گروه راه و مسکن: متاسفانه هواپیمایی ATR متعلق به شرکت هواپیمایی آسمان به شماره پرواز 3704 که از فرودگاه مهرآباد تهران به مقصد یاسوج پرواز داشت دراثر برخورد با کوه دنا در منطقه سمیرم در جنوب اصفهان سقوط کرد. به گفته مسئولان سازمان هواپیمایی کشوری، هواپیمای ATR۷۲ به کاپیتانی حجت‌الله فولاد به دلیل وضعیت بدجوی به کوه دنا برخورد کرده است.
براساس گفته طباطبایی مدیر روابط عمومی شرکت آسمان، هواپیمای ATR مدل ۷۲ بود که حدود ۸ و ۵۲ دقیقه از رادار خارج شد و پس از جست وجو در منطقه متوجه شدیم که این هواپیما در ۱۴ مایلی یاسوج به کوه دنا برخورد کرده است. این هواپیما ۶۰ مسافر داشته که ۵۹ بزرگسال، ۱ کودک، ۲ خلبان، ۲ مهماندار و ۲ نفر کادر امنیت پرواز بودند که متاسفانه تمام سرنشینان این هواپیما جان باخته‌اند.
* پروازهای ناتمام در ایران طی سه دهه اخیر
سقوط هواپیما در
ایران تاریخچه‌ای دیرینه دارد، به‌طوری که هر از چندگاهی اخباری مبنی بر سقوط یک فروند هواپیما درجراید و فضای رسانه‌ای کشور
منتشر می‌شود و ملت عزیز ایران را عزادار می‌کند.
آنتونوف از همان مدل هواپیماهایی بود که در ایران با نام آنتونوف ۱۴۰ (ایران ۱۴۰) فعالیت
داشت که آخرین فروند آن سال ۹۳ برای سفر به مقصد طبس از فرودگاه مهرآباد برخاست،
اما به دلیل عدم تطابق ساختار آن با آب و هوای ایران، موتورش آتش گرفت و در خیابان
شیشه مینای تهران سقوط کرد که به کشته شدن ۳۸ تن و زخمی شدن ۱۰ نفر منجر شد. هواپیماهای
توپولف روسی به قدری در ایران سانحه داشتند که وزیر راه و شهرسازی دولت دهم در آخرین
سال فعالیت خود، دستور ممنوعیت پرواز هواپیماهای توپولف را صادر کرد و دولت متعهد شد
این هواپیماها را از ایرلاین‌های دارای توپولف خریداری و زمین گیر کند. همچنین ۱۵ آذر ماه سال ۸۴ حادثه تلخی رخ داد که تلخی
آن همچنان در کام خبرنگاران احساس می‌شود، در این روز یک فروند هواپیمای سی-۱۳۰ ارتش ایران که حاوی
خبرنگاران و پرسنل ارتش بود، بر روی منطقه‌ای مسکونی در تهران سقوط کرد که با
احتساب ساکنان شهرک توحید تهران بیش از ۱۱۰ کشته برجای گذاشت.
10 شهریورماه ۸۵ نیز تاریخ سقوط هواپیمای توپولوف-۱۵۴ شرکت ایران ایرتور در فرودگاه مشهد است، هواپیمایی که در مسیر بندرعباس-مشهد در حال حرکت بود و با ۱۴۸ مسافر دچار حادثه شد که ۲۸ نفر از آنان کشته شدند.
یک فروند هواپیمای نظامی اف-۴ فانتوم ارتش ایران هم در 5 آذر سال ۸۶ به علت نقص فنی در منطقه کنارک چابهار سقوط کرد و دو سرنشین آن کشته شدند.
هواپیمای
مسافربری ایران ۱۴۰
درحوالی فرودگاه شاهین شهر اصفهان هم در ۲۷ بهمن‌ماه ۸۷ سقوط کرد و تمامی پنج
سرنشین هواپیما جان باختند. سقوط هواپیمای بوئینگ ۷۳۷ ایرانی در اجاره شرکت
هواپیمایی آیتک ایر قرقیزستان هم در 3 شهریورماه ۸۷ نیز منجر به مرگ ۷۰ نفر از ۹۰ مسافر این هواپیما شد.
سال 88 سال سقوط بود، به‌طوری که یک فروند توپولوف تی یو-۱۵۴ با ۱۵۷ مسافر در تاریخ چهارم بهمن
ماه سال ۸۸ پس از فرود روی باند فرودگاه مشهد آتش گرفت. در
این حادثه داخل هواپیما به کل سوخته و بال سمت راست و دم و چرخ هواپیما جدا شدند و
۴۲ تن از
مسافران به بیمارستان منتقل شدند.
24 تیرماه
سال ۸۸ هم برای ایرانیان روز دردناکی بود، در این روز هواپیمای مسافربری توپولف تی
یو-۱۵۴ متعلق به شرکت هواپیمایی کاسپین که عازم ارمنستان بود دقایقی پس از بلندشدن
از فرودگاه امام خمینی تهران در ۱۲ کیلومتری جنوب قزوین بین منطقه فارسیان و جنت‌آباد
در بخش مرکزی قزوین سقوط کرد و متاسفانه تمامی ۱۶۸ مسافر و خدمه این هواپیما کشته
شدند. همچنین هواپیمای
روسی ترابری ایلوشن متعلق به ارتش نیز در شهریور ۸۸ سقوط کرد که در اثر آن ۷ نفر از
نیروهای نظامی به شهادت رسیدند.
۱۹ دی‌ماه ۸۹ بود که 78 نفر از ۱۰۵ مسافر بوئینگ ۷۲۷ متعلق
به شرکت ایران ایر که از تهران به سمت ارومیه در
حرکت بود سرنوشتشان با مرگ گره خورد و در نزدیکی ارومیه جان خود را از دست دادند.
فروردین سال ۹۰ بود که یک فروند جنگنده سوخو در استان فارس سقوط کرد و هر دو سرنشین آن (خلبان و کمک خلبان) به شهادت
رسیدند. در
تاریخ 19 مهر‌ماه ۹۳
هواپیمای حامل هفت تن از مسئولان و کادر پروازی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران
در مسیر عزیمت به منطقه مرزی و عملیاتی شرق کشور سقوط کرده و تمامی سرنشینان آن
کشته شدند.
همچنین در هفتم آذر سال۹۵ یک فروند بالگرد MI۱۷ متعلق به شرکت
نفت خزر به هنگام انتقال مصدوم، پس از گذشت چند ثانیه از برخاستن از سکوی نفتی امیرکبیر
در دریای خزر دچار نقص فنی شده وسقوط کرد، سقوطی که هر پنج سرنشین آن شامل کادر پرواز
و فرد مصدوم در آن جان باختند و ششم فروردین ماه ۹۵ هم یک فروند بالگرد اورژانس در
نزدیکی دریاچه مهارلو در استان فارس سقوط کرد و تمامی ۹ سرنشین این بالگرد جان باختند. این بالگرد در حال انتقال بیمار از شهرستان خنج
به شیراز بود که در نزدیکی دریاچه مهارلو در اطراف شهرستان کوار استان فارس سقوط کرد.
*سابقه ایمنی هواپیمای ATR سقوط کرده
طبق اطلاعات وب سایت شبکه ایمنی هواپیمایی، هواپیمای مدل ای
تی آر-۷۲ سابقه ۲۴ سانحه با مجموع ۳۳۲ تلفات داشته است. نرخ بازماندگان سانحه این مدل
هواپیما، ۲۸ درصد از مجموع سوانح بوده است. آمار پایگاه اینترنتی Planespotters.net نشان
می‌دهد هواپیمای ای تی آر ۷۲ با کد EP-ATX ثبت شده در تولوز فرانسه
تولید شده بود و عمر آن ۱۹ سال و ۳ ماه بوده است و شرکت هواپیمایی آسمان آن را در دسامبر
سال ۲۰۰۷ تحویل گرفته بود. طبق آمار این سایت، شرکت هواپیمایی آسمان یک فروند دیگر
هواپیمای ای تی آر ۷۲ با کد F-OIRB در اختیار دارد که در دسامبر سال ۲۰۰۰ تحویل گرفته است.
پایگاه آمار فلایت "رادار ۲۴" نشان می‌دهد که هم‌اکنون شرکت هواپیمایی آسمان
شش فروند ای تی آر ۷۲ دارد که همگی هواپیماهای قدیمی هستند که تنها با سامانه رادار
MLAT مکان یابی می‌شوند!
*نقص فنی یا شرایط جوی نامناسب؟
شنیده‌ها حاکی از آن است که هواپیمای ATR سقوط کرده، کمتر از یک ماه پیش به دلیل نقص فنی مجبور شده بود سفر خود را نیمه کاره تمام کند و در سال ۱۳۹۲ هم با مشکلی فنی مواجه شده بود به‌طوری که کاپیتان حجت الله فولاد خلبان باتجربه پرواز آسمان یک بار دیگر در پرواز یاسوج به تهران در سال ٩٢ با از کار افتادن موتور شماره٢ هواپیمای ATR۷۲ درشرایط اضطراری قرار گرفته بود، اما توانست هواپیما را به سلامت در فرودگاه یاسوج به زمین بنشاند، لذا این احتمال وجود دارد که هواپیمای ATR۷۲ به دلیل نقص فنی سقوط کرده باشد، اما یک مقام مسئول در شرکت هواپیمایی آسمان این موضوع را کاملا تکذیب کرده است به‌طوری که مدیر روابط عمومی شرکت آسمان اعلام کرد که نقص فنی هواپیمایی ATR کاملا شایعه بوده و علت سانحه شرایط جوی و منطقه نامناسب فرودگاه یاسوج است. اگر این هواپیما نقص فنی داشت سازمان هواپیمایی اجازه پرواز نمی‌داد، لذا علت سانحه شرایط جوی و مکان نامناسب فرودگاه یاسوج بوده است.
*احتمال نقص در سیستم یخ‌زدایی هواپيماي ATR۷۲
هواپیمای ای تی آر ۷۲ از خانواده هواپیمای مسافربری و باری دو موتوره توربوپراپ است که توسط شرکت "آویونز دو ترانسپورت رجیونال" (ای تی آر) طراحی و تولید شده است و برای پروازهای منطقه‌ای کوتاه برد استفاده می‌شود. به گفته پيمان ماهور كارشناس صنعت هوانوردی، هواپيماي ATR هواپيماي ملخي بوده و اين نوع هواپيما براي پرواز در ارتفاع پايين طراحي شده است. برخلاف موتور جت كه قابليت پرواز در ارتفاع بالا و دماي پايين دارند، موتور‌هاي ملخي به دلیل احتمال يخ زدگي سوخت و روغن بايد در دماي مناسب و در نتيجه آن در ارتفاع پايين پرواز كنند، البته در اين نوع هواپيما سيستم يخ زدایی وجود دارد كه ممكن است نقص در اين بخش دلیل اصلي كاهش ارتفاع و برخورد با كوه باشد. با توجه به محل رخ دادن سانحه هواپيماي ATR۷۲ هواپيمايي آسمان در دماي پايين هوا و بارش برف احتمال مي‌رود كه كاپيتان فولاد كه بسيار با تجربه نيز بوده است به واسطه جلوگيري از يخ زدگي و از كار افتادن موتور‌ها مجبور به كاهش ارتفاع شده و با توجه به شرايط جوي نامناسب و ديد محدود به كوه برخورد كرده است. هرچند به نظر مي‌رسد اين هواپيما پيشتر با نقص فني رو به رو بوده است، اما كارشناسان هواپيمايي آسمان بهتر از هر كس ديگري مي‌توانند درخصوص اين سانحه به افكار عمومي پاسخگو باشند و اظهار نظر قطعي پيش از كشف جعبه سياه قطعي نبوده و تنها پيش بيني است.
* فرودگاه یاسوج جای‌گیری مناسبی ندارد
موتور‌هاي ملخي به دلیل احتمال يخ زدگي سوخت و روغن بايد در دمايي مناسب و در نتيجه آن در ارتفاع پايين پرواز كنند، لذا سوالی که مطرح می‌شود این است که با توجه به دمای پایین هوا و بارش برف در منطقه یاسوج و وجود کوه‌های بلند دنا، چرا مجوز پرواز برای آی تی آرها در این منطقه صادر می‌شود؟ در این باره داوود ربیعی کارشناس صنعت هوانوردی در گفت و گو با «روزنامه تجارت» می‌گوید: بدون شک اظهارنظر و گمانه زنی درخصوص این حادثه پيش از كشف جعبه سياه عملکرد صحیح و کارشناسانه‌ای نیست. زمانی که هواپیما برای پرواز آماده می‌شود، تمام این موضوعات یعنی سالم بودن سیستم فنی هواپیما، شرایط آب و هوایی منطقه، بارش برف در منطقه یاسوج و اینکه هواپیما در ارتفاع پایین باید پرواز کند مورد بررسی و توجه قرار می‌گیرد. به عبارتی در پاسخ به این سوال که چرا مجوز این پرواز صادر شده است؟ باید پاسخ داد که چک لیست‌های لازم قبل از پرواز انجام شده است، لذا خطایی نبوده است.
ربیعی می‌افزاید: کاپیتان فولاد سال‌ها در این مناطق پرواز کرده است، بنابراین کاملا به انجام این نوع پروازها آگاهی داشته است. البته باید متذکر شد که فرودگاه یاسوج جای‌گیری مناسبی برای فرود هواپیما به دلیل ارتفاعات ندارد، اما اینکه درحال حاضر بگوییم سقوط هواپیما به دلیل شرایط اقلیمی و آب و هوایی بوده است یا نقص فنی هواپیما، عملکرد صحیح و کارشناسانه‌ای نیست.
* سن هواپیما هیچ ربطی به وقوع حادثه هوایی ندارد
این کارشناس صنعت هوانوردی، درپاسخ به این سوال که هم‌اکنون شرکت هواپیمایی آسمان شش فروند ای تی آر ۷۲ دارد که همگی هواپیماهای قدیمی هستند که تنها با سامانه رادار MLAT مکان یابی می‌شوند، لذا نوسازی ناوگان تمام ایرلاین‌های کشور چقدر ضرورت دارد؟ تصریح می‌کند: موضوع اول این است که در یک حادثه هوایی تنها یک عامل موثر نیست و همیشه نتیجه تمام عوامل انسانی و غیر انسانی در وقوع یک حادثه هوایی دخیل هستند. موضوع دوم این است که سن هواپیما هیچ ربطی به وقوع حادثه هوایی ندارد. به دلیل فضای سیاسی که چند سال اخیر در ایران ایجاد شد و واسطه‌های هواپیما به دنبال این امر بودند که سن هواپیما در ایران تغییر پیدا کند، موضوع فرسودگی و سن بالای ناوگان هوایی کشور را به چالش کشاندند.
ربیعی می‌افزاید: سن هواپیما به ساختار و استراتژیک آن یعنی فلزی که در بدنه هواپیما استفاده شده است، بستگی دارد به‌عبارتی بدنه هواپیما در اثر تنش‌ها و کشش‌هایی که بوجود می‌آید بعد از گذشت مدت زمانی فرسوده می‌شود.
* واژه هواپیمای فرسوده، واژه غلطی است
وی ادامه می‌دهد: استفاده از واژه هواپیمای فرسوده، غلط و اشتباه است، زیرا ممکن است هواپیمایی که 20 سال پیش از سوی شرکت سازنده به ایرلاین‌های کشور تحویل داده شده است، ساختار و بدنه آن 20 ساله باشد، اما موتور یا سیستم الکترونیک آن 2 ساله یا نو باشد. به عبارتی زمانی که هواپیما در چک‌های دوره‌ای می‌رود، تمام مواردی چون جنس بدنه، موتور، سیستم الکترونیک و... مورد بررسی قرار می‌گیرد، لذا ممکن است که هواپیما سن بالایی داشته باشد، اما موتور آن در چک‌های دوره‌ای تغییر کند و موتور قدیمی جایگزین یک موتور نو و جدید شود.
ربیعی می‌افزاید: به طور کلی نمی‌توان گفت در زمان وقوع یک حادثه سن هواپیما دخیل بوده است، مگر اینکه هواپیما در اثر تنش‌ها و کشش‌هایی که به آلیاژ یا بدنه فلزی آن وارد شده بعد از گذشت مدت زمانی فرسوده شود و در این راستا شرکت سازنده اعلام می‌کند که این هواپیما باید از رده خارج شود. هم‌اکنون شرکت‌های سازنده هواپیما به صورت دوره‌ای یک‌سری دستور‌العمل‌هایی برای شرکت‌های هواپیمایی می‌فرستند که ایرلاین‌ها باید در تغییرات جدید این استانداردها را در بخش فنی هواپیما لحاظ و استفاده کنند.
این کارشناس صنعت هوانوردی، می‌گوید: بدون شک زمانی که هواپیما بر روی باند آماده پرواز می‌شود تمام چک لیست‌های عملیاتی، فنی و ایمنی پرواز انجام شده است که می‌خواهد سن هواپیما 20 سال باشد یا 15 ساله. درحال حاضر تیم بررسی سانحه سقوط هواپیمای روز گذشته اولین اقدامی که انجام داده اینکه اسناد و سوابق هواپیما را مورد بررسی قرار داده است که چه زمانی چک‌های دوره‌ای هواپیما انجام شده است، لذا نمی‌توان درحال حاضر قضاوت کرد که دلیل این حادثه نقص فنی هواپیما بوده است یا شرایط وخیم جوی و آب و هوا.
