مجتبی آزادیان
روزنامهنگار
mojtaba.azadiyan@gmail.com
به نظر میرسد مهمترین عامل توسعه گزارشگری کنترلهای داخلی نیاز بازار سرمایه به ارتقای شفافیت اطلاعاتی و حفظ حقوق سرمایهگذاران بوده است. متعاقب بروز فروپاشیها و فسادهای مالی و به ویژه تاثیر با اهمیتی که این فسادها بر اعتماد عمومی سرمایهگذاران در بازار سرمایه میگذارد، نهادهای ناظر و ضابطهگذار، استقرار کنترلهای داخلی اثربخش که نقشی جدی در پیشگیری از وقوع تقلبها و سوء استفادههای مالی دارد را مورد پیگیری جدی قرار دادهاند که این موضوع را در قانون ساربنزاکسلی و مقررات سایر کشورها میتوان مشاهده کرد.
در بازار سرمایه ایران هم با توجه به اهداف و رسالت سازمان بورس مبنی بر حمایت از حقوق سرمایهگذاران، الزام به استقرار سیستم کنترل داخلی مناسب جزو ضوابط پذیرش شرکتها در بورس در نظر گرفته شد و پس از آن نیز با تدوین مقررات پیشنهادی توسط شرکت بورس در سال 1389 و بررسی آن در کمیتههای تخصصی سازمان و نظرخواهی از صاحبنظران حرفه دستورالعمل کنترلهای داخلی نهایی شد. البته وقوع سوءجریانها و فساد مالی اخیر در برخی شرکتها نیز بر تسریع در این فرآیند موثر بوده است.
علاوه بر آن نهادهای حرفهای نیز تاثیر زیادی بر این مساله داشتهاند که در ایران نیز موضوع ضرورت ارزیابی و اظهارنظر حسابرسان نسبت به کنترلهای داخلی چند سال پیش از سوی دبیرکل جامعه حسابداران رسمی به وزیر محترم اقتصادی و دارایی اعلام شد. با تصویب و ابلاغ دستورالعملهای کنترلهای داخلی، اقدامات و استقرار سیستم کنترل داخلی و تشکیل کمیتههای حسابرسی و حسابرسی داخلی وارد مرحله جدیدی شد که البته در آغاز راه هستیم و اقدامات زیادی باید انجام شود.
به نظر میرسد ذینفعان اصلی استقرار کنترلهای داخلی سرمایهگذاران، حسابرسان، مدیران و بازار سرمایه خواهد بود. با توجه به اینکه استقرار کنترلهای داخلی اثربخش، چهار هدف اصلی جلوگیری از تقلب و اتلاف منابع و داراییها، کارایی و اثربخشی عملیات، ارتقای کیفیت گزارشگری مالی و رعایت قوانین و مقررات را دنبال میکند، لذا حفظ حقوق سرمایهگذاران و افزایش ارزش سرمایهگذاری آنها را در پی خواهد داشت. علاوه بر آن برای حسابرسان محیط کنترلی مناسبی را ایجاد کرده و ریسک حسابرسان کاهش خواهد یافت.
همچنین به ایفای مسئولیت پاسخگویی مدیران کمک خواهد کرد که به ویژه با توجه به حساسیتهای موجود و مسئولیتهای قانونی متعددی که برای اعضای هیئت مدیره و مدیران عامل شرکتها وجود دارد، این موضوع از اهمیت بیشتری برخوردار خواهد شد.
در مجموع برای بازار سرمایه نیز شفافیت اطلاعاتی و توسعه بازار سرمایه و افزایش اعتماد عمومی به بازار سرمایه و اقتصاد کشور را به همراه خواهد داشت. با توجه به اهمیت بسیار زیادی که استقرار کنترلهای داخلی دارد و خلاصهای از آن ذکر شد، آگاهی از وضعیت کنترلهای داخلی شرکت، برای سرمایهگذاران و نهادهای ناظر از اهمیت زیادی برخوردار است. چرا که این عامل میتواند تاثیر بسزایی در تصمیمگیری سرمایهگذاران داشته باشد. با این توضیح گزارشگری در مورد کنترلهای داخلی توسط شرکتها حائز اهمیت خواهد بود.
بر این اساس در مقررات مصوب سازمان بورس و اوراق بهادار نیز تاکید شده است که مدیریت شرکت به صورت سالانه نتایج ارزیابی سیستم کنترل داخلی را طی گزارشی منتشر کند و البته با توجه به اینکه ممکن است استقرار کامل کنترلهای داخلی اثر بخش، به زمان نیاز داشته باشد، لذا شرکت باید مواردی که دارای نقاط ضعف است را اعلام و برنامههای خود برای رفع آن را ارائه کند.