تلفات برق در ایران و تهدیدهای اقتصادی پیش رو

مریم قدیانی

درست در مقابل راهبرد مهم مدیریت انرژی، موضوع پراهمیتی در کشور به نام تلفات انرژی وجود دارد. در حقیقت وجود این چالش مهم که از نقطه نظر مادی و زیست محیطی منابع کشور را به خطر انداخته است، موجب شده است که در سال های اخیر، توجه به مدیریت انرژی و تبیین دقیق این راهبرد، در دستور کار تدبیرپردازان کشور قرار گیرد.

بر این اساس، بی گمان کاهش تلفات از جمله مباحث عمیق و جدی در صنعت برق به شمار می رود. در سال های اخیر صنعت برق روند روبه رشدی داشته است، به طوری که امروز حتی محروم ترین و دورافتاده ترین مناطق شهری و روستایی کشور از نعمت برق برخوردار شده اند و طبیعی است به موازات این فرایند زیرساخت های مورد نیاز نیز افزایش یافته و تلفات انرژی برق نیز روند روبه رشدی داشته باشد.

سهل است دریابیم که کاهش تلفات، ظرفیت نیروگاهی نیز متناسب با آن آزاد می شود، باتوجه به اینکه تلفات در زمان پرباری شبکه بسیار بیشتر از زمان های کم باری است، تاثیر کاهش تلفات بر آزادسازی ظرفیت نیروگاهی درساعات پیک چشمگیر است. ضمن اینکه با جلوگیری از هدررفت برق می توان ضمن تولید بیشتر، صادرات برق را نیز افزایش داد. همچنین پایین بودن راندمان نیروگاهی کشور نیز، ضمن کاهش چشمگیر بهره وری بهینه سوخت نیروگاه ها، در افزایش شدت انرژی کشور نقش پررنگی دارند. در عین حال یکی از دلایل اصلی بالا بودن تلفات انرژی قدمت و فرسودگی شبکه و تجهیزات است.

در همین حال و بر اساس آخرین آمارها، سالانه ۷۰ میلیارد لیتر نفت و ۷۰ میلیارد مترمکعب گاز صرف تولید برق در نیروگاه‌ها می‌شود که بر اساس گفته کارشناسان حوزه انرژی به راحتی می‌توان با کاهش تلفات فنی و غیرفنی انرژی برق و صرفه‌جویی در مصرف، بخش قابل توجهی نفت و گاز صرفه‌جویی کرد. مصرف برق ارتباط مستقیم با مصرف گاز و نفت دارد و با توجه به اینکه ۹۴ درصد از کل برق تولید شده با استفاده از سوخت‌های فسیلی است، بنابراین صرفه‌جویی در مصرف برق، در ابعاد مختلف، بر کاهش مصرف سوخت نیز تاثیرگذار خواهد بود.

وزارت نیرو کاهش تلفات شبکه توزیع برق کشور را به منظور تحقق سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی از سال ۹۳ آغاز کرد و موفق شد، طی دو سال به میزان ۴ درصد از تلفات شبکه توزیع برق کشور را کاهش دهد، اما هدفگذاری کاهش تلفات به زیر ۱۰ درصد برای سال ۹۵ محقق نشد.

با وجود آنکه کاهش تلفات شبکه توزیع به 10 درصد در طول برنامه ششم توسعه مورد نظر وزارت نیرو قرار گرفته بود اما در هجدهمین جلسه ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی مصوب شد که وزارت نیرو باید با اجرای پروژه های اولویت دار، در راستای کاهش تلفات شبکه توزیع برق به زیر 10 درصد و تک رقمی شدن آن برای اولین بار در صنعت برق کشور تا پایان سال 95 اقدام کند.

هم اکنون برنامه‌های عملیاتی طرح ملی کاهش تلفات برق در کشور تدوین شده و درخواست اصلاح آیین‌نامه‌ تکمیلی تعرفه‌های برق با رویکرد کاهش تلفات، راه‌اندازی داشبورد مدیریت کاهش تلفات به‌منظور کنترل روند اقدام‌ها، تغییر سطوح ولتاژ خطوط طولانی شبکه، سنجش‌پذیری دقیق میزان تلفات هر شرکت از طریق نصب کنتورهای مدیریت شبکه، کنترل صحت سامانه اندازه‌گیری مصارف مشترکان دیماندی ازطریق نصب کنتورهای هوشمند و استفاده از ترانسفورماتورهای کم‌ظرفیت و کم‌تلفات برای کاهش و حذف شبکه‌های فشار ضعیف از دیگر تصمیمات این کمیته در دو بخش تلفات فنی و غیرفنی می باشند. همچنین توسعه استفاده از مولدهای تولید پراکنده و انرژیهای تجدیدپذیر نیز از دیگر راهکارهای مهمی است که وزارت نیرو در جهت کاهش تلفات برق در سطح شبکه های توزیع برق دنبال می‌کند.