گروه انرژی – مجتبی آزادیان: افزایش قیمت بنزین یا تثبیت قیمت قیلی یا راه حل سوم یعنی بازگشت سهمیه بندی بنزین و دونرخی شدن آن از مباحثی است که در خانه ملت، هرکدام موافقان و مخالفان خود را دارد.
محمد خالدی سردشتی نماینده مردم لردگان در مجلس شورای اسلامی در گفتگو با روزنامه «تجارت» در خصوص موضوع فوق و اینکه آیا سهمیه بندی بهترین راهکار برای دوگانگی به وجود آمده است، اظهار داشت: بنده در این خصوص نظرات متفاوتی دارم ، کمیسیون انرژی با تبصره 18 لایحه بودجه در خصوص افزایش قیمت حامل‌های انرژی برای درآمدزایی و صرف آن در اشتغالزایی مخالفت کرد، با توجه به اینکه قیمت بنزین در کشور ما نسبت به فوب خلیج فارس بسیار پایین‌تر است و این در مورد همه فراورده‌های نفتی صادق است، به نظرم باید مطابق با برنامه‌ای زمان‌بندی شده و با شیبی ملایم قیمت‌ها به فوب برسد.
وی افزود: فلسفه بحث یارانه‌ها نیز همین بود چراکه قیمت بنزین بسیار پایین بود و قاچاق آن را شدت بخشیده بود و قانون هدفمند کردن یارانه‌ها برای جلوگیری از قاچاق بود. به همین دلیل آن را سهمیه بندی کردند، البته فکر می‌کنم که مدت زیادی است کارت بنزین را از دور خارج کرده‌اند و بنده همان زمان هم موافق حذف نکردن کارت بودم و معتقد بودم که در شرایط خاص به درد می‌خورد، به نظر میرسد که اکنون زمان آن فرارسیده است، اما به طور کلی در این زمینه دو راه حل را مناسب می‌‌بینم.
خالدی سردشتی گفت: با توجه به اینکه اکنون برای افزایش یکباره 50 درصدی قیمت بنزین؛ نه شرایط آن موجود است، و نه وضعیت جامعه ایجاب می‌کند و نه موضوع معضل‌های اجتماعی از جمله بیکاری اجازه می‌دهد و موجب تورم لجام‌گسیخته و بحران غیرقابل پیش‌‌بینی خواهد شد بنابراین یک راه حل این است که قیمت بنزین با شیب ملایم و به صورت پلکانی افزایش یابد تا از تورم کاذب هم جلوگیری شود و این افزایش پلکانی تا رسیدن به قیمت فوب خلیج فارس ادامه یابد.
عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی ادامه داد: راه حل دوم این است که کارت بنزین را برگردانیم و هر نفر به طور مثال 20 لیتر در ماه سهمیه داشته باشد، توجه کنید این نوع سهمیه بندی با سهمیه بندی قبلی تفاوت دارد، اینکه سهمیه برای افراد است نه برای خودرو، یعنی به طور مثال یک خانواده 4 نفری 80 لیتر سهمیه در ماه داشته باشد، و خارج از آن به قیمت آزاد باشد، بیدن ترتیب بنزین دونرخی می‌شود و اگر به این شکل باشد باید یارانه را نیز حذف کنند و درآمد حاصل از حذف یارانه و نیزدونرخی شدن بنزین، صرف تولید و اشتغالزایی شود. البته باید محاسباتی صورت بگیرد تا رقم 17 هزار میلیارد تومان برای اشتغالزایی و تولید فراهم شود.
وی افزود: به شخصه راه حل نخست را بیشتر می‌پسندم چراکه هم ساده تر است و هم بهتر می‌تواند در شرایط اقتصادی کنونی کارآمد باشد. البته موضوع یارانه نباید فراموش شود و ما فقط باید به قشر خاصی یارانه بدهیم و این یارانه تنها به قشر کم درآمد و بیکاران تعلق بگیرد.
خالدی شردشتی ادامه داد: البته یک نکته ظریف در این بین نباید فراموش شود و آن اینکه ما نمی‌توانیم شرایط اقتصادی کشورمان را با کشورهای دیگر مقایسه کنیم چون در انصورت بحث درآمدها هم به میان می‌آید، به طور مثال اگر در اروپا بنزین لیتری 4 هزار تومان است و توسط بخش خصوصی هم ارائه می‌شود، اما باید توجه کرد که درآمد مردم نیز بالای 4 هزار دلار در ماه است بنابراین باید افزایش قیمت با با شیبی ملایم و با توجه به شرایط کشور افزایش بدهیم و در کنار آن یارانه پردرآمدها را نیز حذف کنیم.
پیشنهاد بسیاری از نمایندگان مجلس مبنی بر جلوگیری از افزایش قیمت بنزین که به‌معنای توقف در وضعیت فعلی است، راهکار نادرست و غیرقابل قبولی است و افزایش قیمت این حامل انرژی ضرورت دارد، زیرا:
الف ــ در سالهای اخیر، شاهد افزایش قابل توجه و کم‌سابقه رشد مصرف بنزین بوده‌ایم به‌گونه‌ای که امسال رشد مصرف این فرآورده نفتی به 8 درصد رسیده است، بنابراین در صورت تثبیت مجدد قیمت بنزین، شاهد افزایش مجدد رشد مصرف این فرآورده نفتی و افزایش واردات آن خواهیم بود.
ب ــ براساس آمارهای رسمی وزارت نفت قیمت فروش داخلی هر لیتر بنزین به‌ترتیب حدود 300 و 900 تومان کمتر از قیمت تمام‌شده و قیمت فوب خلیج فارس این فرآورده نفتی است، بنابراین قیمت فعلی بنزین همچنان یارانه‌ای است.
با توجه به این قضیه و همچنین سیستم تک‌نرخی توزیع آن، هر کس بنزین بیشتری مصرف کند از یارانه بیشتری استفاده می‌کند، یعنی یارانه پنهان بنزین عمدتاً به پرمصرفها میرسد که این امر خلاف عدالت اجتماعی و اصول مدیریت مصرف است.
ج ــ با عدم افزایش قیمت بنزین، بخش قابل توجهی از بودجه پیش‌بینی‌شده دولت برای اشتغالزایی در قالب تبصره 18 بودجه 97 (حدود 15 هزار میلیارد تومان) محقق نخواهد شد و عملاً برنامه دولت در این زمینه نیمه‌کاره می‌ماند.
از طرف دیگر، پیشنهاد دولت مبنی بر افزایش 50درصدی قیمت بنزین به‌صورت تک‌نرخی هم راهکار نادرست و پرهزینه‌ای است که هم تداوم سیستم ناعادلانه «یارانه بیشتر برای مصرف بیشتر» و هم حرکت به‌سمت اقتصاد ریاضتی محسوب می‌شود و تبعات زیر را دارد:
1 ــ افزایش 50درصدی قیمت بنزین هم تورم زیادی در بخش حمل‌ونقل ایجاد می‌کند و هم با توجه به ویژگی‌های خاص این حامل انرژی در جامعه، تورم روانی قابل توجهی را در سایر بخشهای مختلف اقتصادی ایجاد می‌کند. این تورم موجب افزایش فشار اقتصادی بر جامعه به‌خصوص خانوارهای مستضعف می‌گردد. به‌علاوه، این افزایش قیمت بنزین، کاهش رشد اقتصادی و افزایش جمعیت بیکاران را به‌دنبال دارد.
2 ــ تأثیر افزایش 50درصدی قیمت بنزین بر کنترل مصرف، محدود و موقتی بوده و بعید است بیش از یک سال به‌طول بینجامد، همان‌طور که علی‌رغم افزایش قیمت بنزین در سال 94 شاهد بودیم که رشد 2درصدی مصرف این فرآورده نفتی در آن سال به رشد 5.5 و 8 درصدی مصرف در سالهای 95 و 96 افزایش یافت.
* بهترین راهکار احیای سهمیه‌بندی بنزین است
با توجه به آنچه گفته شد، هم حفظ وضع موجود (تثبیت بنزین 1000تومانی) و هم افزایش قیمت بنزین به 1500 تومان با توجه به آنچه گفته شد، به‌نفع پرمصرفها (عمدتاً پردرآمدها) و به‌ضرر عموم مردم به‌خصوص مستضعفان است و باید سراغ راهکار دیگری رفت. راهکار سوم یا راهکار صحیح که از سوی علی لاریجانی، رئیس مجلس نیز پیشنهاد شد، احیای سهمیه‌بندی بنزین و دونرخی شدن مجدد بنزین است. لاریجانی گفت: «حتماً شرایط مردم را در نظر بگیرید و پرش در این زمینه به‌مصلحت نیست و باید راههایی مانند دونرخی بودن اندیشیده شود تا به طبقات پایین جامعه فشار نیاید».
*بازگشت سهمیه‌بندی و دونرخی شدن بنزین به نفع اقتصاد کشور است
همچنین محسن روحانی مدیر سابق سامانه هوشمند سوخت در گفتگو با مهر با بیان اینکه قیمت بنزین تنها یک مفهوم اقتصادی نیست بلکه دارای ابعاد روانی است، گفت: زمانی که بنزین با دو نرخ عرضه می شد، شاهد خودکنترلی مردم در زمان مصرف بودیم. در این شرایط، پرداخت هزینه بیشتر در قبال استفاده بیش از سقف سهمیه، امری منطقی و توجیه پذیر بود.
وی به کاهش مصرف بنزین در نتیجه دو نرخی بودن آن اشاره کرد و افزود: بررسی ها نشان می دهد که در زمان سهمیه بندی بنزین، میزان قاچاق سوخت کاهش یافت؛ ضمن اینکه میزان مصرف بنزین در هر جایگاه در هر نقطه از کشور و تحویل سوخت از مخازن به شدت رصد می شد در حالی که اجرای چنین امری در صورت حذف سامانه با سختی رو به رو است.
بر اساس گفته مدیر سابق سامانه هوشمند سوخت، در صورت جمع آوری کارت خوان ها در جایگاه ها بی شک لطمه قابل توجهی در زمینه مصرف سوخت به کشور وارد می شود. البته مجلس شورای اسلامی با افزایش جهشی قیمت بنزین مخالفت کرده است، اما با احتساب اینکه بودجه برای سال ۹۷ است، ۳ سال است که نرخ بنزین تغییری نداشته است. بنابراین امکان رشد نرخ این فرآورده به میزان معقول وجود دارد. از سویی دیگر باید در نظر داشت که دو نرخی بودن بنزین و استفاده از کارت هوشمند سوخت برای سوختگیری می تواند به کاهش قاچاق کمک کند.
وی در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه یکی از دلایل دولت برای بی اثر کردن کارت های سوخت در فرآیند سوختگیری، هزینه بر بودن نگهداری این کارت ها و سامانه برای دولت است، گفت: اعداد و ارقام موجود، این استدلال را رد می کند.
این در حالی است که قیمت تمام شده فعلی بنزین برای دولت با احتساب هزینه هایی شامل مالیات، حمل، نگهداری، تبخیر، کارمزد جایگاه داران و ...، بیش از دو برابر قیمت کنونی هر لیتر بنزین است، در صورتی که اگر سهمیه بندی سوخت و دو نرخی بودن آن باز گردد، میزان یارانه ای که دولت برای هر لیتر بنزین می دهد، برای قیمت های بالا، کمتر شده و بیشتر قیمت آن از جیب مصرف کنندگان پر مصرف پرداخت می شود.
روحانی میان هزینه نگهداری این سامانه در سال را حدود ۳۰ میلیارد تومان تخمین زد و تصریح کرد: در زمان راه اندازی این طرح (سال ۸۴ تا ۸۶) هزینه ای معادل ۱۱۹ میلیارد تومان به این طرح تخصیص یافت، که در ۱۵ روز نخست فعالیت آن، این هزینه جبران شد. به این ترتیب می توان گفت هزینه نگهداری این سامانه نسبت به کمکی که به دولت در زمینه کاهش پرداخت یارانه می کند، بسیار ناچیز است.
