سعيد قليچي
Saeedg6@gmail.com
بررسي شرايط نشان ميدهد كه گزارشهاي منتشر شده توسط مرکز آمار و بانك مركزي درباره نرخ رشد اقتصادي از ابتداي سالجاري صحيح بوده و ترديدي در صحت آنها وجود ندارد ولي بايد بررسي کرد که اين نرخ رشد چگونه محقق شده است. به نظر ميرسد مهمترين دليلي که موجب شدهامروز شاهد اين نرخ رشد باشيم به فروش نفت و درآمد حاصل از آن در پسابرجام مربوط است. به هر حال موتور رشد اقتصادي ايران هميشه درآمدهاي نفتي بوده و اين رشد غيرطبيعي نيست. نبايد فراموش کرد که در سال ۱۳۹۴ رشد خوبي نداشتيم، رشد مثبتي کهامسال اتفاق ميافتد ناشي از درجا زدن سال ۱۳۹۴ است وبه اين ترتيب رشد اقتصادي شش يا هفت درصد نيز ممکن است محقق شود.
با اين حال بايد بپذيريم كه بخش نفت به خودي خود اشتغالزا نيست، البته وقتي درآمد نفت زياد ميشود به ويژه وقتي که از بودجه دولت راه به اقتصاد ايران پيدا ميکند، بهطور موقت اشتغالزا خواهد بود. به اين ترتيب در وضعيت رکودي افزايش درآمد نفت ميتواند بهخاطر اينکه منابع مالي حاصل از فروش نفت تزريق ميشود به بخشهاي مختلف اقتصاد و از آن منظر اثر مثبتي در اشتغال داشته باشد. از طرف ديگر اگر بخواهيم وضعيت کلي اقتصاد ايران را بررسي کنيم به اين نتيجه ميرسيم که براي يک دوره ۱۰ ساله ما شاهد رشد خيره کننده نخواهيم بود، چراکه مجموعه عواملي که وضعيت کنوني اقتصاد ايران را شکل داده، مانع از آن ميشود که اقتصاد ايران به شکل خيرهکنندهاي رشد کند. البته اقتصادي که به خاطر تحريمها در رکود قرار گرفته بود ميتواند در يکي دو سال رشدهاي عجيب را تجربه کند و اين موضوع خيلي شگفتآور نيست، ولي در بلندمدت اين موضوع تحققپذير نيست؛ چراكه بخش صنعت در ايران وضعيت مطلوبي ندارد و اکنون بسياري از صنايع ورشکسته هستند و قدرت رقابتي با بنگاههاي اقتصاد جهاني ندارند، بنابراين ما انتظار رشد خيره کنندهاي از بخش صنعت نبايد داشته باشيم.
اگر به وضعيت اقتصاد ايران در قبل از تحريمها بنگريم متوجه ميشويم در يک بازه زماني ۲۰ ساله رشد ما در حدود چهار درصد بود و اين تصويري از اين است که چقدر ايران پتانسيل رشد دارد؟ وقتي متوسط رشد اقتصادي ايران در بيست سال زير چهار درصد بوده است نشان دهنده اين است که در اقتصاد ما پتانسيل تجربه رشدهاي بالا وجود ندارد، ولي از سوي ديگر بايد به اين نکته هم واقف بود که به هر حال اقتصادي مثل کشور ما بايد سالي حدود سه تا چهار درصد رشد کند، ولي در چند سال متوالي ما شاهد هيچ رشدي نبوديم در نتيجه اين امکان وجود دارد که پس از خروج از رکود تا يک دورهاي رشدهاي پنج، شش درصدي را تجربه کنيم. از طرف ديگر در موضوع سرمايهگذاري خارجي اگر فقط ورود سرمايه مالي صورت گيرد مشکلي از مشکلات ما را حل نميکند، چون در گذشته هم تجربه داشتيم که منابع مالي آورديم ولي کمکي به اقتصاد ما نکرده است. ولي اگر ورود سرمايه خارجي به کشور ما در جهت راهاندازي فعاليت اقتصادي باشد به اقتصاد ما کمک خواهد کرد، ولي مجموعه شرايطي که اقتصاد ايران اکنون با آن روبه رو است به نظر من نميتواند براي ورود سرمايهگذار خارجي جذاب باشد.