خرچنگ ترسناک اقتصاد خانواده

سوگند السادات چاوشي: سرطان در ايران همانند قصه پرغصه‌اي مي‌ماند که هرچه از تاريخ آن سپري مي‌شود، غصه و دردهاي آن بيشتر مي‌شود، به‌طوري كه به گفته بسياري از بيماران، درد سنگیني هزینه درمان، آزار دهنده‌تر از سرطان است. متاسفانه هزينه‌هاي درمان سرطان در ايران همچنان سرسام آور است و رشد نجومي اين هزينه‌ها به مرحله‌اي رسيده است که طبق آمار بيش از ۲۰ درصد از بيماران مبتلا به بيماري سرطان پس از دوره درماني خود به زيرخط فقر مي روند يا در برخي مواقع مشاهده شده كه بيمار پس از يك بار مراجعه به مراكز درماني به زير خط فقر سقوط كرده است كه به گفته اين بيماران مرگ براي آن‌ها شيرين‌تر از عسل است.

*سرطان روزانه جان 105 نفر را مي‌گيرد!
پر واضح است كه بيماري سرطان پرهزينه‌ترين بيماري در کشور محسوب مي شود که طبق تازه‌ترين آمار روزانه جان بیش از 105 نفر از مردم کشور را می‌گیرد، به‌عبارتي در حال حاضر جمعیت افراد مبتلا به انواع سرطان‌ در ایران حدود 90 هزار تا 95 هزار نفر است و هرساله 50 هزار تا 55 هزار نفر بر اثر این بیماری جان خود را از دست می‌دهند. طبق آمار رسمي در بسياري از استان‌هاي کشور سرطان‌ دومين علت مرگ و مير است و در کل کشور بعد از بیماری‌های قلبی عروقی و تصادفات رانندگی، سرطان سومين علت مرگ و مير به شمار مي‌رود. باتوجه به اينكه هنوز آمار دقيق و روشني از تعداد مبتلايان به اين بيماري در کشور مشخص نيست، اما طبق آخرين گزارش‌ها سالیانه ۱۰۰ هزار بیمار سرطانی به تعداد بیماران سرطانی افزوده می‌شود!

*وقوع سونامي سرطان در ايران
آنچه در روند صعودي بيماري سرطان در کشور حائز اهميت است، اينكه تعداد بيماران سرطاني در چند سال اخير به حدي افزايش پيدا كرده است كه گويي ايران با سونامي سرطان مواجه شده است، به‌طوري که هم‌اكنون در سنين گوناگون و در زنان و مردان ابتلا به اين بيماري در كشور مشاهده مي‌شود. به‌عبارت ساده‌تر در گذشته‌ای نه چندان دور سرطان روده و معده رایج‌ترین نوع سرطان در كشور بود، اما امروزه سرطان ریه به دليل سطوح وسیع‌تر آلودگی‌های صنعتی و ریزگردها و همچنین افزایش نرخ استفاده از دخانیات به صورت افسارگسیخته در كشور افزايش پيدا كرده است. همچنين در بین جمعیت زنان کشور سرطان کولون و رکتوم اولین و دومین عامل مرگ و میر و سرطان سينه سومین عامل مرگ و میر است. در سال‌هاي گذشته سرطان کولون روده بزرگ در افرادی با سنین پنجاه سال به بالا در کشور رخ می‌داد،اما امروز بسیاری از تشخیص‌های این نوع سرطان در افرادی با سنین کمتر از ۲۵ سال مشاهده مي‌شود. به عقيده بسياري از متخصصان سرطان‌شناسی، سرطان در ايران رشدمتفاوتي نسبت به ساير کشورها دارد، زيرا در ايران سرعت رشد بيماري سرطان به دليل مسائل ژنتیکی، افزايش ميانگين سني، عادات اشتباه غذایی و مصرف مواد سرطان‌زاي خوراکي که از راه کشاورزي، برنج‌هاي آلوده و کنترل نشدن کودهاي شيميايي در محصولات کشاورزي وارد بدن مي شود، آلودگي هوا، ريزگردها، زندگی ماشینی، استفاده از دخانیات و الکل،افزايش استرس و اضطراب ناشي از مشکلات اقتصادی و نبود اشتغال افزايش چشمگيري پيدا كرده است كه بدون شك اين روند صعودي سرطان در ايران به دليل افزایش درصد سالمندی در جمعیت كشور در آينده‌اي نه چندان دور ضربه مهلكي بر اقتصاد خواهد زد.

*۱۰ هزار میلیارد تومان هزینه درمان سرطان
هزینه‌های درمان سرطان به دو صورت مستقیم درماني (میانگین هزینه دارو، میانگین هزینه پاراکلینیک، میانگین هزینه ویزیت، میانگین هزینه سرپایی، میانگین هزینه بستری، میانگین هزینه رعایت رژیم غذایی خاص) و مستقیم غیردرمانی (میانگین تغییر شیوه زندگی، میانگین هزینه زمان‌های انتظار، میانگین هزینه سفر، جمع هزینه‌های درمان، جمع هزینه‌های غیردرمان) محاسبه می‌شود كه طبق آخرين آمار تنها هزینه مستقیم درماني سرطان بيش از سه هزار میلیارد تومان در كشور است كه با توجه به شیب تند ابتلا به سرطان در کشور جمع هزینه‌های مستقیم درمانی و هزینه‌های مستقیم غیردرمانی سرطان  بيش از ۱۰ هزار میلیارد تومان در ايران برآورد شده است.
به‌ گفته دكتر علي مطلق رئیس اداره سرطان وزارت بهداشت، درمان بيماري سرطان براي هر بیمار حدود ۱۵ تا ۲۰ میلیون تومان تمام مي‌شود، اما به گفته بسياري از بيماران سرطاني بايد هر ماه بيش از سه ميليون تومان براي درمان بيماري سرطان پرداخت كنند كه بین ۱۵ تا ۲۰ درصد از هزینه‌هاي درمان مربوط  به داروهای ضد سرطان مي‌شود. البته ناگفته نماند كه اين هزینه‌هاي سرسام‌آور در برخی از سرطان‌ها همچون سرطان سینه، ريه، مغز و اعصاب محیطی به مراتب بالاتر است.

*درد دل یک بیمار سرطاني
يكي از بيماران مبتلا به سرطان سينه درخصوص هزينه هاي درمان اين بيماري در گفت و گو با «تجارت» مي‌گويد: هزینه‌های سرسام آور درمان سرطان آزاردهنده‌تر از درد‌های این بیماری است. متاسفانه بيماران سرطاني علاوه بر هزینه‌های سنگین مالی با مشکلات عديده‌اي دست و پنجه نرم مي‌كنند. يكي از مشكلات ما اين است كه به دليل بيماري شغل خود را از دست مي‌دهيم يا به دليل كم‌تواني و ضعف به سمت مشاغل کم‌درآمد‌تر مي‌رويم كه اين امر باعث شده است كه حقوق و درآمد خود را از دست دهيم و حتي نتوانيم هزينه داروهاي ضد سرطاني را تامين كنيم. بيمه تنها 20 درصد از هزينه‌هاي درمان را پرداخت مي‌كند و حمايت قابل توجهي از بیماران ميتلا به سرطان سينه نمی‌شود و به دليل اينكه بيشتر تجهيزات در مراكز خصوصي درماني وجود دارد و سرطان سينه جزو بيماري‌هاي خاص محسوب نمي‌شود، بیش از 80 درصد هزینه‌های درمان را خود پرداخت مي‌كنيم. تنها طي سه ماه گذشته همسرم  15 ميليون تومان هزينه كرده است.
اين بيمار تصريح مي كند: هزینه جراحی سرطان سینه بستگي به اينكه بيمارستان دولتي باشد يا خصوصي بين 500 هزار تومان تا 10 ميليون تومان هزينه دارد و در برخي بيمارستان هاي خصوصي به 30 ميليون تومان هم مي‌رسد. پس از عمل جراحی به هشت دوره شیمی درمانی نیاز است که هزينه آن در بيمارستان‌هاي دولتي و خصوصي متفاوت است. هزينه شيمي درماني در بيمارستان دولتي بيش از 200 هزار تومان است و در بيمارستان خصوصي با احتساب دستمزد پرسنل پزشکی و نوع و دوز دارو از 350 هزار تومان تا سه میلیون تومان متغیر است. سپس بيمار سرطاني بايد پنج تا 30 جلسه پرتو درمانی را طي كند كه هزینه دوره پرتو درمانی در یک بیمارستان دولتي بين 500 تا یک میلیون تومان است و در يك بیمارستان خصوصي به 10 میلیون تومان هم می‌رسد.
اين بيمار ادامه مي‌دهد: در بيمارستان امام خميني ( س) همسرم با يكي از مبتلايان به بيماري سرطان پروستات كه در اهواز زندگي مي‌كرد، آشنا شد كه خانواده اين بيمار در پارک‌های تهران چادر می‌زدند و شب را در چادر‌های مسافرتی می‌خوابيدند. براي اين بيمار هزینه سفر به تهران در كنار هزینه‌های دارو و هزینه‌های بستری بسیار بالا بود كه براي تامين هزينه تنها يك ماه از طول درمان خود مجبور شده بود كه طلاهای همسرش را بفروشد تا سه ميليون تومان را بدست آورد. نمي‌دانم كه طول درمان خود را ادامه داده يا به شهر خود بازگشته و منتظر مرگ مانده است.
به منظور بررسي هزينه‌هاي نجومي درمان سرطان به ویژه سرطان سینه در ايران با دكتر افسانه اقبال‌نيا رییس سازمان زنان حزب اسلامی کار و دبير كمپين سونامي مبارزه با سرطان سينه گفت و گو كرديم كه مشروح آن را در ادامه مي‌خوانيد:

*هزينه‌هاي سرسام آور درمان بيماري سرطان چقدر بر اقتصاد اجتماعی اثر می گذارد؟
سرطان بيماري بسيار پرهزينه‌اي است که بدون شك تامين هزينه‌هاي درمان براي اقشار كم درآمد جامعه بسيار سخت و دشوار است و در بیشتر مواقع مشاهده شده است كه بسياري از بيماران به دليل هزينه هاي سرسام آور طول درمان را رها كرده اند. به طورحتم اقشار پردرآمد جامعه توانايي تامين هزينه هاي درمان را خواهند داشت، اما مساله اقتصادي بيماري سرطان بر بنیان خانواده و سپس بر اقتصاد جامعه اثر می گذارد به طوری كه باعث مي‌شود حتي نفرات سالم خانواده هم به نوعي دچار بیماری سرطان شوند البته نه به این منظور که از نظر جسمانی به بیماری سرطان مبتلا شده اند بلکه به حدی هزینه های درمان این بیماری گزاف است که تمام اعضای خانواده با بحران شدید مالی مواجه می شوند و حتی در برخی مواقع مشاهده شده که خانواده به فروش سقف بالای سر خود اقدام کرده است یا برای تامین هزینه های درمان پول با سود بالا قرض می کنند. بیماری سرطان پیامدهای مختلفی دارد به عنوان مثال بسیاری از مردان بعد از اینکه متوجه می شوند همسرشان به بیماری سرطان مبتلا شده است زندگی مشترک را ترک می کنند که این ترک زندگی از سوی سرپرست خانوار پیامدهای اقتصادی جبران ناپذیری به همراه دارد. همچنین در برخی مواقع مشاهده شده است که بسیاری از مردان می خواهند هزینه های درمان همسر خود را پرداخت کنند، اما هزینه های سرسام آور درمان از جمله تامین هزینه گزاف شیمی درمانی از سبد خانوار پرداخت می شود که این امر در طولانی مدت باعث می شود که سرپرست خانوار دیگر نتواند هزینه های درمان همسر خود را بپردازد که در نتیجه آن مرد هم به نوعی به بیماری سرطان مبتلا می شود که این امر به جامعه نیز سرایت می کند، زیرا خانواده کمون اولیه جامعه است و برون رفت هر نوع رفتاری از یک خانواده بدون شک بر اقتصاد جامعه اثر می گذارد، زیرا دولت به برخی داروهای ضد سرطانی سوبسید پرداخت می کند، بنابراین اگر آمار این بیماری در کشور کاهش پیدا کند دولت دیگر این میزان هزینه را پرداخت نخواهد کرد.
 همچنین هر چه سطح آگاهی و دسترسی به امکانات بیشتر شود این بیماری بیشتر مهار می شود به عنوان مثال در خرمشهر یک بیمار مبتلا به سرطان سینه برای هر بار انجام شیمی درمانی باید به اهواز می رفت که این امر هزینه های درمان بیماری را افزایش چشمگیری داده بود.

*كدام قشر از افراد جامعه يعني فقير، متوسط و ثروتمند بيشتر به بيماري سرطان مواجه مي‌شوند؟
آمار روشن و شفافی در این خصوص وجود ندارد. اما اولین عاملی که باعث بروز بیماری سرطان می شود استرس، دلهره و تشویش است و افراد پس از یک شوک روانی متوجه شده اند که به این بیماری مبتلا شده اند و دومین عاملی که باعث بروز بیماری سرطان می شود، مسائل ژنتیکی است به طوری که وقتی یک نفر از اعضای خانواده به بیماری سرطان مبتلا شود سایر افراد خانواده هم در معرض خطر هستند.
معمولا در اقشار سطح پایین جامعه استرس و تشویش به دلیل مشکلات اقتصادی بیشتر وجود دارد که سرطان در این اقشار شایع تر است. البته سرطان در قشر مرفه جامعه هم دیده می شود که بیشتر به دلیل مصرف مشروبات الکلی، استفاده از دخانیات و عوامل وراثتی است. بروز بیماری سرطان در اقشار مرفه جامعه خیلی بر اقتصاد جامعه اثر گذار نیست، زیرا این اقشار هزینه های درمان را خود به تنهایی تامین می کنند،اما بروز بیماری سرطان در اقشار ضعیف جامعه به دلیل مشکلات و پیامدهای ناشی از آن از جمله افزایش هزینه های جاری دولت بیشتر بر اقتصاد جامعه اثر می گذارد. شایع ترین سرطان مردان ایران نیز سرطان معده است كه عوامل اصلی سرطان معده پرخوری و چاقی، سیگار و الکل و تریاک، مصرف نمک زیاد و مصرف کم میوه‌جات است. سرطان معده دو نوع است که برای فقرا به دليل نارسایی تغذیه در پایین معده و برای ثروتمندان به دليل پرخوری و چاقی در بالای معده رخ می‌دهد.

*سالیانه چند میلیون نفر به بیماری سرطان در ایران مبتلا می‌شوند؟
در هر 45 دقیقه یک نفر به بیماری سرطان مبتلا می شود و از هر هشت نفر حدود  دو نفر  مبتلا به بیماری سرطان در ایران هستند. البته آمار دقیق و روشنی در خصوص  تعداد مبتلایان به بیماری سرطان وجود ندارد، زیرا بسیاری از افراد به دلیل عدم انجام چکاپ پزشکي از بیماری خود اطلاعی ندارند.

*میانگین هزینه های درمان بیماری سرطان از جمله سرطان سینه چقدر است؟
هزینه های درمان بیماری سرطان در انواع سرطان ها متفاوت است، اما اگر بخواهیم روند هزینه های درمان بیماری سرطان سینه را بررسی کنیم. بیمار ابتدا باید جراحی شود، سپس نیازمند به انجام مراحل شیمی درمانی است که هزینه شیمی درمانی در مراکز دولتی با مراکز خصوصی متفاوت است. بعد از انجام مراحل شیمی درمانی باید مراحل پرتو درمانی را سپری کند که بازهم هزینه پرتو درمانی در مراکز دولتی با مراکز خصوصی متفاوت است و در نهایت اگر سینه بیمار تخلیه شود نیاز به پروتز سینه است. این بیماران مرتب باید تحت کنترل و معاینه پزشک متخصص باشند و آزمایش های گران قیمتی از این افراد گرفته می شود تا بیماری مجدد شروع به فعالیت نکند، همچنین این بیماران پس از انجام مراحل شیمی درمانی به پوکی استخوان و خرابی دندان مبتلا می شوند و  هر 20 روز یکبار بیمار مبتلا به سرطان سینه باید آمپول هرسپتین تزریق کند که قیمت این آمپول به صورت آزاد میلیونی است، لذا علاوه بر هزینه های اصلی درمان سرطان سینه، هزینه های جانبی دیگری از جمله رژیم غذایی خاص، مشکلات پوکی استخوان و درمان خرابی دندان به هزینه های بیمار افزوده می شود که به طور کلی هزینه درمان بیماری سرطان سینه در هر ماه بیش از سه میلیون تومان خواهد بود.

*آیا سازمان‌هاي بيمه گر هزينه‌هاي درمان بيماري سرطان سینه را پوشش مي‌دهند؟
متاسفانه سرطان سینه جزو بیماری های خاص محسوب نشده است و بیماران به صورت آزاد درمان می شوند و پوشش بیمه ای آن ها در حد بستری است و تنها بیمه های تکمیلی هزینه های شیمی درمانی را پوشش می دهد. پروتز سینه یک نوع عمل زیبایی به شمار می رود، لذا کوچکترین کمکی به بیماران نمی شود، اما در سایر کشورهای دنیا صفر تا صد هزینه های درمان بیماری سرطان سینه توسط  سازمان های بیمه گر پرداخت می شود.

*راهكارهاي كاهش هزينه درمان سرطان به ويژه سرطان سينه چيست؟
متاسفانه هزینه های درمان بیماری سرطان در ایران بسیار سنگین است. به عنوان مثال اگر قبل از فراگیر شدن بیماری سرطان سینه در بدن فرد، این نوع سرطان شناسایی و کشف شود، سرطان سینه با تجویز داروهای ضدسرطانی یا جراحی درمان خواهد شد، اما وقتی سرطان سینه وارد مرحله متاستاز شود به دلیل اینکه سینه در قسمت جلوی بدن قرار گرفته است و سایر اعضای بدن از جمله کبد، طحال، کلیه و ریه را پوشش دهد هزینه های درمان سرسام آور می شود و همچنین نوع سرطان پیشرفته خواهد بود، لذا اصل پیشگیری قبل از درمان باید در مردم فرهنگ سازی شود. يكي از مهم‌ترين عواملي که باعث شدت يافتن ابتلا به سرطان در کشور شده است، انجام نشدن دوره‌اي چکاپ پزشکي است، زيرا با انجام آزمايش‌هاي پزشکي به صورت سالیانه مي‌توان بسياري از سرطان‌ها را به موقع تشخيص داد، بنابراين انجام چکاپ پزشکي به صورت رايگان در بيمارستان و مراكز درماني كشور بسيار ضرورت دارد. درحال حاضر سرطان دستگاه گوارش بيشترين شيوع را در بين جامعه آماري مردان دارد و آمار سرطان سينه در زنان هم از وضعيت مشابهي پيروي مي‌کند، بنابراين انجام سونوگرافي يا ماموگرافي براي زنان مي‌تواند به سادگي در مراحل ابتدايي بيماري وضعيت آن را براي پزشک روشن کند و قبل از اينکه اين بيماري وارد مرحله متاستاز شود درمان ساده و کم هزينه را ميسر کند. همچنين در بحث درمان هم دولت و هم تشکل‌های مردمی باید به این حوزه ورود کنند، زيرا ۴۰ درصد از انواع سرطان‌ قابل پیشگیری است، لذا اگر دولت و تشکل‌های مردمی به امر پیشگیری قبل از درمان ورود کنند می‌توان روند صعودی ابتلا به بیماری سرطان در ایران را کاهشی کرد.

*كشورهاي مختلف دنيا براي کنترل بيماري سرطان چه تدابيري انديشيده‌اند؟
ایران در بحث کنترل بیماری سرطان از استانداردهای بین المللی تبعیت می کند به عبارتی آنچه که در کشور های پیرشفته دنیا مرسوم است در ایران هم انجام می شود و  زنان ایرانی به صورت مرتب طی یک پروسه زمانی خاص خود را غربال گرایی و معاینه می کنند و به محض اینکه کوچکترین توده ای در ناحیه سینه احساس می کنند به پزشک مراجعه کنند، اما متاسفانه در کشور ما درگیر یک سری ملاحظات قوی و قبیله ای هستیم به عنوان مثال در خرمشهر بسیاری از زنان چکاپ پزشکی را ناپسند می دانند و زمانی که زنان برخی روستاهای محروم خرمشهر را مورد چکاپ و غربالگری قرار دادیم متاسفانه بسیاری از این زنان به سرطان سینه مواجه بودند که در حال حاضر هزینه های درمان این افراد در تهران از سوی خیرین پرداخت می شود.
جدول جمع هزینه‌های مستقیم درمانی و هزینه‌های مستقیم غیر درمانی سرطان
انواع سرطان    هزينه( ماهيانه)
سرطان خون    دو میلیون و 690 هزار تومان
سرطان سینه    سه میلیون و 870 هزار تومان
سرطان مغز و اعصاب محیطی    سه میلیون و 250 هزار تومان
سرطان اندام تناسلی زنان    دو میلیون و 630 هزار تومان
سرطان گوارش    دو میلیون و 830 هزار تومان
سرطان ریه    سه میلیون و 690 هزار تومان
سرطان اندام‌های تناسلی مردان    یک میلیون و 700 هزار تومان
سرطان پروستات     سه ميليون تومان