گروه صنعت، معدن و تجارت: آمار منتشر شده از سوی گمرک نشان می‌دهد که واردات خودرو در 11 ماهه سال جاری نسبت به سال گذشته افزایش پیدا کرده است. این در حالی است که امسال برای چند ماه سامانه مربوط به ثبت سفارش خودرو برای شرکت‌های واردکننده بسته بوده و می‌توان گفت که این میزان واردات خودرو در عمل تنها مربوط به شش ماه از سال است. براساس اعلام گمرک، انواع خودرو وارداتی در مدت 11 ماه امسال به رقم 66 هزار و 196 دستگاه به ارزش یک میلیارد و 756 میلیون و 708 هزار دلار بوده است. ارزش ریالی حجم واردات خودروی صورت گرفته در 11 ماهه سال جاری با دلار 4600 تومانی مبلغی بیش از هشت هزار و هشتاد میلیارد تومان می‌شود.
اطلاعات کامل خودروهای ترخیص شده از گمرکات از طریق سامانه جامع گمرکی و پنجره واحد تجارت فرامرزی در بانک اطلاعاتی گمرک ذخیره سازی شده و در دسترس است. برپایه این گزارش، جزئی‌ترین اطلاعات واردات خودرو از ابتدای امسال تاکنون، در بزرگترین بانک اطلاعات خودروهای وارداتی کشور ثبت شده و قابل بهره برداری است. خودروهای وارداتی که از ابتدای 1396 مجوز ثبت سفارش سازمان توسعه تجارت دارند و مشخصات کامل آنها در سامانه جامع گمرکی و پنجره تجارت فرامرزی گمرک به ثبت رسیده در این گزارش آمده است.
گمرک همچنین در گزارش خود تاکید کرد: امکان ندارد خودرویی بدون اخذ مجوز ثبت سفارش ترخیص شود و افزود: همه خودروهایی که از گمرک ترخیص شده‌اند، دارای مجوز ثبت سفارش و تأییدیه شماره VIN نامبر بوده و این موضوع به صورت سیستمی ثبت و کنترل می‌شود. ضمن اینکه مشخصات فنی همه خودروهای وارداتی در زمان ثبت سفارش از سوی سازمان توسعه تجارت، اخذ و به صورت الکترونیکی به سامانه پنجره واحد تجارت فرامرزی ارسال می‌شود. همچنین در زمان اظهار تأییدیه نمایندگی‌های رسمی خودرو، نیز به صورت الکترونیکی از سازمان توسعه تجارت استعلام و تأییدیه نمایندگی‌ها به صورت الکترونیکی از سوی سازمان توسعه تجارت ثبت می‌شود.
از طرف دیگر براساس اعلام گمرک، امسال هیچ گونه پیشنهاد افزایش تعرفه واردات خودروهای هیبریدی از سوی مسئولان گمرک مطرح نشده و طبق مقررات صادرات و واردات، این سازمان صرفاً مجری مقررات و تغییرات تعرفه‌ای است که از سوی سازمان توسعه تجارت برای اجرا ابلاغ می‌شود. الکترونیکی شدن گمرک موجب می‌شود تا همه عملیات گمرکی کشور در یک اتاق شیشه‌ای قرار گیرد و تراکنش‌های گمرکی روشن و شفاف قابل رصد است که بر این اساس، نه تنها خودرو بلکه اطلاعات کالاهای وارداتی به تفکیک جزئیات کامل، مجوزها، اطلاعات اظهاری، میزان حقوق و عوارض پرداختی و دیگر اطلاعات در سامانه جامع گمرکی و پنجره واحد تجارت فرامرزی ثبت شده و به صورت شفاف قابل رصد است، در صورت نیاز هریک از نهادهای نظارتی و رفع هرگونه ابهام نیز، گمرک ایران آمادگی دارد که این اطلاعات را در اختیار آنها قرا دهد.
در این میان بسیاری از کارشناسان معتقدند با وجود آنکه دولت می‌توانست از ابزارهای متنوع برای مدیریت واردات خودرو به کشور بهره ببرد، اما به جای آن با اجرای سیاست‌های دستوری که هم‌اکنون منجر به توقف ثبت‌سفارش شده به‌نوعی زمینه ظهور رانت را در این بازار ایجاد کرده است. هرچند وزارت صنعت و معدن و تجارت دولت دوازدهم در موضوع توقف ثبت‌سفارش به‌نوعی در پی مدیریت تراز تجاری کشور و همچنین حمایت از تولید داخل بوده اما پرواضح است که وضع مقررات دستوری نمی‌تواند حافظ منافع مصرف‌کننده و حتی تولید‌کننده داخلی باشد.
در هر حال آنچه هم‌اکنون مورد تاکید کارشناسان قرار می‌گیرد این است که وزارت صنعت به جای مدیریت واردات خودرو ترجیح داده که برای مدت زمانی نامعلوم، اقدام به توقف ثبت سفارش کند تا بلکه بتواند از روند صعودی واردات خودرو به کشور جلوگیری کند. تبعات این اقدام وزارت صنعت پیشین هم‌اکنون منجر به افزایش بی حساب و کتاب قیمت وارداتی‌ها شده و در غیاب نظارت سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان برخی از واردکنندگان رسمی از این آب گل‌آلود مشغول ماهی گیری هستند.
رد افزایش قیمت ارز در واردات خودرو
در همین حال شهرام آزادی، کارشناس خودرو در گفتگو با خبرنگار «تجارت» در ارتباط با افزایش میزان واردات خودرو به کشور طی 11 ماهه ابتدایی سال جاری می‌گوید: افزایش میزان واردات خودرو به کشور در حالی صورت گرفته که سامانه مربوط به ثبت سفارش برای خودرو از فصل تابستان برای چند ماه بسته بوده است. یعنی میزان واردات صورت گرفته از سوی واردکنندگان خودرو مربوط به 11 ماهه نبوده و مدت کمتری را شامل می‌شود. به نظر می‌رسد برخی از واردکنندگان خودرو پیش از بسته شدن سایت ثبت سفارش از این موضوع آگاهی داشتند و همین موضوع موجب شده تا آنها پیش از بسته شدن سامانه اقدام به ثبت سفارش واردات خودرو کرده و بعد در فرصت شش ماههای که برای واردات وجود داشته این خودروها را وارد کرده باشند.
این عضو هیات علمی دانشگاه در ادامه با اشاره به رانت ایجاد شده در زمینه واردات خودرو گفت: حقیقت این است که مصرف کنندگان تنها کسانی هستند که طی ماههای گذشته زیان کرده‌اند. بسته شدن سایت ثبت سفارش از سوی سازمان توسعه تجارت هرچند در ظاهر موجب شد تا واردکنندگان نتوانند طبق روال عادی واردات خودرو را انجام دهند، اما در عمل با ایجاد نوسان و افزایش چند میلیونی قیمت خودروهای وارداتی در بازار این واردکنندگان خودرو بودند که سودهای کلانی را کاسب شدند تا جایی که حتی برخی نمایندگان مجلس نیز به این موضوع انتقاد کردند و خواستار پیگیری آن شدند.
آزادی در بخش دیگری از صحبت‌های خود به زیان‌های برخی تولیدکنندگان داخلی از افزایش میزان واردات خودرو اشاره کرد و توضیح داد: حقیقت این است که صنعت خودروسازی ایران هرچند عمری نزدیک به نیم قرن را دارد اما هنوز نتوانسته کارنامه موفقی داشته باشد و تنها با حمایت‌های دولتی است که می‌تواند مسیر خود را طی کند. افزایش واردات خودرو هرچند به اعتقاد برخی می‌تواند موجب افزایش رقابت میان خودروسازان داخلی و خارجی در بازار شود اما به نظر می‌رسد که این رقابت به نوعی نابرابر بوده و تولیدکنندگان داخلی در این میان ضرر خواهند کرد.
این کارشناس صنعت خودرو در پایان صحبت‌های خود با اشاره به این موضوع که حضور کمپانی‌های خودروسازی در ایران می‌تواند به سود تولید و کیفیت محصولات در کشور باشد، یادآور شد: حضور خودروسازان خارجی در ایران در شرایطی می‌تواند مفید باشد که آنها با قراردادهایی تأمین بخشی از قطعات محصولات خود یا خط تولید خود را به داخل کشور منتقل کنند. به این ترتیب این خودروسازان هم به اشتغالزایی در کشور کمک خواهند کرد هم توان خودروسازی کشور را بهبود خواهند بخشید. اتفاقی که در پسابرجام تا اندازه‌ای افتاده، اما واردات خودرو به تنهایی یکی از مهمترین عوامل خروج ارز از کشور است تا جایی که افزایش میزان واردات خودرو می‌تواند یکی از دلایل افزایش قیمت ارز در سال جاری باشد.
