گروه صنعت، معدن و تجارت: در این سال تراز تجاری خارجی آهن و فولاد کشور (طبق تعریف سازمان تجارت جهانی) براساس وزن به میزان مثبت ٢,١ میلیون تُن و براساس ارزش به میزان مثبت ٥٠ هزار دلار بالغ شد.
در سال ١٣٩٥ میزان صادرات آهن و فولاد به وزن ٦.٢ میلیون تُن و ارزش ٢.٥٥ میلیارد دلار و میزان واردات آن به وزن ٤.١ میلیون تُن و ارزش ٢.٥ میلیارد دلار بود؛ در‌صورتی‌که بهای متوسط واحد صادراتی آهن و فولاد ایران در حدود یک‌سوم تنزل نکرده، ارزش صادرات ایران در سال ١٣٩٥ از ٣.٨ میلیارد دلار فراتر می‌رفت. حالا هم آنطور که گزارش‌های انجمن جهانی فولاد نشان می‌دهد، روند تراز تجاری مثبت فولاد ایران همچنان ادامه دارد.
تبدیل بزرگترین واردکننده به بزرگترین صادرکننده
آخرین گزارش‌های رسمی منتشر شده از سوی انجمن جهانی فولاد نشان می‌دهد که تراز تجاری ایران در بخش فولاد در سال 2016 با مثبت 971 هزار تن به بالاترین میزان در 10 سال اخیر رسید. این در حال است که تراز تجاری ایران در سال 2007، منفی 11.6میلیون تن به ثبت رسیده بود. انجمن جهانی فولاد طی انتشار گزارشی اطلاعات مربوط صادرات، واردات و مصرف فولاد 74 کشور جهان را در 10 سال اخیر منتشر کرد که براساس این گزارش در سال 2007، ایران با تراز تجاری منفی 11.6 میلیون تن فولاد بزرگترین واردکننده منطقه بود در حالی که در سال 2016 به بزرگترین صادرکننده منطقه تبدیل شده و با تراز تجاری مثبت 971 هزارتن جایگزین ترکیه شد. در سال 2015 تراز تجاری فولاد ایران منفی 674 هزارتن بود. مصرف ظاهری فولاد در ایران در سال گذشته میلادی 19 میلیون و 105 هزار تن و سرانه 238 کیلوگرم و مصرف واقعی فولاد نیز 20 میلیون و 762 هزار تن و سرانه مصرف واقعی 259 کیلوگرم به ثبت رسیده است.
کشورهای برتر صادرکننده فولاد
مجموع صادرات 74 کشور جهان 469 میلیون و 452 هزار تن و مجموع واردات نیز 412 میلیون و 459 هزار تن گزارش شده است. بیشترین صادارت را چین با 108 میلیون و 66 هزار تن و پس از آن ژاپن با 40 میلیون و 505 هزار تن داشتند. رتبه‌های سوم تا پنجم متعلق به کشورهای روسیه با 31 میلیون و 155 هزار تن، کره جنوبی با 30 میلیون و 586 هزار تن و آلمان با 25 میلیون و 87 هزار تن بوده است. مجموع صادرات فولاد اتحادیه اروپا در سال 2016 برابر با 140 میلیون و 587 هزار تن بود. صادرات ایران نیز با رتبه نخست منطقه به 5 میلیون و 654 هزار تن افزایش یافت در حالی که سال 2015 این میزان 3 میلیون و 798 هزار تن بود.
پنج واردکننده برتر فولاد 2016
بیشترین واردات فولاد در سال 2016 در کشور آمریکا 30 میلیون و 913 هزار تن و پس از آن آلمان با 25 میلیون و 519 هزار تن در رتبه دوم و کره جنوبی 23 میلیون و 285 هزار تن، ویتنام 19 میلیون و 949 هزار تن و ایتالیا 19 میلیون و 616 هزار تن در رتبه‌های سوم تا پنجم جای گرفتند. واردات ایران در سال 2016 برابر با 4 میلیون و 683 تن بود که کمترین میزان واردات کشورهای خاورمیانه را داشت.
روند مثبت صنعت فولاد در دهه گذشته
صادرات آهن و فولاد ایران در سال‌های ١٣٨٠ تا ١٣٨٩ روند صعودی را طی کرد و از میزان ٥,٣ میلیون تُن (و ارزش ١.٩ میلیارد دلار) به میزان ١٢.٣ میلیون تُن (و ارزش ٩.٢ میلیارد دلار) صعود کرد. بی‌تردید سال ١٣٨٩ اوج واردات (و همچنین مصرف داخلی) تاریخی آهن و فولاد ایران محسوب می‌شود. از سال ١٣٨٩ تاکنون کم و بیش میزان واردات آهن و فولاد، کاهش یافته است. در دوره ١٣٨٠-١٣٩٥ واردات آهن و فولاد ایران، به ترتیب بر اساس ارزش و وزن، از رشد متوسط سالانه مثبت ١.٩ و منفی ١.٨ درصد برخوردار بود.
روند پرشتاب مصرف و واردات آهن و فولاد در کشور در دهه ٩٠، بیش از هر چیز به افزایش ساختمان‌سازی و فعالیت‌های عمرانی مربوط می‌شود. در این دهه در حدود ٣٠ درصد از کل مسکن کشور تولید شد. انباشت مسکن در حدی بالاست که به صورت رسمی اعلام شده با بیش از ٣٠٠ درصد رشد نسبت به سال ١٣٨٥، تعداد واحدهای مسکونی خالی کشور به بیش از ٢,٥ میلیون واحد در سال ١٣٩٥ بالغ شده است. این موضوع ضمن آن که گفته می‌شود به راکد شدن بیش از ٢٥٠ میلیارد دلار سرمایه کشور منجر شده، از سوی دیگر نشان می‌دهد که در پنج تا ١٠ سال آینده و حتی پس از آن دیگر شرایط دهه ٨٠ تکرار نخواهد شد؛ بنابراین افزایش مصرف داخلی آهن و فولاد با توجه به تقاضای آتی بخش ساختمان چندان درخور‌توجه نخواهد بود.
صنایع تولید فولاد کشور در حدود ١٠ درصد از انرژی الکتریکی کشور را مصرف می‌کنند. بخش مهمی از تولید فولاد کشور با بهره‌وری پایین انرژی صورت می‌گیرد و از سوی دیگر در مجموع، تولید فولاد کشور در صورت تامین انرژی بسیار ارزان و رانت منابع ملی می‌تواند به فعالیت خود ادامه دهد.
امیدواری به ادامه روند مثبت فولاد
طبق پیش‌بینی‌های انجام شده در مورد وضعیت صنایع فلزی از قبیل فولاد در سال 96 به نظر می‌رسد که این بخش از اقتصاد ایران نسبت به دو سال گذشته با رونق مواجه خواهد شد. طبق گفته‌های کارشناسانی که در این زمینه فعالیت دارند، خالی بودن انبارها از مواد اولیه و محصولات فولادی نشان دهنده این است که بازار این صنعت از رکود خارج شده و در مورد سال پیش هم می‌توان روند صادرات را ادامه داد و با اضافه کردن نقاط جدید صادراتی به فهرست همیشگی، به ادامه پیدا کردن روند رونق امیدوار شد. به این ترتیب شرایط تاثیر خود را در سهام این شرکت‌ها گذاشته و باعث افزایش سود سرمایه از محل سود خالص شده است. در همین ارتباط رسول خلیفه سلطانی، دبیر انجمن تولیدکنندگان فولاد کشور در گفتگو با خبرنگار «تجارت» درمورد ازدیاد ظرفیت تولید فولاد در یک سال گذشته، گفت: طبق آمارهای گرفته شده در یک سال و نیم گذشته، میانگین تولید فولاد ایران حدود 30 درصد زیاد شده است.
این فعال حوزه صنعت فولاد از بالا رفتن مقدار صادرات این محصول در سال گذشته خبر داد و عنوان کرد: نسبت میانگین صادرات فولاد در کشور، از سال 94 تا پایان سال 95، حدود 2.2 میلیون تن است که این افزایش برای مصارف داخلی و خارجی است. خلیفه سلطانی ادامه داد: در یک سال اخیر، وضعیت تراز تجاری کشور مثبت بوده و در یک سال گذشته میانگین 2200 هزار تن مثبت شده است. تراز تجاری در سال 91، از5- میلیون تن به 2.2+ میلیون تن افزایش پیدا کرده، این مقدار افزایش به معنی این است که میانگین آن به 7 میلیون تن در بازار مثبت شده است.
دبیر انجمن فولاد کشور عنوان کرد: در سال 96، افزایش 20 درصدی مقدار صادرات فولاد را داشته‌ایم. طبق آمار گرفته شده، پیش‌بینی می‌شود که در سال جاری، مقدار صادرات فولاد ایران به 6 میلیون تن برسد به طوری که با رونق فولاد در بازار، شاهد افزایش سرمایه این صنعت در بورس نیز باشیم. این فعال حوزه صنعت فولاد همچنین یاد آور شد: با وجه به کاهش واردات در چهار سال اخیر، مقدار واردات در سال‌های 91 تا 95 تقریبا به نصف رسیده و در مقابل صادرات این محصول 4.5 برابر افزایش یافته است. خلیفه سلطانی در قسمت دیگری از اظهارات خود افزود: برای کم شدن مقدار مصرف آب شرب در این صنعت اکثر واحدهای بزرگ تولیدی نسبت به خریداری پساب‌های صنعتی اقدام کرده‌اند به نحوی که می‌توان پیش‌بینی کرد که در چهار سال آینده مقدار آب شرب مصرفی شرکت‌های فولادی تقریبا به صفر درصد کاهش یابد.
