جانشین توپولوف در آسمان ایران

زمزمه‌ی ورود سوپرجت‌های روسی از تابستان گذشته به ناوگان هواپیمایی ایران شنیده می‌شد. ابتدا خبر ورود ۱۰۰ فروند سوپرجت ۱۰۰ ساخت کمپانی سوخو روی تلکس خبرگزاری‌ها آمد، سپس خبر خرید این مدل هواپیما از روسیه به میان آمد و بعد از به توافق رسیدن ایران و کشورهای پنج به اضافه‌ی یک، با سفر رئیس‌جمهوری به فرانسه و هیاهوی خبری خرید ایرباس توسط ایران، سوپرجت ۱۰۰ سوخو به سایه رانده شد. ایران و روسیه از قبل از توافق نهایی برجام بر سر ورود این هواپیماها چانه‌زنی می‌کردند.
حالا مدیر روابط عمومی سازمان هواپیمایی کشوری خبر داده است:یک فروند هواپیمای سوخو سوپرجت ۱۰۰ به همراه تیم مهندسی این هواپیما وارد تهران می‌شود.
به گزارش روابط عمومی سازمان هواپیمایی کشوری رضا جعفرزاده گفت: امروز دوشنبه ۲۳ بهمن ماه یک فروند هواپیمای سوخو سوپرجت ۱۰۰ همراه تیم مهندسی این هواپیما در فرودگاه مهراباد تهران فرود می آید.
وی افزود: به دنبال طرح توسعه ناوگان کشور ، شرکت های هواپیمایی جهت افزایش ظرفیت ناوگان خود گزینه های مختلفی را تحت بررسی و انتخاب دارند.
مدیر روابط عمومی سازمان هواپیمایی کشوری با بیان این که این هواپیما دارای ۱۰۰ صندلی پرواز و قابلیت پروازهای منطقه ای و کوتاه برد را دارد گفت: امروز از ساعت ۱۰ الی ۱۲ هواپیمای مذکور مورد بازدید ایرلاین های داخلی قرار می گیرد.
هواپیماهای روسی مانند توپولف در حافظه‌ی تاریخی مسافران ایرانی جایگاه خوبی ندارند، چون از ابتدای ورود توپولف به ایران، تکنولوژی تعمیر و ساخت قطعه و پشتیبانیِ آن هیچ‌وقت وارد ایران نشد، در صورتی که از ابتدای ورود بویینگ و ایرباس به ایران و آغاز فعالیت‌شان، پشتیبانی و تعمیر قطعات هواپیماهایشان نیز وارد ایران کشور شد. با توجه به این سابقه، شرط طرف ایرانی در مذاکره برای ورود سوپرجت ۱۰۰سوخو به ناوگان هواپیمایی ایران، وجود پشتیبانی و تعمیر و ساخت قطعات این هواپیما در ایران است. گویا در گفتگوهای اخیرِ دو طرف این شرط لحاظ شده است، به‌طوری که بعضی قطعات سوپرجت ۱۰۰ سوخو در داخل ایران تولید و حتی به کشورهای دیگر صادر شوند.
درنهایت روس‌ها تضمین دادند که درصورت ورود این هواپیمابه ناوگان هوایی مسافربری ایران، متعهد می‌شوند که این هواپیما به صورت انبوه در ایران تولید و به کشورهای دیگر صادر شود. اگرچه هنوز از نتیجه‌ی نهایی و جزئیات کامل این گفتگوها اطلاعات کاملی در دسترس نیست، اما آن‌چه به تازگی در خبرها خوانده شده حاکی از این است که ایران فعلاً دو فروند از این هواپیماها را به صورت اجاره‌ای در اختیار داشته باشد تا در صورت رضایت بالای ۹۹درصد، سفارش خرید آن‌ها را به طرف روسی بدهد. گفته می‌شود چند شرکت هواپیمایی داخلی خواهان به‌کارگیری این سوپرجت روسی در مسیرهای پروازی خود هستند. اما چرا سوپرجت ۱۰۰ سوخو ؟

*تاریخچه‌ی سوپرجت ۱۰۰ سوخو
شرکت سوخو تا پیش از ساخت سوپرجت ۱۰۰ بیشتر در زمینه‌ی ساخت هواپیماهای جنگی فعالیت می‌کرد. تا قبل از فروپاشی شوروی این شرکت با شرکت میکویان که سازنده‌ی هواپیماهای جنگی میگ است، رقابت شدیدی داشت. در آن سال‌ها سوخو کمی از میگ عقب‌تر بود و هواپیماهای جنگی میگ از نظر تجاری و عملیاتی موفق‌تر بودند. اما از میانه‌ی دهه‌ی هشتاد میلادی با معرفی محصول جدید سوخو یعنی هواپیمای سوخو۲۷، قصه‌ی رقابت این دو شرکت برعکس شد و سوخو توانست موفقیت‌های تجاری بیشتری کسب کند و تا جایی پیش رفت که رقیب سرسختِ هواپیماهای آمریکاییِ اف۱۵ و اف۱۸ شد. بعد از این موفقیت سوخو ۲۷، این شرکت سوخو۳۰، سوخو۳۳ و سوخو۳۴ را هم روانه‌ی بازار کرد.
درنهایت این شرکت سوخو۳۵ را طراحی کرد که از نظر آیرودینامیکی و توانایی مانُور هوایی یکی از مهم‌ترین جنگنده‌های جهان است. تا امروز این شرکت روسی حاضر نشده است سوخو۳۵ را در اختیار هیچ کشوری قرار دهد اما  پیش‌تر یک مدل خاص از سوخو۳۰ را برای ارتش هند طراحی کرده بود. به تازگی هم ایران خواهان خرید سوخو۳۰ شده است. سوپرجت ۱۰۰ سوخو حاصل تدبیر روسیه بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی برای تامین ناوگان هواپیمایی مسافربری این کشور و صدور به دیگر کشورهاست.

*مشخصات عمومی سوپرجت ۱۰۰ سوخو
برای توضیح لزوم وجود هواپیماهایی مانند سوپرجت ۱۰۰سوخو در خطوط هواپیمایی ایران باید ظرفیت صنعت هواپیمایی ایران و کاستی‌های آن را در نظر گرفت. در سراسر ایران ۷۶ فرودگاه وجود دارد که فعالیت بسیاری از این فرودگاه‌ها به هفته‌ای یک یا دو پرواز محدود شده است. دلیل اصلی این کاهش فعالیت، کمبود هواپیماهای صدنفره است. نمونه‌ی مشابه سوپرجت ۱۰۰ سوخو که از گذشته تا امروز در ایران فعالیت می‌کند، فوکر ۱۰۰ ساخت هلند است که در حال حاضر تمام هواپیماهای فوکر به غیر از ۱۰ یا ۱۵ فروند آن‌ها پرواز ندارند. در کل طبق تخمین کارشناسان هواپیمایی، ایران در ده سال آینده به ۴۰۰ تا ۵۰۰ فروند هواپیمای جدید نیاز دارد. همچنین با توجه به این‌که نیاز اصلیِ خطوط هوایی داخلی هواپیماهای با ظرفیت زیر ۱۰۰نفر است، تخمین زده می‌شود که خطوط هوایی ایران حداقل به ۱۰۰ فروند سوپرجت ۱۰۰ سوخو یا نمونه‌های مشابه نیاز دارد. ویژگی‌های عمومی سوپرجت ۱۰۰ سوخو را برایتان فهرست‌وار توضیح می‌دهیم:
۱- این هواپیما ۲۹درصد از نمونه‌های مشابه ارزان‌تر است. هر فروند از این هواپیما در سال ۲۰۰۸ که اولین پرواز خود را انجام داد، ۳۱میلیون دلار ارزش‌گذاری شد و تا سال ۲۰۱۲ نیز بهای آن تا همین میزان باقی ماند، در سال ۲۰۱۲ با ۱۰درصد افزایش به ۳۴میلیون دلار رسید که هنوز حدود ۳۰درصد از نمونه‌های مشابه خود ارزان‌تر است.
۲- میانگین مصرف سوخت مطلق این سوپرجت روسی در هر مایل نسبت به هواپیماهای مشابه حدود ۱۴درصد کمتر است. اما با توجه به تعداد صندلی، میانگین مصرف سوخت آن به ازای هر «مایل بر صندلی» کمی از هواپیماهای مشابه بیشتر است.
۳- در صورتی که تمام صندلی‌های این هواپیما در کلاس اقتصادی (اکونومی) تعریف شوند، گنجایش ۱۰۳ مسافر را خواهد داشت.
۴- سوپرجت ۱۰۰ سوخو در هر پرواز بدون توقف می‌تواند تا ۲۸۰۰مایل معادل ۴۵۰۰کیلومتر مسیر را طی کند و تا سقف ۴۱۰۰۰ پا، معادل ۱۲۵۰۰متر اوج بگیرد.
۵- این هواپیما می‌تواند تا ۹۵۰ کیلومتر در ساعت سرعت بگیرد که ۱۵درصد از هواپیماهای مشابه بیشتر است.

* مشخصات فنی سوپرجت ۱۰۰ سوخو
سوپرجت ۱۰۰ خصوصیت ذاتی هواپیماهای سوخو را دارد؛ یعنی قدرت بالای طراحی آئرودینامیکی و مانور پذیری. همچنین این هواپیما نخستین هواپیمای صدنفره‌ی دنیاست که با سیستم FLY BY WIRE هدایت می‌شود که هیچ تفاوتی با هواپیماهای مدرن ایرباس ندارد. در این سیستم هواپیما با فرمان‌های الکترونیکی هدایت می‌شود که حاصل آن، کمترین فشار روی خلبان و بیشترین میزان دقت است. از لحاظ ساختار و تولید هم سوپرجت ۱۰۰ سوخو محصول همکاری صنایع هوایی شرق و غرب است و همه‌ی قطعات اصلی آن مانند موتورهای فرود، سامانه‌های الکترونیکی و قطعات دیگر به دست کارخانجات مهم آمریکایی و اروپایی مانند Sutton، Goodrich و غیره ساخته شده‌اند. قطعات به‌کار رفته در این سوپرجت در ۳۰ کمپانی غربی ساخته شده‌اند. در فیلم زیر مختصری از مراحل ساخت سوپرجت ۱۰۰ سوخو را مشاهده می‌کنید و در ادامه خصوصیات فنی این سوپرجت را فهرست‌وار برایتان معرفی می‌کنیم.
۱- موتور سوپرجت ۱۰۰ سوخو  SaM 146 نام دارد و توسط کنسرسیوم مشترکی بین شرکت روسی نپوسترون و شرکت فرانسوی سافران (Safran) ساخته شده است.
۲- نپوسترون قوی‌ترین سازنده‌ی موتورهای جنگی روسیه است و موتور هواپیماهای سوخو۲۷، سوخو۳۰، سوخو۳۵ و تی۵۰ را ساخته است.
۳- سفران فرانسوی هم سازنده‌ی موتور جنگنده‌ی فوق پیشرفته‌ی رافائل فرانسه است. البته این شرکت در همکاری با شرکت جنرال‌الکتریک بخشی از ساخت موتورهای هواپیماهای ایرباس و بویینگ را هم انجام داده است که معروف‌ترین آن موتور ایرباس ۳۴۰ است که سهم شرکت فرانسوی در این پروژه ۵۰درصد بوده است.
۴- بدنه‌ی این هواپیما را شرکت سوخو طراحی کرده است اما این طراحی را با مشاوره‌ی شرکت بویینگ انجام داده است.
۵- سیستم کنترل بال سوپرجت ۱۰۰ سوخو را شرکت لیبهر آلمان طراحی کرده است.
۶- طراحی داخلی این هواپیما بر عهده‌ی شرکت پنین فارینای ایتالیا بوده است.
۷- طراحی و ساخت تجهیزات اویونیک، الکترونیکی و ناوبری سوپرجت ۱۰۰ سوخو به‌وسیله‌ی شرکت تالس فرانسه انجام شده است.

*مقایسه‌ی سوپرجت ۱۰۰ سوخو با نمونه‌های مشابه
۱- این هواپیمای روسیمی‌تواند به حداکثر سرعت ۸/. ماخ برسد که با بویینگ ۷۳۷ برابر است.
۲- سوپرجت ۱۰۰ سوخو از نظر بُرد پروازی می‌تواند با یک بار سوخت‌گیری ۴۵۰۰ کیلومتر را طی کند که از این نظر نسبت به بوینگ ۷۳۷ سریِ ۶۰۰، هزار کیلومتر برد کمتری دارد. اما باید بگوییم که این برد پروازی برای پوشش تمام نقاط ایران و کشورهای همسایه‌ی ایران کافی است.
۳- بزرگ‌ترین مزیت سوخو به نمونه‌های غربی، قیمت ارزان‌تر آن است. بهای هر فروند سوپرجت ۱۰۰ سوخو حدود ۳۵ میلیون دلار است، در حالی که بویینگ ۷۳۷ در ارزان‌ترین مدل خود ۸۰میلیون دلار و ایرباس ۳۱۸ نیز ۷۳میلیون دلار قیمت دارند.
۴- در رده‌ی هواپیماهای ۱۰۰نفره نیز دو رقیب سوخو یعنی مدل CRJ 1000 شرکت بومباردیر کانادا و مدل e2 مدل امبرائر برزیل، به ترتیب ۴۶ میلون دلار و ۴۷ میلیون دلار قیمت دارند که سوپرجت روسی از آن‌ها نیز ارزان‌تر است.
برای مشخص شدن نتیجه‌ی نهایی چانه‌زنی و مذاکرات سوپرجت ۱۰۰ سوخو باید منتظر اعلام نتایج از ظرف ایرانی بمانیم و ببینیم آیا دو فروند سوپرجت اجاره‌ای سوخو بعد از مدت‌زمان تعیین‌شده رضایت طرف ایرانی را تامین می‌کنند یا خیر.