در اختیار دستگاه و نهادی قرار داده است و هر کسی از منابع خودش در این مسیر قدم بر می دارد.

برای مثال خبرگزاری ها از اعتبارات خودشان در فضای مجازی هزینه می کنند و کسی به آن ها اعتباری اختصاص نداده است. به هرحال مأموریت خبرگزاری ها فضای مجازی نیست و اساسا خبرگزاری ها برای ورود به این فضا نیازمند پهنای باند وسیع و مراکز داده هستند تا بتوانند تمام تولیدات سالیان متعدد را دیجیتال کنند و در مرکز داده قرار دهند و دائما به تولید بپردازند. در این صورت می توان شاهد خبرگزاری شبکه ملی اطلاعات بود.

** وجود شبکه ملی اطلاعات تا چه اندازه می تواند در مصرف رسانه ای مخاطبان تأثیر داشته باشد؟

- هم اکنون مصرف کنندگان فضای مجازی با دو مسأله اساسی در حوزه رسانه دست به گریبان هستند. اولین مسأله سواد رسانه ای است که سطح سواد رسانه ای جامعه مان در همه سطوح تحصیلی، شغلی، جغرافیایی، متوسط به پایین است و حتی با وجود شبکه ملی اطلاعات این موضوع همچنان وجود خواهد داشت.

جعل و دروغ در شبکه ملی اطلاعات هم وجود خواهد داشت

برای مثال اگر شبکه ملی اطلاعات وجود داشته باشد، آیا جعل و دروغ، از بین بردن حریم خصوصی افراد، گذاشتن ویدیویی علیه یک نفر از بین خواهد رفت؟ قطعا پاسخ خیر است؛ چراکه شبکه ملی اطلاعات همچون اینترنتی است که هم اکنون از آن استفاده می کنیم، منتها فعالیت در میدان خودمان است؛ بنابراین اولین نقص سواد رسانه ای مردم است که ما متأسفانه از این ماجرا بسیار عقب هستیم.

در بسیاری از نقاط دنیا شاهد هستیم که از دوران کودکی، سواد رسانه ای را آموزش می دهند. بنظرم ما هم می توانیم و نیازمند همت ملی است. همچنین وزارت آموزش و پرورش، دانشگاه ها، صداوسیما، خبرگزاری ها، همه باید پای کار باشند.

مسأله دیگر آنکه باید بپذیریم که ما قوانین محکم و مدونی برای تولید محتوا و سرویس نداشتیم و امنیت لازم برای تولیدکنندگان خدمات و محتوا وجود نداشت. همچنین سرمایه چندانی وارد این بخش نشده است. برای مثال صداوسیما که بزرگترین تولیدکننده محتوا در ایران است و سالانه حدود 250 هزار ساعت تولید محتوای ویدئویی و صوتی دارد، باید از او چنین پرسشی داشت که چند درصد از بودجه اش را به معاونت مجازی اش می دهد؟ و سهم معاونت مجازی چقدر است؟

 این درحالی است که خبرگزاری فارس را شاهد هستیم که برای فضای مجازی هزینه می کند و امروز یکی از مأموریت هایی که خبرگزاری فارس برای خود تعریف کرده تولید قطعات خاص برای فضای مجازی است. خبرگزار ی فارس، رسانه ای است که می تواند جایگاه خود را در شبکه ملی اطلاعا ت باز کند.

خبرگزاری فارس پیشرو در تولید محتوای فضای مجازی

همچنین اگر خبرگزاری فارس همه عکس هایش را طی سال های فعالیتش در یک مخزن بزرگی حداقل 10 ترابایت و پهنای باند وسیع بارگذاری کند، شاهد هستیم که هر کسی هر عکس و فیلمی که طی این سال ها از حوادث و اتفاقات بسیار نیاز داشته باشد، می تواند به عکسی از خبرگزاری فارس برسد. اگر خبرگزاری فارس به این نقطه برسد، می توانیم بگوییم که نقطه بلوغ مرجع است. 

در حالی که امروز بسیاری از خبرنگاران جهان در ارتباط با حوادث و وقایع تاریخی ایران به کجا مراجعه می کنند؟ پاسخ این است که آنها به خبرگزاری های خارجی مراجعه می کنند و از داده های آنها استفاده می کنند و نتیجه اش می شود همین آشوبی که در فضای مجازی برعلیه نظام جمهوری واقع شده است.

برای مثال کاربری کلید واژه ای با عنوان محتوایی از انقلاب ایران می زند، اما به سمت منابع خبرگزاری های بیگانه سوق می یابد که عمدتا با انقلاب مسأله دارند. همچنین اگر در خصوص آزادسازی خرمشهر و شهید چمران در موتور جستجوگر گوگل جستجو کنید، شما را به سمتی سوق می دهند که غیرقابل باور است؛ درحالی که رسانه های ما باید مرجع باشند و اگر شبکه ملی اطلاعات پا بگیرد و روی آن خدمات قرار داده شود، به دلیل آنکه اتصال بین المللی وجود دارد، این رسانه ها تبدیل مرجع بین المللی می شود.

انتهای پیام/