گروه صنعت، معدن و تجارت: کارشناسان اقتصادی معتقدند که مهمترین اصل رقابت‌پذیری صنعتی نرخ تمام شده تولید است. همین موضوع و هزینه بالای تولید در ایران موجب شده تولیدکننده‌های داخلی کشورمان توان رقابت چندانی با کالاهای خارجی نداشته باشند. افزایش هزینه‌های تولید در عمل موجب کاهش کیفیت شده و به دنبال آن رقابت با کالای خارجی امکان‌پذیر نخواهد بود. بر همین اساس، کالای تولیدی در بازارهای خارجی جایی ندارد.
نرخ تمام شده برای تولید شامل مواد اولیه، دستمزد و هزینه سربار می‌شود که بیشترین سهم گرانی تولید متوجه بخش سربار تولید است. هزینه‌های سربار نیز اغلب ناشی از سیاست‌های دولتی است و در کنترل مدیران صنایع قرار ندارد. این هزینه‌ها بیشتر شامل تامین مالی، حمل‌ونقل، نرخ ارز، مالیات، تامین اجتماعی، انرژی و... می‌شود. با وجود این، بررسی نرخ تمام شده تولید نشان می‌دهد که علاوه‌بر بخش هزینه‌های سربارکه جزو عوامل بیرونی است در بخش عوامل درونی و در حیطه اختیارات مدیران صنایع، مواد اولیه و ماشین‌آلات دو نقطه ضعف تولید است که فشار هزینه‌ها ناشی از آنها است.
هزینه‌های سربار سد راه تولید ارزان
در همین ارتباط ابوالفضل روغنی گلپایگانی، رئیس کمیسیون صنایع اتاق بازرگانی ایران در گفتگو با خبرنگار «تجارت» با بیان اینکه بیشترین سهم افزایش نرخ تمام شده در ایران مربوط به هزینه‌های سربار به ویژه نرخ بهره‌های بانکی است که هزینه‌های تامین مالی را به شدت افزایش می‌دهد، خاطرنشان کرد: در حال حاضر شرایط به نحوی است که مدیران بخش‌های تولیدی به جای آنکه به فکر توسعه و نوآوری صنایع باشند مدام درگیر اداره مالیات، بهداشت، استاندارد، تامین اجتماعی و... هستند. بنابراین وجود سازمان‌های موازی و برخی قوانین دست و پا گیر از عواملی هستند که موجب افزایش هزینه‌های تولید می‌شود. این عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ادامه داد: به طور کلی هزینه‌های سربار عمده‌ترین مشکل صنایع هستند، بخش عمده این هزینه سربار مربوط به هزینه‌های بانکی است. امروز نرخ سود بانکی یکی از موانع بزرگ بر سر راه تولید و رقابت‌پذیری محصولات صنعتی است.
تاثیر مشکلات مالیاتی بر گرانی تولید
روغنی گلپایگانی در بخش دیگری از صحبت‌هایش با اشاره به مشکلات ایجاد شده از سوی مالیات برای تولیدکنندگان، تصریح کرد: مالیات و تامین اجتماعی از دیگر عوامل افزایش هزینه‌ها هستند. رئیس کمیسیون صنایع اتاق ایران با اشاره به اقدامات خوب صورت گرفته در دولت حسن روحانی در زمینه بخشودگی‌های مالیاتی، ادامه داد: هرچند در سال گذشته اقدامات مناسبی در زمینه هزینه‌های مالیاتی انجام و بخشودگی‌های مالیاتی برای برخی از صنایع اعمال شد اما نحوه اجرای مالیات ارزش افزوده از جمله مسائلی است که هزینه‌های سربار تولید را افزایش داده و بار سنگینی بر دوش تولید گذاشته است. این فعال اقتصادی و صنعتی در ادامه تصریح کرد: به طور کلی نهادهای مرتبط با تولید باید با توجه به شرایط کشور با تولید برخورد کنند اما توجهی به شرایط سخت تولید در کشور نمی‌شود.
نیاز به برنامه‌ریزی کلان برای بخش حمل و نقل
روغنی گلپایگانی در بخش دیگری از صحبت‌های خود به هزینه بالای تامین مواد اولیه برای تولیدکنندگان اشاره کرد و ادامه داد: تامین مواد اولیه به طور عمده بخش اصلی هر فرآیند تولید را به خود اختصاص می‌دهد که با توجه به نوع کالا سهم متفاوتی دارند اما بی‌شک این سهم، سهم عمده هزینه‌های تولید کالا را شامل می‌شود. ضایعات، دوری از محل تامین مواد اولیه، ناقص بودن زنجیره تامین و تولید مواد اولیه در واحد صنعتی از جمله مسائلی است که به افزایش هزینه‌های مواداولیه موثر منجر می‌شود. این عضو اتاق بازرگانی ایران تصریح کرد: همچنین در حوزه حمل و نقل باید گفت که شیوه‌های فعلی کشور ارزان قیمت نیستند و همین مساله بر قدرت رقابت‌پذیری تولیدات کشور تاثیر منفی گذاشته است. از این رو می‌توان گفت بخش حمل و نقل در کشور مقوله‌ای است که به برنامه‌ریزی کلان در سطح ملی نیازمند است.
ارز و مواد اولیه، مهمترین عوامل گرانی تولید
رئیس کمیسیون صنایع اتاق بازرگانی در صحبت‌های خود با اشاره به تاثیر منفی افزایش قیمت دلار بالا رفتن هزینه‌های بخش تولید، خاطرنشان کرد: مهمترین عامل گرانی تولید در ایران در بخش نرخ ارز و واردات مواد اولیه است. بیشتر صنایع کشور حداقل بخشی از مواد اولیه خود را از طریق واردات تامین می‌کند. نوسانات نرخ ارز و دونرخی بودن آن یکی از عوامل پررنگ افزایش نرخ تمام‌شده و خروج کالا از رقابت‌پذیری است.
روغنی گلپایگانی در ادامه با اشاره به این موضوع که صنایعی که ارزبری بالا و وابستگی زیادی به مواد اولیه و کالاهای واسطه‌ای خارجی دارند بیشترین آسیب را از افزایش نرخ ارز می‌بینند، تصریح کرد: افزایش نرخ ارز تاثیر خود را مستقیم بر هزینه‌های تولید آنها خواهد گذاشت. بنابراین در شرایطی که نرخ ارز بالا می‌رود تولیدکننده هیچ برنامه‌ریزی بر کنترل هزینه‌ها نخواهد داشت و فشار هزینه ناگهانی بر تولیدکننده وارد می‌شود. او ادامه داد: از طرف دیگر امکان افزایش ناگهانی نرخ در بازار نیز وجود ندارد به همین دلیل تاثیر مستقیم بر سود تولید می‌گذارد.
این عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی در بخش پایانی صحبت‌های خودش خاطرنشان کرد: در این میان می‌توان گفت که وابستگی صنایع به خارج مهمترین عامل گرانی تولید است. در حال حاضر بیشتر صنایع کشور به مواد اولیه خارجی وابستگی دارند به همین دلیل در برآورد کلی، افزایش نرخ ارز به سود صنایع کشور نخواهد بود و به دلیل افزایش نرخ تمام‌شده تاثیر چندانی بر رشد صادرات ملی نخواهد داشت و به ضرر مصرف‌کننده داخلی تمام خواهد شد.
در زمینه دلایل گران شدن بخش تولید در کشور می‌توان موضوعات دیگری از جمله هزینه‌های مربوط به انرژی و همچنین بهره‌وری پایین استفاده از ماشین‌آلات فرسوده را نیز مورد اشاره قرار داد. در عملی می‌توان گفت که برخی مدیران صنعتی گمان می‌کنند با صرف هزینه کمتر در بخش ماشین‌آلات هزینه‌ها را کاهش داده‌اند در صورتی که سرمایه‌گذاری بیشتر در این بخش و خرید ماشین‌آلات با مصرف کمتر در مدت یک تا ۲ سال علاوه‌بر بازگشت سرمایه، هزینه‌های انرژی را به نحو چشمگیری کاهش خواهد داد. بنابراین برای کاهش هزینه‌های تولید باید با دوراندیشی سرمایه‌گذاری کرد.
در این میان نبود مدیریت بهای تمام شده در واحدهای صنعتی نیز باعث شده تا این عوامل به خوبی رصد نشود و مدیریت واحد صنعتی در جهت کاهش هزینه‌ها گام برندارد. به عبارت دیگر، یکی از عواملی که باعث فشار بر تولید می‌شود، محاسبه نکردن دقیق نرخ تمام شده کالای تولیدی است. در نرخ تمام شده عواملی همچون مواد اولیه و دستمزد به طور مستقیم و هزینه‌های انرژی، هزینه حمل و نقل و سایر هزینه‌ها در قالب سربار بر نرخ تمام‌شده تاثیرگذار است اما عمده واحدهای صنعتی به دلیل استفاده نکردن از حسابداری صنعتی در برنامه‌ریزی‌های مالی اطلاعی از میزان دقیق تاثیرگذاری این بخش‌ها بر هر محصول ندارند به همین دلیل نمی‌توانند برنامه‌ریزی درست برای کاهش هزینه‌های این عوامل داشته باشند.
