در همین چارچوب با کمک‌هایی که دولت و وزارت راه و شهرسازی کرده، ایران‌ایر به عنوان قدیمی‌ترین شرکت هواپیمایی ایران بار دیگر برای خرید هواپیماهای جدید اقداماتی کلان کرده است. هواپیماهایی که هرچند به‌طور قابل توجهی ناوگان ایران را تغییر خواهد داد، اما احتمالا برای مقابله با برنامه‌ریزی‌های کلان کشورهای همسایه تنها یک گام ابتدایی به حساب می‌آیند.
در شرایطی که ایران در کل ناوگان خود تنها نزدیک به ۱۵۰ فروند هواپیمای مسافرتی فعال آن هم با عمر میانگین ۲۰ سال دارد، یک محاسبه کوچک از وضعیت ناوگان شرکت‌های هواپیمایی فعال در منطقه نشان می‌دهد ناوگان آنها بیش از ۱۰ برابر ظرفیت فعلی ایران و البته با میانگین سنی بسیار پایین است.
اگر در طول دهه‌های گذشته کمتر کسی نامی از امارات متحده عربی یا قطر در عرصه‌های جهانی هوایی می‌شنید، امروز باید قبول کرد که بخش قابل توجهی از ناوگان فعال جهان در اختیار این کشورهاست و ایرلاین‌هایشان بالاترین ظرفیت‌ها را با پایین‌ترین قیمت عرضه می‌کنند. ایرلاین‌هایی که فکرهایی بزرگ بر سر دارند و این موضوع از شرایط‌شان در برنامه‌ریزی برای آینده و منابع اعتباری جدیدی که به این عرصه تزریق می‌کنند کاملا مشخص است.
هواپیمایی امارات
این شرکت هواپیمایی که در اختیار مسوولان دولت فعال در دوبی قرار دارد، از نظر عمر بسیار جوان‌تر از بسیاری از ایرلاین‌های منطقه است. با این وجود اما توانسته با هزینه‌های کلانی که در طول حدود دو دهه‌ای که به‌کار بسته خود را به یکی از بزرگ‌ترین غول‌های صنعتی جهان تبدیل کند.
امارات‌ایر در حال حاضر از نظر تعداد مسافر و کیلومتر پرواز دومین ایرلاین بزرگ جهان و بزرگ‌ترین شرکت هواپیمایی خاورمیانه است. این شرکت در طول هفته حدود ۳۶۰۰ پرواز هفتگی را انجام می‌دهد و در ۱۵۴ شهر از ۸۱ کشور پرواز برنامه‌ای دارد. امارات‌ایر با پرواز مستقیم از دوبی به اوکلند نیوزلند توانسته رکورد طولانی‌ترین پرواز مسافرتی جهان را نیز به نام خود ثبت کند.
این شرکت هواپیمایی که رقابت با آن برای ما شاید در کوتاه‌مدت بسیار سخت باشد به دستاوردهای فعلی خود قانع نشده و برنامه‌ریزی‌های کلانی نیز برای آینده دارد. در حال حاضر امارات بزرگ‌ترین بهره‌بردار از هواپیماهای ایرباس ۳۸۰ به عنوان بزرگ‌ترین پرنده مسافرتی جهان است. این شرکت در سال ۲۰۰۱، پنج فروند ۳۸۰ سفارش داد و در سال ۲۰۱۰ سفارشات خود را به ۳۲ هواپیما افزایش داد.
مسوولان امارات‌ایر اعلام کردند که در سال ۲۰۱۷ توقع دارند ۹۰ ایرباس ۳۸۰ در ناوگان‌شان فعالیت کند و به زودی سفارشات خود از این هواپیمای غول‌پیکر را به ۱۲۰ فروند می‌رساند.
امارات‌ایر در عرصه سرمایه‌گذاری‌های زیرساختی فعالیت‌های کلانی داشته تا بتواند بخشی از پروازهای ارتباطی – کانکشن – را در اختیار بگیرد. در این راستا ترمینال ۳ فرودگاه دوبی ساخته شده تا به عنوان بزرگ‌ترین فضای سالنی جهان در اختیار این شرکت هواپیمایی قرار گیرد.
با توجه به سفارش ۱۵۰ بوئینگ ۷۷۷ از سوی این شرکت که در آینده نه چندان دور در اختیارش قرار خواهد گرفت، می‌توان گفت که یکی از رقبای منطقه‌ای ایران در آینده‌ای نه چندان دور به عنوان بزرگ‌ترین ایرلاین فعال در جهان ادامه حیات خواهد داد.
قطرایرویز
اصلی‌ترین رقیب منطقه‌ای شیخ‌نشینان دوبی همسایه‌شان در دوحه به حساب می‌آید. این شرکت هواپیمایی قطری که کار خود را از سال ۱۹۹۳ آغاز کرده و از سال ۱۹۹۴ نخستین پروازش را انجام داده است، با پیشرفتی قابل توجه در طول حدود ۲۰ سال فعالیت خود روبه‌رو شده است. این شرکت در حالی کار خود را با دو ایرباس ۳۱۰ و دو بوئینگ ۷۴۷ آغاز کرد که در حال حاضر یکی از بزرگ‌ترین ناوگان‌های منطقه را در اختیار دارد.
قطریها ۱۹۰ هواپیمای فعال را به ناوگان خود اضافه کردند و سفارش رسمی خرید ۱۸۴ هواپیمای جدید را به ثبت رساندند. قطرایرویز در حال حاضر ۳۹ ایرباس ۲۰۰- ۳۲۰، ۳۴ بوئینگ ۳۰۰-۷۷۷ و شش فروند ایرباس ۳۸۰ در اختیار دارد. همچنین ایرلاین سفارش ۳۱ ایرباس ۳۲۰ جدید، ۳۷ ایرباس ۳۵۰-۱۰۰۰، ۳۳هواپیمای ایرباس ۳۵۰-۹۰۰ و ۵۰ سفارش هواپیمای بوئینگ ۷۷۷ را به ثبت رسانده است تا رسما برای امارات به عنوان یک رقیب جدی نامش را مطرح کند.
این رقیب منطقه‌ای ایران یک رویکرد بسیار خطرناک را نیز برای دیگر ایرلاین‌های منطقه اتخاذ کرده است. قطر پروازهای منطقه‌ای و اروپایی خود را با قیمت‌های بسیار پایین‌تر از رنج قیمتی موجود عرضه می‌کند و با توجه به کیفیت بالای پروازها و البته عمر پایین هواپیماهایش توانسته بخش قابل توجهی از بازار را در اختیار بگیرد. قطریها در حال حاضر بیش از ۴۰ هزار کارمند دارند به ۱۵۰ مقصد جهانی پرواز می‌کنند و تقریبا در تمام قاره‌ها پروازهای منطقه‌ای ثبت کرده‌اند.
ترکیش ایرلاینز
در کنار شرکت‌های فعال عربی همسایه غربی ایران نیز در طول سال‌های گذشته توانسته بخش قابل توجهی از بازار پروازهای منطقه‌ای را در اختیار بگیرد. این ایرلاین ترک که زمزمه‌های آغاز به کارش از دهه ۳۰ میلادی آغاز شده پس از کلنجاررفتن با شرایط خاص بازار هواپیمایی در این کشور توانست با ساخت ترمینال جدید در فرودگاه آتاتورک استانبول دوره‌ای نوین از حیات خود را آغاز کند.
ترک‌ها برای هدف‌گذاری‌های کلانشان ناوگان خود را بسیار غنی کردند تا جایی که در حال حاضر بیش از ۳۰۰ فروند هواپیما در این شرکت فعال هستند که از این میان ۶۵ فروند به خانواده ایرباس ۲۰۰-۱۲۰ و ۱۱۲ فروند به خانواده بوئینگ ۷۳۷ اختصاص دارد.
ترک‌ها از نظر مقاصد پروازی نیز توانسته‌اند خود را به عنوان چهارمین ایرلاین فعال در جهان مطرح کنند. در حال حاضر ترکیش ایرلاینز نیز به ۲۹۰ مقصد جهانی و ۱۱۵ کشور پرواز مستقیم دارد تا در این حوزه به عنوان یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌ها شناخته شود. هواپیمایی ترکیه ۱۷۸ سفارش جدید نیز به ثبت رسانده که از این میان ۹۲ هواپیما به ایرباس ۳۲۱ جدید و ۶۵ هواپیما به ۷۳۷ از خانواده بوئینگ اختصاص یافته است.
اتحاد، گلف‌ایر و سعودی
در کنار این سه غول فعال در منطقه که ایران برای رقابت با هر یک از آنها باید توانی قابل توجه به کار بندد، چند ایرلاین دیگر نیز در طول این سال‌ها فعالیت‌هایی را آغاز کردند که دیر جنبیدن شرکت‌های هواپیمایی ایرانی می‌تواند حتی دسترسی به آنها را نیز دشوار کند. شرکت هواپیمایی اتحاد که به عنوان دومین ایرلاین اماراتی در منطقه ابوظبی فعالیت می‌کند توانسته با رساندن تعداد هواپیماهای خود به ۱۲۷ فروند خود به عنوان غولی جدید در امارات مطرح شود.
این شرکت در سال ۲۰۱۴، ۱۵ میلیون مسافر را جابه‌جا کرد که نشان از رشد ۲۲ درصدی تعداد در قیاس با سال گذشته داشت. در حال حاضر اتحاد با ۲۴ بوئینگ ۷۷۷ و ۲۳ ایرباس ۳۲۰ فعالیت می‌کند و برای آینده نیز سفارش خرید ۶۵ فروند ۳۵۰ جدید داده است.
هواپیمایی عربستان سعودی نیز در طول سال‌های گذشته رشدی قابل توجه داشته است. این شرکت هواپیمایی در حال حاضر به ۱۲۰ مقصد در سراسر جهان پرواز مستقیم دارد و تعداد هواپیماهای خود را به عدد ۱۷۳ رسانده است. این شرکت عربستانی نیز برای آینده سفارش‌هایی کلان از خانواده ایرباس و بوئینگ‌های جدید به ثبت رسانده است.
پشت سر تمام این شرکت‌ها هواپیمایی گلف‌ایر بحرین نیز توانسته جای پایی نسبتا محکم در پروازهای منطقه‌ای به دست بیاورد. این شرکت که در حال حاضر ۲۸ هواپیمای فعال دارد که اکثر آنها از خانواده ایرباس ۳۲۰ هستند سفارش خرید ۵۵ هواپیمای جدید را نیز به ثبت رسانده که در کنار ایرباس و بوئینگ ۱۰ فروند آن نیز از هواپیماهای منطقه‌ای شرکت بمباردیه کانادا است.
این موضوع نشان می‌دهد که این شرکت بحرینی برای آینده روی پروازهای منطقه‌ای حساب ویژه کرده تا بتواند از دل این فضای پیچیده برای خود بازاری جداگانه تعریف کند.
هرچند در صورتی که قراردادهای ایران با ایرباس و بوئینگ نهایی شوند و هواپیماهای جدید به ایران‌ایر برسند، قطعا بخشی از این بازار به شکلی کاملا فوری به ایرلاین‌های ایرانی باز گردانده خواهند شد، اما دورخیز شیوخ عربی برای تبدیل شدن به قطب‌های صنعت هوانوردی جهان نشان می‌دهد که ایران زمان زیادی برای بازگشت به این عرصه ندارد. در شرایطی که ناوگان ما حدود یک دهم ناوگان فعال ایرلاین‌های منطقه است، شاید اگر توافقات نهایی به زودی صورت نگیرد، کار برای آینده دشوارتر از این بشود.
