گروه صنعت، معدن و تجارت: هر ساله در ایام پایانی سال تعرفه واردات برای انواع کالا و مواد اولیه برای سال جدید با بازی گرفتن (مشارکت) تشکلها، مجامع و نهادها وضع و ابلاغ میشود. چون وضع تعرفه با ملاحظاتی صورت میپذیرد، در طول سه دهه اخیر نتوانسته موجب توسعه و رشد اقتصادی کشور، رفع بیکاری، بهرهوری مناسب از عوامل تولید و... گردد. اقداماتی تکراری که همیشه با چالش شدید در جلسات مواجه است، باید این اقدام براساس سیاستی رقابتی، حمایتی و ثابت وضع و اعلام گردد.
به اعتقاد کارشناسان اعلام تعرفههای پنجساله علاوه بر کاهش کلیه هزینههای دولت و عدم تشکیل جلسات بیهوده با صرف زمان طولانی، فرصتی را به تولیدکنندگان، تجار و فعالان میدهد تا حداقل برنامههای خود را با یک چشمانداز پنجساله تنظیم و به مورد اجرا درآورد و از روزمرگی، هرج و مرج و بیثباتی نجات یابند. با این همه در مورد برخی از محصولات مشاهده شده که تعرفههای فصلی وضع شده است. در تمام سالهای گذشته یکی از بهانههای وضع تعرفه، حمایت از تولید داخلی است. حالا برخی از تولیدکنندگان داخلی اعلام میکنند که طی سالهای گذشته تغییر و در موارد زیادی کاهش تعرفه واردات موجب شده تا زیان بزرگی به تولیدکنندگان داخلی وارد آید. درحالیکه هنوز تولیدکننده داخلی به دنبال وضع تعرفه واردات است و از رقابتی شدن تولید میترسد.
بررسیها نشان میدهد که تعرفهها در کشور ما متاسفانه حالت سیاسی به خود گرفته و به اعتقاد کارشناسان اقتصادی باید شیوه درست را جایگزین این نگاه کرد. به این معنی که باید در وضع تعرفهها با کشورهای مختلف به صورت گزینشی عمل کرد. وقتی کشوری برای توسعه مبادلات تجاری خود با ایران تعرفههایش را کاهش میدهد ما نیز باید در مقابل برای آنها تعرفههای خود را کاهش دهیم. اما ما در ایران براساس تشخیص سیاسی خود تعرفهای را وضع میکنیم که فلان کالا به کشور وارد نشود مگر با تعرفهای که ما برای آن تعیین میکنیم.
کنترل واردات برای حمایت تولید داخل
در همین حال سیدجواد حسینیکیا، عضو هیات رئیسه کمیسیون صنایع و معادن مجلس در گفتگو با خانه ملت، درخصوص حمایت از تولید ملی با استفاده از نظام تعرفهای، اظهار داشت: قطعا کاهش واردات کالاها با قاچاق رابطه مستقیم دارد، هرچه تعرفه واردات افزایش پیدا کند موجب قاچاق بیشتری میشود. این نماینده مجلس با بیان اینکه نمیتوان تعرفه واردات کالا را رها کرد زیرا با کاهش تعرفه واردات تولیدات داخلی از عرصه رقابت خارج میشوند و خسارت جبران ناپذیری به تولید داخلی زده میشود، گفت: اقدام جدی که میتوان در این زمینه انجام داد مبارزه جدی با قاچاق کالا است و باید شدت آن را افزایش دهیم. حسینیکیا در پایان با اشاره به اینکه برخی از قوانین ما نیازمند اصلاح هستند، خاطرنشان کرد: باید با نظام تعرفهای واردات را کنترل و از تولیدات داخلی حمایت کنیم، اعمال برخی از تعرفهها برای کنترل بازار است.
از طرف دیگر برخی خلاف نظر این نماینده مجلس را دارند. به اعتقاد برخی از فعالان حوزه تجارت وضع دیوار تعرفه نمیتواند راهکار مناسبی برای حمایت از تولیدات داخلی باشد. به اعتقاد این گروه بالا بردن تعرفه به معنی رشد قاچاق است که این موضوع عامل اصلیتر و مهمتری در ضربه زدن به واحدهای تولیدی است. زمانی تعرفه بالا به واحدهای تولیدی کمک میکند که قاچاق رشد نکند. همچنین زمانی تعرفه فایده دارد که کشور مقابل هم برای کالاهای ما تعرفه بالا وضع کند.
افزایش تعرفهها راه درستی نیست
در این میان برخی از فعالان اقتصادی نیز معتقدند که کاهش واردات کالای مصرفی، تنها با توانمندسازی تولید داخلی برای رقابت با محصولات خارجی امکانپذیر خواهد شد. علیرضا مناقبی، رئیس مجمع واردات در گفتگو با تسنیم اظهار داشت: همه سیاستهای تجارت خارجی باید بر مدار منافع ملی کشور تنظیم شود و در این خصوص نیازمند یک بازنگری کلی در همه ابعاد هستیم. مناقبی اضافه کرد: باید در فضای کاملا عادلانه و آینده نگرایانه، به صورت واضح و آشکار مشخص شود که کدام واردات و کدام تولید در مسیر منافع ملی قرار دارد. وی ادامه داد: البته چنین فرایندی نیازمند ساز و کار دقیقی است که صد البته نقش بخش خصوصی در این میان حائز اهمیت است و باید از تجربیات شکل گرفته در تشکلهای صنفی و تخصصی بهرهبرداری شود و صرفا به دانستههای مردان دولتی اکتفا نشود. مناقبی ادامه داد: کاهش واردات کالای مصرفی، تنها یک راهکار دارد و آن هم توانمندسازی تولید داخلی برای رقابت با محصولات خارجی است. ولی نکته این است که برخی میخواهند بدون تحمل سختیهای تولید باکیفیت، محصول خود را در بازار عرضه کنند و این در جهان فرارقابتی امروز نشدنی است.
مشکل تولیدکنندگان فقط واردات نیست
در همین راستا ابوالفضل روغنیگلپایگانی، رئیس کمیسیون صنایع اتاق ایران در گفتگو با خبرنگار «تجارت» درباره اهمیت حمایت از تولید داخلی توسط سیاستهای اقتصادی دولت میگوید: بارها برای کمک به تولید و صنایع کوچک و متوسط اقدام شده که پرداخت تسهیلات برای بنگاههای کوچک و متوسط در قالب طرح رونق از این نوع حمایتها به حساب میآیند. این یکی از راههایی است که دولت یازدهم و دوازدهم برای رونق تولید در پیش دارد. این عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ادامه داد: از طرف دیگر دولت میخواهد با سیاست تعرفهای از تولید داخلی حمایت کند؛ اما همه این سیاستها در نهایت ناقص است و به هدف مورد نظر نمیرسد.
روغنی گلپایگانی در ادامه گفت: در همه جای دنیا دولتها میخواهند از تولید داخلی خود حمایت کنند، اما هیچ دولتی تعرفهها را بهصورت سلیقهای بالا و پایین نمیبرد. دیگر کشورهای جهان برای تغییر تعرفه مطالعه جامعی را انجام دادهاند. اما با ابزار تعرفه در کشور رانت ایجاد میکنیم و نتیجه رانت حمایت از تولید نیست، بلکه گسترش اقتصاد زیرزمینی است. تعرفه تنها ابزار حمایت از تولید نیست؛ ما باید به وجوه متعدد از تولید حمایت کنیم.
روغنی گلپایگانی ادامه داد: تولیدکنندگان فقط به دلیل واردات مشکل ندارند بلکه مشکلات تولید از جنس دیگری است. به گفته رئیس کمیسیون صنایع اتاق ایران، موانع بزرگ دیگری بر سر راه تولیدکنندگان داخلی وجود دارد که شاید ارتباط چندانی به این دولت هم نداشته و ریشهای چندین ساله داشته باشد؛ موانعی مانند نحوه تعامل نظام بانکی با تولید، تنگناهای قانون کار، تأمین اجتماعی، بیمه، مالیات، قوانین و مقررات واردات، بهرهوری و نرخ ارز. این عضو اتاق بازرگانی ادامه میدهد: موانع بسیار متعدد و پیچیدهای وجود دارد که وقتی در کنار هم قرار میگیرند واحدهای تولیدی را زمینگیر میکنند؛ مثلاً در مورد مشکلات نظام بانکی کشور، واحد صنعتی کشور چند ماه قبل، در نامهای پیشنهادهایی را به بانک مرکزی برای انجام اصلاحات در نظام بانکی کشور ارائه کردهاند که از جمله مهمترین موارد مطرح در این زمینه اصلاح نرخ بهره بانکی، وثیقه پرداخت تسهیلات و موضع ذینفع واحد که بانکهای کشور در این مورد مشکلات اساسی را برای بنگاههای تولیدی ایجاد کردهاند. رکود در بنگاههای کوچک و متوسط کاملاً محسوس است.