گروه راه و مسكن: بعدازظهر ( ۸ خردادماه ۱۳۸۳) بود که زلزله بهصورت جدی باعث ترس و وحشت ساکنان پایتخت شد و از آنها زهرچشم گرفت، زمین لرزهای با بزرگای 3.6 ريشتر که ناحیه گستردهای از استانهای شمالی ایران از جمله تهران را لرزاند و با اینکه خساراتی بهدنبال نداشت، اما دلهره آور بود، پس از گذشت 12 سال زمین لرزهای به بزرگی ۵.۲ ریشتر ساعت ۲۳:۲۷ دقیقه چهارشنبه شب( ۲۹ آذرماه 96) تهران را لرزاند، زمینلرزهای با عمق ۷ کیلومتر که کانون آن در مرز استان تهران و البرز و در ۳ کیلومتری ملارد در غرب استان تهران و هفت کیلومتری مشکین دشت در استان البرز و ۹ کیلومتری شهریاراستان تهران بود و البته در استانهای گیلان، البرز، قم، مرکزی و قزوین احساس شد. بر اثر این زمین لرزه که بیشتر در غرب استان تهران احساس شد، در خطوط تلفن برخی مناطق تهران و کرج اختلال ایجاد شد و مردم سراسیمه و وحشتزده به خیابانها هجوم بردند و بسیاری این شب تقریبا سرد را تا صبح در خودروهای خود سپری کردند. پس از وقوع اين زمين لرزه جلسات مشترکي بين مسئولان مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، سازمان زمینشناسی، موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، پژوهشگاه بینالمللی زلزله و مهندسی زلزله و همچنین نمایندگانی از استان تهران و البرز تشكيل شد كه در اين راستا روز گذشته محمد شکرچیزاده رئیس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی اعلام كرد كه لرزهخيزي تهران و البرز همچنان ادامه دارد.
* شهروندان پایتختنشین و حومه هوشیار باشند
محمد شکرچی زاده رئیس مرکز تحقیقات راه،مسکن و شهرسازی درباره جمعبندی جلسه مشترک که با سازمان زمینشناسی، موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، پژوهشگاه بینالمللی زلزله و مهندسی زلزله با حضور صاحبنظران و همچنین نمایندگانی از استان تهران و البرز، روز پنجشنبه (۳۰ آذرماه 96) برگزار شد، به ارایه نکاتی پرداخت. شکرچیزاده گفت: با توجه به اطلاعاتی که از دستگاههای شتابنگار و لرزهنگار موجود است به نظر میرسد هنوز گسل ماهدشت فعال است و منطقه زلزلهزده هنوز لرزهخیز بوده و به ثبات نرسیده است، لذا توصیه ما به شهروندان استانهای البرز و تهران این است که کماکان هوشیاری خود را حفظ کنند. هوشیاری مردم در حال حاضر، بهترین کاری است که باید آن را جدی گرفت و امیدواریم مردم با بلوغی که دارند و در زلزله چهارشنبه شب تهران و البرز آن را ثابت کردند کماکان بتوانیم وضعیت موجود را حفظ کنیم تا روزهای پرخطر حاصل از زلزله سپری شوند.
شکرچیزاده اظهارنظر کلی در مورد اینکه آیا وقوع زلزلهای در پیش است يا خير، به نتایج حاصل از دستگاههای شتابنگار برای رکود پسلرزههای احتمالی آتی در روزهای آینده موکول کرد و گفت: با توجه به سابقه تاریخی زلزلههایی که در منطقه البرز و تهران در سالیان گذشته رخ داده است برداشت کلی این است که روزهای انتظار و سپریکردن بحران حاصل از زلزله احتمالی ممکن است طولانی شود. به همین دلیل باید صبور باشیم و ارایه نتیجه نهایی را به برداشتهایی که در روزها و هفته آتی از دستگاههای شتاب نگار میگیریم، موکول کنیم. به طور مستمر، پایش دادهها و برداشتها انجام میشوند و نتیجه حاصل از برداشتها در روزهای آتی حتما به اطلاع عموم شهروندان خواهد رسید.
* اين زلزله شاید زمینلرزه بزرگتر را کنترل کند
همچنين عباس شوکتی کارشناس ارشد عمران درخصوص زلزله چهارشنبه شب و وضعيت ساخت و ساز در كلان شهر تهران، ميگويد: اگر چه رفتار زمین بسیار پیچیده و غیر قابل پیشبینی است، اما وقوع زلزلههای کوچک میتواند منجر به آزادسازی تدریجی انرژی زمین شود و همین امر در جلوگیری از وقوع زلزله بزرگتر بسیار موثر است. براساس اظهار نظر مسئولان زلزله ۵.۲ ریشتری چهارشنبه شب ناشی از فعالیت گسل ماهدشت بوده است. این گسل پتانسیل زلزلههای تا ۶ ریشتر را داراست، اما باید امیدوار باشیم که گسل مذکور، منجر به فعال شدن گسلهای دیگر مانند «اشتهارد» نشود، زیرا این گسل پتانسیل ایجاد زلزله بیش از ۷ ریشتر را دارد.
* بیش از ۸۵ درصد کشور در معرض زلزله قرار دارد
اين كارشناس عمران تصريح ميكند: علیرغم اینکه بیش از ۸۵ درصد کشور ما در معرض زلزله قرار دارد، اقدامات لازم برای بهبود و افزایش ایستگاههای لرزهنگاری به کندی صورت میگیرد. با این وجود در شرایط کنونی آنچه بیش از هر نکته دیگری باید در دستور کار قرار گیرد، نحوه صحیح پناه گیری در زلزلههاست و بنده از مسئولان سازمان مدیریت بحران و دستگاههای دیگر نظیر هلال احمر در خواست میکنم در برنامههای تلویزیونی و سایر رسانهها آموزش هایی مانند مثلث حیات را به مردم منتقل کنند. ساختمانهایی که براساس آیین نامه ۲۸۰۰ ساخته شدهاند، قادر خواهند بود زلزلههای بیش از ۶ ریشتر را به راحتی تاب بیاورند. با این وجود ساکنان این ساختمانها باید نکات ایمنی مانند بررسی سیم کشی و تاسیسات گاز را مورد نظر قرار دهند. با تمام پیشرفتهایی که در علم زلزله شناسی اتفاق افتاده نمیتوان زلزله را پیش بینی کرد، اما رفتار سازهها در برابر بارهای وارده قابل بیشبینی است، بنابراین از ساکنان ساختمانهای قدیمی و فرسوده درخواست می کنم پیشگیریهای لازم را در این خصوص مد نظر قرار دهند.
* صنعت ساختمان كشور بیمار است
شوکتی با بیان اینکه وقوع زلزلههای اخیر هشداری برای همه مردم و مسئولان است، تصریح ميكند: امیدوارم از همین امروز مسئولان شهرداری، وزارت راه و شهرسازی، وزارت کشور با همکاری تشکلهایی همچون انبوه سازان مسکن و سازمان نظام مهندسی ساختمان برنامهای مدون و اجرایی را برای نوسازی بافتهای فرسوده و ناکارآمد شهری طراحی کنند. صنعت ساختمان ما بیمار است، متاسفانه بعد از وقوع زلزلهها جو روانی ایجاد میشود و بعد از چند روز به فراموشی سپرده میشود. اگر میخواهیم مانند کشور ژاپن مساله زلزله را حل کنیم، باید یک بار برای همیشه ساختارها را از نو تعریف کنیم. امروز شاهدیم که ساختمانهای بلند مرتبه و با درجه اهمیت بالایی بر روی گسلها بدون توجه به شرایط زمین ساخته میشود و جالب اینکه صرفا به خاطر قرار گرفتن در مناطق بالای شهر با بالاترین قیمت خرید و فروش میشوند.
ساخت و ساز در ۱۰ شهر روی گسل ممنوع میشود
در همين زمينه محمد سعید ایزدی معاون معماری و شهرسازی وزیر راه و شهرسازی اعلام كرده است كه دو کار اساسی در شورای عالی معماری و شهرسازی صورت گرفته که یکی در حوزه پیشگیری از وقوع و تلاش برای شناسایی پهنههای پرخطر است. در هفتههای اخیر نقشه پهنههای پرخطر تهران ابلاغ شد که شهرداری به شدت از ساخت و ساز در این پهنهها خودداری کند و قرار شد برای ۱۰ شهر دیگر کشور هم این نقشهها تهیه شود. سازمان مدیریت و برنامهریزی نیز حمایت خود را اعلام کرده و قرار شده منابع آن را در اختیار ما قرار دهد تا بتوانیم با کمک مرکز زلزلهشناسی این نقشهها را تهیه و به شهرها ابلاغ کنیم. همه نهادها از فرآیند شناسایی پهنههای پرخطر حمایت کردند. نکته دوم به بحث بازسازی بعد از زلزله برمیگردد. در معاونت معماری و شهرسازی تلاش داریم تا یک شبکه همکاری مشترک بین کمپینهایی که در زلزله کرمانشاه برای کمک اعلام آمادگی کردند به وجود بیاوریم. هفته گذشته از نمایندگان ۹ گروه دعوت کردم و از آنها خواستم تا برنامههای خود را با اولویتها در بحث بازسازی هماهنگ کنند. بعضی از این گروهها تخصصی هستند ولی و سایر بخشها تخصصی نیستند. قرار شد کانون معماران معاصر ایران، محوراقدامات فنی شود و پیشنهاداتش را برای اجرای این طرحها ارایه کند.
* ساخت و ساز بلندمرتبهها بر روي پهنههای پرخطر تهران
همچنين درخصوص ساخت و ساز بلند مرتبهها بر روي پهنههای پرخطر تهران ، سعيدسعيديان عضو هيات مديره سازمان نظام مهندسي ساختمان استان تهران در گفت و گو با «تجارت» ميگويد: طبق مطالعات انجام شده و گزارشهاي ارائه شده وقوع زلزله در كلان شهر تهران به دليل وجود بافتهاي فرسوده و ناكارآمد شهري بسيار وحشتناك خواهد بود. اما آنچه كه مسلم است اينكه بايد به فكر ساماندهي خسارات درحين وقوع زلزله در كلان شهر تهران باشيم. خوشبختانه در ساختمانهايي كه طي 10 سال گذشته در كلان شهر تهران ساخته شده اند تا حدودي نكات ايمني و استانداردسازي رعايت شده است، البته نميتوان گفت به محض وقوع زلزله اين ساختمانها با خرابي و آسيبي مواجه نخواهند شد.
اين عضو هيات مديره سازمان نظام مهندسي ساختمان استان تهران تصريح ميكند: متاسفانه متوليان ساخت و ساز كشور اين اهتمام را ندارند كه به صورت جدي وارد اين موضوع شوند و به عملكرد تمام مسئولان و دست اندركاران در حوزه ساخت و ساز كشور توجه ويژهاي كنند و صنعت ساخت و ساز كشور را حرفهاي كنند.
* آفت شهروندمسكن ساز
سعيديان اظهار ميكند: متاسفانه مجريان ساخت و ساز كشور داراي صلاحيت لازم در اين حوزه نيستند و آفت شهروند مسكن ساز در كشور بسيار گسترش پيدا كرده است و ساختمانها توسط افراد فاقد صلاحيت و بدون دانش و تخصص كافي ساخته ميشود. همچنين بسياري از مصالحي كه براي ساخت و ساز استفاده مي شود استانداردهاي لازم را ندارند. به طور كلي مجري فاقد صلاحيت و عدم استفاده از مصالح ساختماني استاندارد باعث شده است كه ساختمانهاي كشور كيفيت لازم را نداشته باشند، با اين وجود نبايد اين مشكلات را به حال خود رها كرد، لذا مسئولان بايد هر چه سريعتر به اين موضوع ورود پيدا كنند و به حوزه ساخت و ساز كشور سر و ساماني دهند.
* ضرورت نوسازي هر چه سريعتر بافتهاي فرسوده شهري
اين عضو هيات مديره سازمان نظام مهندسي ساختمان استان تهران تصريح ميكند: با توجه به زلزله چهارشنبه شب تهران، نوسازي هر چه سريعتر بافتهاي فرسوده و ناكارآمد شهري بسيار ضرورت دارد و همچنين بايد دست مجريان فاقد صلاحيت از حوزه ساخت و ساز كوتاه شود. متاسفانه افراد فاقد صلاحيت در صنعت ساخت و ساز تنها براي كسب سود بيشتر با جان مردم بازي ميكنند. مردم با هزاران زحمت مبلغي راب راي خريد هر متر مربع خانه تهيه ميكنند و در نهايت خانهاي به آن ها داده ميشود كه تنها ظاهر مناسبي دارد اما در باطن به هيچ عنوان ايمن نيست و با وقوع زلزلهاي بر روي سر آنها آوار ميشود.
*لزوم اجراي صحيح قانون نظام مهندسي و كنترل ساختمان
سعيديان مي گويد: معتقدم اگر مردم از ايمني خانههاي خود اطمينان داشتند با وقوع زمين لرزه در حدود 5. 2 ريشتر خانههاي خود را ترك و در اين سرما اقدام به چادر زني در پاركها و سالنهاي ورزشي نميكردند. متاسفانه متوليان صنعت ساخت و ساز كشور در راس آنها وزارت راه و شهرسازي، سپس شهرداريها و بعد سازمان هاي نظام مهندسي ساختمان به صورت جدي وارد عمل نشدهاند، لذا اين دستگاهها بايد دست به دست هم دهند و قانون نظام مهندسي و كنترل ساختمان را به صورت كامل و صحيح اجرايي كنند تا در زمان وقوع حوادث غير مترقبه از جمله زلزله از ميزان خسارات وارده به ساختمانها كاهش دهند.