«آپشن»؛ تکیه‌گاهی مطمئن برای فعالان بورس

مجتبي آزاديان
روزنامه‌نگار
mojtaba.azadiyan@gmail.com

«آپشن» یا قراردادهای اختیار معامله اوراق بهاداری است که به تازگی وارد بازار سهام شده است، به موجب این قرارداد فروشنده متعهد می‌شود که در صورت درخواست خریدار، مقدار یا تعداد معین و مشخصی از دارایی که موضوع قرارداد است را تا زمان معینی که در قرارداد وجود دارد، معامله کند. طبق این قرارداد و مطابق این تعهدات، فروشنده اوراق می‌تواند مبلغ معینی از خریدار اوراق دریافت کند. البته همانطور که از نام این قرارداد جدید پیداست، برای جلوگیری از امتناع فروشنده اوراق، ازانجام قرارداد، فروشنده باید نتعهد شود مبلغی را به عنوان وجه تضمین نزد کارگزار بورس یا اتاق پایاپای قرار دهد و متناسب با تغییرات قیمت اوراق اختیار معامله، آن را تعدیل کند. در این قرارداد هرکدام از دو طرف می‌توانند در مقابل میلغی مشخص و معین، اختیار یا تعهد خود را به شخص ثالثی واگذار کنند که وی جایگزین آنها خواهد شد. اما قرارداد اختیار معامله به دو گونه است، اختیار فروش یا اختیار خرید، در هفته جاری با حضور مسئولان بازار سرمایه، قرارداد اختیار خرید معامله رسما وارد بورس شد. در قرارداد اختیار خرید، این قرارداد به دارنده آن، این حق را می‌دهد تا دارایی را در تاریخ معینی و با قیمت مشخصی بخرد. و در قرارداد اختیار فروش، این قرارداد به دارنده آن، حق فروش یک دارایی در تاریخ معین و با قیمت مشخص را می‌دهد. حال ببینیم، تفاوت بین قراردادهای آتی و اختیار معاملات در چیست؟ با توجه به اینکه هر دو این قراردادها نوعی اهرم برای سفته‌بازان ایجاد می‌کنند، ابزارهای مشابهی به شمار می‌روند.
تفاوت مهمی که بین این دو ابزار وجود دارد، این است که در قراردادهای آتی زبان بالقوه سفته باز در مقایسه با سود احتمالی آن بیشتر است. اما در اختیار معامله بدون توجه به اینکه میزان کاهش قیمت دارایی پایه چقدر است، ضرر خریدار به طور ثابت و برابر با مبلغ پرداختی برای خرید اختیار است. ثانیاً در قرارداد آتی طرفین متعهد به اجرای قرارداد هستند اما در قرارداد اختیار معامله، یک طرف متعهد و طرف دیگر دارای اختیار جهت اجرای قرارداد است.
اما مزایای قراردادهای اختیار معامله شامل «اهرم مالی» ، «کاهش ریسک»، «کسب درآمد»، «کسب سود از نوسان قیمت سهم»، «استفاده از مزیت زمانی جهت تصمیمات آتی» و «متنوع‌سازی سبد سرمایه‌گذاری» است. همچنین خالص موقعیت‌های مشتری در هر نماد معاملاتی است که می‌تواند خرید یا فروش باشد، «موقعیت باز خرید» تداوم امکان استفاده از اختیار موضوع قرارداد اختیار معامله را نشان می‌دهد و «موقعیت بازفروش» تداوم تعهد موضوع قرارداد اختیار معامله را نشان می‌دهد.
در همین زمینه یک اقتصاددان و استاد دانشگاه در خصوص «قرارداد اختیار معامله طلا» مثال جالبی زده است: «وقتی شما یک دارایی مثل اتومبیل خود را بیمه می‌کنید و ریسک آتش‌سوزی آن را با پرداخت حق بیمه به دیگری (شرکت بیمه) منتقل می‌کنید در حالی که احتمال وقوع آن برای‌تان اهمیت ندارد؛ به‌کارگیری اختیار معامله برای پوشش ریسک نوسانات قیمت طلا در سبد دارایی‌های شما در اصل همین اطمینان خاطر بیمه را برای شما فراهم می‌کند. یک قرارداد یا برگ اختیار معامله طلا به دارنده یا صاحب آن این «حق» اما نه «تعهد» را برای خرید یا فروش میزان معینی طلا به قیمت مشخص (که بدان قیمت توافقی می‌گویند) در تاریخ انقضا می‌دهد. وی در خصوص اهمیت اختیار معامله گفته است: « سرمایه‌گذاران به دو دلیل اصلی و اساسی قراردادهای اختیار معامله را به کار می‌گیرند. اشاره‌ کنم که در بورس کالایی دو دسته بر روی این قراردادها فعال‌اند، یکی آنان که درصدد پوشش نوسانات قیمت کالاها هستند و دیگری سفته‌‌بازها به معنی عام که شامل همه‌ کسانی می‌شود که به فرض طلا را بر پایه پیش‌نگری خود از سمت‌وسوی نوسانات قیمت آن را می‌خرند، اگر نوسانات به نفع شما باشد تمام پول خود را روی آن کالا یا سهم می‌گذارید. عقلانیت در سرمایه‌گذاری حکم می‌کند هر سرمایه‌گذاری را همراه با ریسک بدانیم. قبول و تحمل این ریسک در خرید یا سرمایه‌گذاری یک دارایی باید جبران شود. وقتی شما به خرید قرارداد اختیار معامله برای بهره‌مندی از نوسانات طلا خواه سفته‌باز هستید خواه طلاسازی که قیمت گوشواره‌های ساخت خود را برای عید نوروز در کاتالوگ خود از این ماه اعلام کرده‌اید؛ شما نه‌تنها ریسک زیان‌ساز خود را محدود کرده‌اید، بلکه اگر اوضاع بازار بر وفق مراد شما باشد با سود بالقوه نامحدود روبه‌رو می‌شوید. پوشش ریسک یا مصون‌سازی چیزی شبیه خرید بیمه است، این اقدام شما را در مقابل وقایع پیش‌بینی‌نشده حمایت می‌کند.»