محمدخادمي: در چندسال اخير فروشگاههاي زنجيره اي وهايپر مارکتهايي با نامهاي گوناگون در محلات شهرتهران راهاندازي شدهاند، اين فروشگاهها يکي از رقباي سرسخت خرده فروشيها هستند و در برخي از محلات تهران پيروز اين دوئل اقتصادي بودهاند و توانستهاند رقباي خرده فروش خود را کنار بگذارند و در آن محدوده جغرافيايي جايي براي کسب و کار خود پيدا کنند، اما به دليل راهاندازي چندين فروشگاه وهايپر مارکت در يک محله رقباي قدرتمند پيش روي يکديگر قرار دارند و هر کدام به روشي براي جلب توجه مشتريان تلاش ميکنند.
يکي از روشهاي جذب مشتري در فروشگاههاي زنجيره اي عرضه کالا با قيمت ارزان تر از قيمت مصرف کننده است، اما طرح تخفيفي گاهي به 60 درصد پايين تر از قيمت مصرف کننده که روي کالا درج شده ميرسد که باعث تعجب مردم، مسئولان و کارشناسان شده است. البته باید تاکید کرد که آنچه در این میان همواره مغفول بوده موضوع نظارت بر عرضه و ارائه کالاهایی با تخفیفات بالا و خاص است. پيش از اين نيز دکتر«مسيح انصاري»مديرعامل انجمن حمايت از مصرف کننده در گفتگوبا تجارت از تخفيفات چند درصدي بخشي از کالاها در فروشگاه زنجيره اي ابراز نگراني کرده بود. در اين گزارش خبرنگار«تجارت» دلايل اين ارزاني، حراجي و تخفيفها را به شکل ميداني در چند فروشگاه زنجيره اي پايتخت بررسي کرده است و گفتگويي با کارشناس بازرگاني انجام داده تا از پشت پرده اين ماجراي ارزان فروشي آگاه شويم، که در ادامه ميخوانيد:
*وزن کم در اجناس
در ابتدا گشتي در چند شعبه از فروشگاه زنجيره اي پايتخت ميزنيم، در يکي از فروشگاههاي زنجيره اي وارد قسمت لوازم بهداشتي ميشويم و به مرور قيمتها ميپردازيم، انبوهي از دستمال کاغذي نظرمان را جلب ميکند، قيمتهاي اين محصول با نوشته بزرگ حکايت از تخفيف 50درصدي دارد، دستمالي که روي آن 3هزار تومان قيمت براي مصرف کننده حك شده 1500 تومان عرضه ميشود. « زهرا غلامي» يکي ازمشتريان اين فروشگاه بدون توجه به قيمت حراج اين محصولات از کنار آنها عبور ميکند، دليل اين بي توجهي را از او ميپرسم، که ميگويد:« درست است که دستمال با قيمت بسيار پايين نسبت به قيمت روي آن به فروش ميرسد، علت اين ارزاني را قديميها گفتهاند که هر ارزاني بدون دليل نيست، يکي از اين دلايل مربوط به وزن کالاهايي مانند دستمال کاغذي بعضي از برندها است. اين کارخانهها در زمان بسته بندي محصولات شان مقدار کمتري از جنس شان را بسته بندي ميکنند و قيمت کمتري را نسبت به قيمت روي کالا به فروشگاهها به فروش ميرسانند.»براي تاييد صحبتهاي اين مشتري چند بسته دستمال کاغذي با برندههاي گوناگون تهيه و هرکدام از آنها را به شکل جداگانه وزن ميکنيم که در اين ميان متوجه تفاوت وزن هر يک از آنها ميشويم. در ادامه به ديگر محصولات مانند قند، شکر و حبوبات ميپردازيم که متوجه ميشويم به جاي 900گرم حدود 800 گرم وزن اين محصولات است که كاهش قيمت را به وجود آورده است.
*کيفيت پايين محصولات
به يکي ديگر از فروشگاههاي معروف پايتخت سر ميزنيم، به غرفه لوازم شوينده اين فروشگاه ميرويم، انواع مختلف پودر ماشين لباسشويي در اين فروشگاه با قيمت پايين تر از مصرف کننده به فروش ميرسد، اين موضوع را از يکي از مشتريان که خود را « ابوالفضل عباسي» معرفي ميکند ميپرسيم، او ميگويد:« در پودرهاي ماشين لباسشويي مواد آبي رنگي وجود دارد که به آن آنزيم ميگويند اين مواد عامل تميز کننده هستند که بعضي از توليد کنندگان اين مواد را بسيار کم در بسته بنديها ميريزند يا از مواد با کيفيت پايين تر استفاده ميکنند و اين عامل ارزان فروشي محصول شان است.» در اين ميان يکي از پرسنل فروشگاه با صداي بلند اعلام ميکند،«حراج گوشت چرخ کرده کيلويي 19 هزار تومان»به سراغ غرفه فروش محصولات پروتئيني ميرويم، بستههاي گوشت چرخ کرده را نگاه ميکنيم، داراي تاييد وزارت بهداشت و مهر استاندارد است و تاريخ آنها نيز به روز است، يکي از مشتريان اين فروشگاه كه تصور ميکند خريدار اين محصول هستم، ميگويد:« ترديدي براي خريد نداشته باشيد، وزارت بهداشت و تعزيرات حکومتي بيشتر در اين فروشگاهها نظارت ميکنند تا مغازههاي کوچک تر و از سوي ديگر صاحبان اين فروشگاه هيچ وقت حاضر نميشوند محصولات غير استاندارد و غير بهداشتي عرضه کنند.»
او درپاسخ به سوال خبرنگار ما درباره اينکه گوشت چرخ کرده در اين فروشگاه با اختلاف 60 درصد نسبت به قيمت بازار چه دليلي دارد؟ ميگويد:«نميخواهم بر چسب ناروا به محصولات بزنم اما طبيعتا اين گوشت گوساله و گوسفند نيست، البته گوشت غير بهداشتي هم نيست، آن طور که من شنيدهام گوشت دامهاي ماده گوسفندي، بز و ميش است و حتي بعضيها معتقدند گوشت يخ زده برزيلي است که تبديل به چرخ کرده شده است و به هيچ عنوان گوشت کله گاو، سنگدان و حيوانات غير ذبح شده نيست و فروش اين محصولات براي افراد تنگ دست کار خوبي است و به تاييد وزارت بهداشت، اداره استاندارد و سازمان دامپزشکي رسيده است.»
*تاريخ مصرف
در ادامه گزارش ميداني مان به يکي از فروشگاههاي معتبر پايتخت که متعلق به يکي از نهادهاي دولتي است مراجعه ميکنيم؛ انبوهي از قوطي رب و تن ماهي با قيمت بسيار پايين نظرمان را جلب ميکند، قيمت درج شده روي قوطي رب با برند معروف 4هزار و800تومان است، در صورتي که 2هزارو800تومان يعني 2هزار تومان ارزان تربه فروش ميرسد. تن ماهي با قيمت درج شده براي مصرف کننده 5هزار و 750 تومان است که با قيمت حراج شده آن 4هزار و 500 تومان به فروش ميرود.با مسئول فروش اين قسمت هم صحبت ميشوم و دليل اين ارزاني را جويا ميشوم، که ميگويد:« تاريخ اين محصولات غذايي مدت زمان کميباقي مانده است، به همين منظور کارخانههاي توليدي با قيمت بسيار پايين تر به فروشگاهها عرضه ميکنند تا محصولاتشان را بفروشند، البته تاريخ اين محصولات 6تا8 ماه زمان دارد و خريداران بايد بهاندازه نياز مصرف شان خريد کنند.»او ادامه ميدهد:« دليل ديگر اين ارزاني مربوط به محتواي اجناس ميشود، به اين شکل که در تن ماهيهاي ارزان قيمت از روغن کنجد و زيتون استفاده نميشود و نوع ماهي نيز مرغوب نيست.» خريد زياد تخفيف زيادبراي بررسي بيشتر اين موضوع به سراغ «ليلا شيخ پور» کارشناس بازرگاني ميرويم، او معتقد است:«دلايل گوناگوني وجود دارد که فروشگاهها وهايپر مارکتها دست به تخفيف ميزنند، يکي از اين دلايل مربوط به خريد عمده از کارخانههاي توليدي است.» به گفته اين کارشناس بازرگاني فروشگاهها به دليل خريد انبوه از کارخانهها از درصد بيشتري تخفيف برخوردار ميشوند و اين تخفيفها کاهش قيمت براي مصرف کننده را به دنبال ميآورد، گاهي حجم انبوه خريد محصولات به صدها تن محصول يعني معادل چندين کانتينرميرسد.»
*حذف واسطه گري در خريد
وي از ديگر دلايل تخفيف در فروشگاهها را مربوط به خريد مستقيم کالا ميداند که بدون واسطه و دلالي صورت ميگيرد، به اين شکل که فروشگاهها خريدشان را مستقيما از کارخانههاي توليدي تهيه ميکنند، درصورتي که خرده فروشيهاي شهر خريدشان را از بنکداران و شرکتهاي پخش موادغذايي تهيه ميکنند که در اين ميان حضور چند واسطه بالا رفتن قيمت براي خرده فروشان را به وجود ميآورد.» او درپاسخ به اين سوال که چرا خرده فروشان نيز محصولات شان را از کارخانههاي توليدي خريد نميکنند تا قيمت کمتري در خريد برايشان به دست آيد؟ پاسخ ميدهد:«اول اينکه کارخانهها خرده فروشي نميکنند و به شکل عمده اقدام به فروش محصولات به فروشگاه بزرگ و بنکداران ميکنند و دوم اينکه فروشگاهها در حجم بالا اقدام به خريد ميکنند و کارخانهها براي تشويق صاحبان فروشگاهها اقدام به تخفيف ميکنند در صورتي که خرده فروشان نهايتا يک يا دو کارتن محصول خريد ميکنند که از درصد تخفيفي برخوردار نميشوند.»
«شيخ پور» در ادامه صحبتهايش ميافزايد:« در زمينه محصولات گوشتي که با قيمت پايين عرضه ميشود بايد بگويم که نبود واسطه در خريد و فروش اين محصولات کاهش شديد قيمت گوشت را در اين مراکز به دنبال آورده است، به اين شکل که گوشت از زماني که در كشتارگاه وجود دارد تا به خرده فروشان محلي برسد چند دست ميچرخد و در اين ميان واسطهها براي هر کيلو گوشت مبلغي را به عنوان سود خود در نظر ميگيرند در صورتي که گوشت در اين فروشگاهها به شکل بدون واسطه عرضه ميشود که باعث ارزان شدن قيمت آن ميشود.»
*براي هر محصولي تخفيف نميدهند
اين کارشناس بازرگاني در ادامه صحبتهايش ميافزايد:« در فروشگاهها هرمحصولي زير قيمت مصرف کننده عرضه نميشود، به طور مثال محصولات لبنياتي، روغن، برنج و زعفران در هيچ يک از فروشگاهها با قيمت تخفيفي به فروش نميرسد و تنها محصولاتي که حاشيه سود بيشتري دارند مورد تخفيف و حراجي قرار ميگيرند.»به گفته «شيخ پور» بعضي از فروشگاهها در زمان خريد اجناس از کارخانهها اقدام به پرداخت نقدي ميکنند که اين امر نيز باعث ارائه تخفيف از سوي کارخانهها ميشود و فروشگاه نيز اين تخفيفات را به مصرف کننده ارائه ميدهد.او از ديگر دلايل ارزاني برخي محصولات در فروشگاهها وهايپرمارکتها را اين طور عنوان ميکند:«بعضي از فروشگاهها وهايپر مارکتهاي زنجيره اي متعلق به کارخانههاي توليد مواد شوينده، بهداشت و صنايع غذايي هستند به همين منظور کارخانهها محصولات توليدي خودشان را در فروشگاههاي زيرمجموعه فعاليت شان ارزانتر به فروش ميرسانند.»
*اندک تخفلفاتي وجود دارد
او درپاسخ به سوال خبرنگار«تجارت» درباره اينکه احتمال اين وجود دارد براي حراج محصولات فروشگاهها با همکاري کارخانهها دست به تخلفاتي بزنند؟ پاسخ ميدهد:« احتمال اين تخلفات بسيار ضعيف است، شايد دو درصد از اين تخفيفات فريب کارانه باشد، به طور نمونه عده اي معتقدند که فروشگاهها از کارخانههاي توليد ميخواهند قيمت درج شده روي محصول را بالا تر از قيمت مشخص چاپ كنند و آن وقت در فروشگاه قيمت کمتري ارائه شود که مردم تصور کنند محصول را ارزان تر خريداري کردهاند امابسيار اندک کارخانه اي زير بار چنين روشي ميرود، چرا که کارخانهها تنها با يک فروشگاه فعاليت اقتصادي ندارند که بخواهند چنين کاري را انجام دهند و بي اعتمادي را براي مصرف کنندگان به وجود آورند.»اين کارشناس بازرگاني در خصوص کم فروشي از سوي کارخانههاي توليدي نيز ميگويد:« گاهي اخباري از سوي رسانهها منتشر ميشود که در محتواي محصولات غذايي وزن کمتري وجود دارد، مثلا در تن ماهي به جاي 170 گرم مقدار 130گرم مواد غذايي ريخته شده است که اين اقدام هم از لحاظ شرع، عرف، قانون و فرهنگ ما ايرانيها در کسب و کار هم خواني ندارد و هم اينکه از لحاظ حرفه کسب و کار اقداميناپسند محسوب ميشود و اين مورد کم فروشي در جامعه ايراني بسيار اندک است شايد در چندهزار کارخانه يک کارخانه چنين اقداميرا انجام دهد.» آن طور که او ميگويد:« حضورهايپرمارکتها و فروشگاههاي زنجيره اي نوعي رقابت را در بين فروشگاهها به وجود ميآورد و اين رقابتها در زمينه ارائه خدمات و قيمتها به نفع مصرف کنندگان است.»