بررسی ديدگاه سه اقتصاددان ايراني درخصوص نظريه برنده نوبل اقتصاد؛
تجارت آنلاین: در اين ميزگرد سه نفره که در حضور دانشجويان، فعالان و ديگر کارشناسان اقتصادي برگزار شد، از زواياي گوناگوني اقتصاد رفتاري مورد بررسي قرار گرفت و در اين ميان سه اقتصاددان در بررسي اين موضوع، اقتصاد کشور را از اين زوايه به نقد کشيدند.
تجارت آنلاین: در اين ميزگرد سه نفره که در حضور دانشجويان، فعالان و ديگر کارشناسان اقتصادي برگزار شد، از زواياي گوناگوني اقتصاد رفتاري مورد بررسي قرار گرفت و در اين ميان سه اقتصاددان در بررسي اين موضوع، اقتصاد کشور را از اين زوايه به نقد کشيدند.
در اين ميزگرد محمد قلي يوسفي، اقتصاددان با بيان اينکه موضوعي که نوبليست 2017 مطرح کرده‌است، بحث جديدي نيست چرا که سال‌هاست اين موضوع مورد توجه قرار گرفته است که علم اقتصاد يک علم اجتماعي بوده است. به عبارتي اين اقتصاددان با اين پژوهش عملا علم اقتصاد را زير سؤال برده است.
يوسفي افزود: وقتي تالر مي‌گويد ترجيحات اجتماعي حائز اهميت‌اند به اين ترتيب کل اقتصاد را زيرسوال برده است.
وي همچنين مي‌گويد لزوما نمي‌توان گفت رفتارهاي اقتصادي افراد عقلاني است و اين موارد موضوعات جديدي نيست و انسان همواره در بسياري مواقع غيرعقلاني عمل کرده است.
عضو هيات علمي‌گروه اقتصاد دانشگاه علامه طباطبايي با بيان اينکه علم اقتصاد در سال گذشته از دنياي واقعي فاصله گرفته و مسائلي را مطرح مي‌کند که پيشتر مطرح نبود و مي‌گويد اين علم اجتماعي است و نمي‌توان آن را در معادلات رياضي تعيين تکليف کرد. گفت: تالر مهمترين کاري که کرد انسان را به اقتصاد وارد کرد و به اقتصاددانان گفت شما انسان را در معادله خود وارد نمي‌کنيد در حالي که نمي‌شود رفتار اقتصادي انسان را بدون نفعي که وي فارغ از قرار گرفتن در فرمول‌ها ايفا مي‌کند مورد تحليل قرار داد. تالر اين را هم مطرح مي‌کند که درست نيست اين موضوع که انسان‌ها همه به دنبال سود شخصي هستند به اين ترتيب در رفتارهاي انسان‌ها انصاف از خودگذشتگي ديده مي‌شود برخي رفتارها به خاطر عدالت، عواطف و غيره هستند و لزوما نمي‌ـوان رفتار اقتصادي آنها را بر حسب کسب سود تحليل کرد.
اين اقتصاددان در ادامه سخنانش درباره‌انديشه تالر گفت: در اقتصاد رفتاري مي‌توان رفتارهاي سياستمداران را تحليل کرد. اينکه چقدر از تصميمات آنها به نفع مردم است.
*جلوگيري از سوءسياستگذاري‌ها با تئوري اقتصاد رفتاري
اما فرشاد مومني ديگر اقتصاددان اين نشست، با بيان اينکه اقتصاد رفتاري مانند هر شيوه فکري ديگر در اقتصاد دنبال تصوير واقع‌گرايانه‌تري از تصميم‌گيري و تخصيص منابع است.
عضو هيات علمي‌گروه اقتصاد دانشگاه علامه طباطبايي گفت: شايد مهمترين نکته‌اي که وجود داشته باشد اين است که به اقتصاد رفتاري مانند اقتصاد نئوکلاسيک و نهادگرا به مثابه يک تئوري نگاه کنيم. به اين ترتيب بايد در قالب يک رويکرد نظري همانگونه که از ظرفيت‌ها و توانايي‌هاي آن آگاه مي‌شويم از برخوردهاي مطلق انگارانه آن برحذر باشيم.
مومني بيان کرد: مساله‌اي که براي ما مهم است اين است که به دليل همان تنگناهاي روش شناختي که در نظام‌هاي رسمي‌آموزش و پرورش علم اقتصاد داريم،مي‌بينيم که در سطوح بالاي تصميم‌گيري در ايران هم به اين مساله توجه نمي‌شود و وقتي از لفظ مشترک اقتصاد استفاده مي‌کنيم درباره سه ديسيپلين متفاوت سطوح خرد، کلان و توسعه تحليل اقتصادي صحبت مي‌کنيم.
وي ادامه داد: در موارد بسياري تداخل تلقي‌ها بسياري از سوءبرداشت‌ها و سوء سياست‌گذاري‌ها را منجر شده مثل نوعي که با شوک درماني درباره حامل‌هاي انرژي برخورد کرديم. منظور ما اين نبود که ابزار قيمت براي تغيير هدف گذاري شده مطلقا موضوعيت ندارد ضعف ما اين بود که در ساحتار توسعه نيافته دستکاري قيمت آخرين حلقه از مجموعه اقدامات بايد باشد و اگر در اين حلقه قرار گيرد اهداف انتزاعي برآورده نشده بلکه فاجعه‌هاي بزرگ انساني هم پديد مي‌آيد. نکته کليدي بحث اين بود که ايران ساختار توسعه نيافته و رانتي دارد بنابراين ما با تقدم رتبه‌اي مسائل سطح توسعه و کلان نسبت به سطح خرد روبرو هستيم. فرشاد مومني افزود: يکي از نکته‌هاي اصلي بحث‌هاي رفتارگران اين است که روي مساله کارآيي و اثربخشي منابع انساني با حساسيت بالايي برخورد مي‌کند. از اين منظر وقتي به تحولات ايران نگاه مي‌کنيم اضافه کردن ملاحظات دستاوردهاي اقتصادي مي‌تواند راه‌گشا باشد تا پديده‌هاي حيرت انگيز اقتصاد ايران را تحليل کنيم.
عضو هيات علمي‌گروه اقتصاد دانشگاه علامه طباطبايي در ادامه با اشاره به مطالعه محمد بحرينيان، اقتصاددان اظهار کرد: در مطالعه‌اي که وي اخيرا انجام داده و سال‌هاي ۱۳۳۸ تا ۱۳۹۴ را بررسي کرده متوجه شده با قيمت‌هاي جاري، درآمدهاي ارزي ايران حدود ۱۶۸۶ ميليارد دلار بوده که نزديک به۸۱.۵ درصد از آنها به سال‌هاي ۱۳۶۹ به بعد تعلق دارد يعني دوره‌اي که اقتصاد ايران از طريق سياست‌هاي تعديل ساختاري اداره شده است. حالا بايد ديد که اين سياست‌ها چه دستاوردهايي داشته‌اند. وي درخصوص ضرورت توجه به اقتصاد رفتاري گفت: در اقتصاد سياسي رانتي ما دائما به خاطر عدم شفافيت و برخورد سهل انگارانه و شعاري درباره مشارکت مردم در سرنوشت خود مدام شاهديم که هزينه‌هاي هماهنگي به طرز فاجعه‌اميزي افزايش مي‌يابد. ما در چنين شرايطي مي‌توانيم از دستاوردهاي اقتصاد رفتاري استفاده کنيم که از ميزان انبوه ناهماهنگي‌هاي نهادي و ساختاري کاسته شود.
*بازار ديگر توان تصميم‌گيري براي اقتصاد را ندارد
بهنام شهائي، پژوهشگر حوزه اقتصاد رفتاري با بيان تاريخچه‌اي از اقتصاد رفتاري، پژوهش نوبليست سال 2017 را از زوايه ترجيحات اقتصادي و رفتار سياستگذاران مورد بررسي قرار داد. اين پژوهشگر اقتصاد رفتاري درتحليل اين پژوهش گفت: از نگاه ريچار تالر و پژوهش صورت گرفته توسط او نتيجه‌اي که به دست مي‌آيد تاکيد بر اين موضوع است که نمي‌توان ديگر با قاعده‌هاي علم کلاسيک اقتصاد تصميم‌گيري را به بازار واگذار کرد. وي در توضيح بيشتر در اين باره افزود: تالر به صراحت مي‌گويد ديگرنظريه‌پردازي اقتصاد متعارف نمي‌تواند پاسخگو مناسبي براي جامعه و توسعه اقتصادي شود. اين پژوهشگر حوزه اقتصاد رفتاري ادامه داد: اقتصاد رفتاري به دنبال آن است که در مدل‌هاي اقتصادي جايي را براي انسان‌هاي عادي باز کنند. انسان‌هايي که برايشان محاسبات و قضاوت سخت است و توانايي شناختي ندارند. او با اشاره به پيشينه اقتصاد رفتاري گفت: آثار مربوط به اقتصاد رفتاري را مي‌توان در آنچه از سايمون نوبليست 1987 به جاي مانده نيز يافت. اقتصاددانان تصور مي‌کنند که افراد براي تصميم گيري در عقلانيت کامل به سر برده و گزينه‌ها را چيده و از ميان گزينه‌ها انتخاب مي‌کنند ولي سايمون گفت انسان‌ها عقل کامل ندارند و عقلانيت آنها محدود است. شهائي درباره آنچه در آثار تالر آمده است اظهار کرد: تالر به اين نکته اشاره دارد که رفتار آدم‌ها بعضي اوقات از رفتار عقلاني فاصله مي‌گيرد. اين اقتصاددان در ادامه سخنانش با بيان اينکه مي‌توان رفتار سياست گذاران را هم در اقتصاد تحليلي بررسي کرد گفت: از سوي ديگر با اقتصاد رفتاري مي‌توانيم تحليل کنيم که آيا مي‌توانيم در گزينه‌هاي مورد انتخاب مردم دستکاري کنيم تا آنها بتوانند به گونه‌اي متفاوت يا بهتر تصميم بگيرند؟ اقتصاد رفتاري اين را هم مطرح کرده گرچه گفته مي‌شود افراد با داشتن گزينه‌هاي بيشتر آزادي بيشتري دارند ولي اگر گزينه‌ها خيلي زياد باشند افراد به دشواري مي‌توانند تصميم بگيرند. شهائي در بخش‌هاي ديگري از سخنانش به موضوع ترجيحات اجتماعي در انديشه تالر اشاره کرد و گفت: يکي ديگر از مباحث مورد بحث تالر اين است که لزوما افراد به دنبال حداکثر کردن سود خود نيستند و در بسياري از موارد ترجيحات اقتصادي دارند مثلا وقتي متوجه مي‌شوند شخصي زياده خواهي مي‌کند ممکن است خودشان ضرر کنند ولي نخواهند سودي به آن فرد برسد. در اين بحث ما تاکيد بر موضوع انصاف را مي‌بينيم زماني که به افراد گفته مي‌شود که شما با تعيين اين قيمت "انصاف" نداريد. به اين معني که انتظار اين نمي‌رود که آنها حداکثر سود را براي خود لحاظ کنند.
در اين ميزگرد محمد قلي يوسفي، اقتصاددان با بيان اينکه موضوعي که نوبليست 2017 مطرح کرده‌است، بحث جديدي نيست چرا که سال‌هاست اين موضوع مورد توجه قرار گرفته است که علم اقتصاد يک علم اجتماعي بوده است. به عبارتي اين اقتصاددان با اين پژوهش عملا علم اقتصاد را زير سؤال برده است.
يوسفي افزود: وقتي تالر مي‌گويد ترجيحات اجتماعي حائز اهميت‌اند به اين ترتيب کل اقتصاد را زيرسوال برده است.
وي همچنين مي‌گويد لزوما نمي‌توان گفت رفتارهاي اقتصادي افراد عقلاني است و اين موارد موضوعات جديدي نيست و انسان همواره در بسياري مواقع غيرعقلاني عمل کرده است.
عضو هيات علمي‌گروه اقتصاد دانشگاه علامه طباطبايي با بيان اينکه علم اقتصاد در سال گذشته از دنياي واقعي فاصله گرفته و مسائلي را مطرح مي‌کند که پيشتر مطرح نبود و مي‌گويد اين علم اجتماعي است و نمي‌توان آن را در معادلات رياضي تعيين تکليف کرد. گفت: تالر مهمترين کاري که کرد انسان را به اقتصاد وارد کرد و به اقتصاددانان گفت شما انسان را در معادله خود وارد نمي‌کنيد در حالي که نمي‌شود رفتار اقتصادي انسان را بدون نفعي که وي فارغ از قرار گرفتن در فرمول‌ها ايفا مي‌کند مورد تحليل قرار داد. تالر اين را هم مطرح مي‌کند که درست نيست اين موضوع که انسان‌ها همه به دنبال سود شخصي هستند به اين ترتيب در رفتارهاي انسان‌ها انصاف از خودگذشتگي ديده مي‌شود برخي رفتارها به خاطر عدالت، عواطف و غيره هستند و لزوما نمي‌ـوان رفتار اقتصادي آنها را بر حسب کسب سود تحليل کرد.
اين اقتصاددان در ادامه سخنانش درباره‌انديشه تالر گفت: در اقتصاد رفتاري مي‌توان رفتارهاي سياستمداران را تحليل کرد. اينکه چقدر از تصميمات آنها به نفع مردم است.
*جلوگيري از سوءسياستگذاري‌ها با تئوري اقتصاد رفتاري
اما فرشاد مومني ديگر اقتصاددان اين نشست، با بيان اينکه اقتصاد رفتاري مانند هر شيوه فکري ديگر در اقتصاد دنبال تصوير واقع‌گرايانه‌تري از تصميم‌گيري و تخصيص منابع است.
عضو هيات علمي‌گروه اقتصاد دانشگاه علامه طباطبايي گفت: شايد مهمترين نکته‌اي که وجود داشته باشد اين است که به اقتصاد رفتاري مانند اقتصاد نئوکلاسيک و نهادگرا به مثابه يک تئوري نگاه کنيم. به اين ترتيب بايد در قالب يک رويکرد نظري همانگونه که از ظرفيت‌ها و توانايي‌هاي آن آگاه مي‌شويم از برخوردهاي مطلق انگارانه آن برحذر باشيم.
مومني بيان کرد: مساله‌اي که براي ما مهم است اين است که به دليل همان تنگناهاي روش شناختي که در نظام‌هاي رسمي‌آموزش و پرورش علم اقتصاد داريم،مي‌بينيم که در سطوح بالاي تصميم‌گيري در ايران هم به اين مساله توجه نمي‌شود و وقتي از لفظ مشترک اقتصاد استفاده مي‌کنيم درباره سه ديسيپلين متفاوت سطوح خرد، کلان و توسعه تحليل اقتصادي صحبت مي‌کنيم.
وي ادامه داد: در موارد بسياري تداخل تلقي‌ها بسياري از سوءبرداشت‌ها و سوء سياست‌گذاري‌ها را منجر شده مثل نوعي که با شوک درماني درباره حامل‌هاي انرژي برخورد کرديم. منظور ما اين نبود که ابزار قيمت براي تغيير هدف گذاري شده مطلقا موضوعيت ندارد ضعف ما اين بود که در ساحتار توسعه نيافته دستکاري قيمت آخرين حلقه از مجموعه اقدامات بايد باشد و اگر در اين حلقه قرار گيرد اهداف انتزاعي برآورده نشده بلکه فاجعه‌هاي بزرگ انساني هم پديد مي‌آيد. نکته کليدي بحث اين بود که ايران ساختار توسعه نيافته و رانتي دارد بنابراين ما با تقدم رتبه‌اي مسائل سطح توسعه و کلان نسبت به سطح خرد روبرو هستيم. فرشاد مومني افزود: يکي از نکته‌هاي اصلي بحث‌هاي رفتارگران اين است که روي مساله کارآيي و اثربخشي منابع انساني با حساسيت بالايي برخورد مي‌کند. از اين منظر وقتي به تحولات ايران نگاه مي‌کنيم اضافه کردن ملاحظات دستاوردهاي اقتصادي مي‌تواند راه‌گشا باشد تا پديده‌هاي حيرت انگيز اقتصاد ايران را تحليل کنيم.
عضو هيات علمي‌گروه اقتصاد دانشگاه علامه طباطبايي در ادامه با اشاره به مطالعه محمد بحرينيان، اقتصاددان اظهار کرد: در مطالعه‌اي که وي اخيرا انجام داده و سال‌هاي ۱۳۳۸ تا ۱۳۹۴ را بررسي کرده متوجه شده با قيمت‌هاي جاري، درآمدهاي ارزي ايران حدود ۱۶۸۶ ميليارد دلار بوده که نزديک به۸۱.۵ درصد از آنها به سال‌هاي ۱۳۶۹ به بعد تعلق دارد يعني دوره‌اي که اقتصاد ايران از طريق سياست‌هاي تعديل ساختاري اداره شده است. حالا بايد ديد که اين سياست‌ها چه دستاوردهايي داشته‌اند. وي درخصوص ضرورت توجه به اقتصاد رفتاري گفت: در اقتصاد سياسي رانتي ما دائما به خاطر عدم شفافيت و برخورد سهل انگارانه و شعاري درباره مشارکت مردم در سرنوشت خود مدام شاهديم که هزينه‌هاي هماهنگي به طرز فاجعه‌اميزي افزايش مي‌يابد. ما در چنين شرايطي مي‌توانيم از دستاوردهاي اقتصاد رفتاري استفاده کنيم که از ميزان انبوه ناهماهنگي‌هاي نهادي و ساختاري کاسته شود.
*بازار ديگر توان تصميم‌گيري براي اقتصاد را ندارد
بهنام شهائي، پژوهشگر حوزه اقتصاد رفتاري با بيان تاريخچه‌اي از اقتصاد رفتاري، پژوهش نوبليست سال 2017 را از زوايه ترجيحات اقتصادي و رفتار سياستگذاران مورد بررسي قرار داد. اين پژوهشگر اقتصاد رفتاري درتحليل اين پژوهش گفت: از نگاه ريچار تالر و پژوهش صورت گرفته توسط او نتيجه‌اي که به دست مي‌آيد تاکيد بر اين موضوع است که نمي‌توان ديگر با قاعده‌هاي علم کلاسيک اقتصاد تصميم‌گيري را به بازار واگذار کرد. وي در توضيح بيشتر در اين باره افزود: تالر به صراحت مي‌گويد ديگرنظريه‌پردازي اقتصاد متعارف نمي‌تواند پاسخگو مناسبي براي جامعه و توسعه اقتصادي شود. اين پژوهشگر حوزه اقتصاد رفتاري ادامه داد: اقتصاد رفتاري به دنبال آن است که در مدل‌هاي اقتصادي جايي را براي انسان‌هاي عادي باز کنند. انسان‌هايي که برايشان محاسبات و قضاوت سخت است و توانايي شناختي ندارند. او با اشاره به پيشينه اقتصاد رفتاري گفت: آثار مربوط به اقتصاد رفتاري را مي‌توان در آنچه از سايمون نوبليست 1987 به جاي مانده نيز يافت. اقتصاددانان تصور مي‌کنند که افراد براي تصميم گيري در عقلانيت کامل به سر برده و گزينه‌ها را چيده و از ميان گزينه‌ها انتخاب مي‌کنند ولي سايمون گفت انسان‌ها عقل کامل ندارند و عقلانيت آنها محدود است. شهائي درباره آنچه در آثار تالر آمده است اظهار کرد: تالر به اين نکته اشاره دارد که رفتار آدم‌ها بعضي اوقات از رفتار عقلاني فاصله مي‌گيرد. اين اقتصاددان در ادامه سخنانش با بيان اينکه مي‌توان رفتار سياست گذاران را هم در اقتصاد تحليلي بررسي کرد گفت: از سوي ديگر با اقتصاد رفتاري مي‌توانيم تحليل کنيم که آيا مي‌توانيم در گزينه‌هاي مورد انتخاب مردم دستکاري کنيم تا آنها بتوانند به گونه‌اي متفاوت يا بهتر تصميم بگيرند؟ اقتصاد رفتاري اين را هم مطرح کرده گرچه گفته مي‌شود افراد با داشتن گزينه‌هاي بيشتر آزادي بيشتري دارند ولي اگر گزينه‌ها خيلي زياد باشند افراد به دشواري مي‌توانند تصميم بگيرند. شهائي در بخش‌هاي ديگري از سخنانش به موضوع ترجيحات اجتماعي در انديشه تالر اشاره کرد و گفت: يکي ديگر از مباحث مورد بحث تالر اين است که لزوما افراد به دنبال حداکثر کردن سود خود نيستند و در بسياري از موارد ترجيحات اقتصادي دارند مثلا وقتي متوجه مي‌شوند شخصي زياده خواهي مي‌کند ممکن است خودشان ضرر کنند ولي نخواهند سودي به آن فرد برسد. در اين بحث ما تاکيد بر موضوع انصاف را مي‌بينيم زماني که به افراد گفته مي‌شود که شما با تعيين اين قيمت "انصاف" نداريد. به اين معني که انتظار اين نمي‌رود که آنها حداکثر سود را براي خود لحاظ کنند.
آخرین اخبار
پرطرفدارترین عناوین