ننگ زباله گردی بر پیشانی پایتخت

تجارت - محمد خادمی: دردو دهه اخیر توجه بیشتری به موضوع زباله خشک به عنوان«طلای کثیف» درکشورمان صورت می گیرد، در کلانشهر تهران روزانه 11هزار تن زباله تولید می شود وحجم وسیع زباله موجب شده تا این طلای کثیف مورد بازیافت قرار گیرد طبق آمارها 95 درصد زباله های  تفکیک شده تهران بازیافت می شود ومجددا وارد چرخه قرارمی گیرد.کارتفکیک زباله تر و خشک در تهران به دو شکل صورت می گیرد، دسته نخست شهروندان هستند که به عنوان تولید کننده این زباله ها آن را در خانه شان تفکیک می کنند و در اختیار ماموران بازیافت قرار می دهند و دسته دوم ماموران شهرداری هستند که بعد از جمع آوری زباله ها از سطح شهر در یک محیطی زباله ها را مورد بازیافت قرار می دهند، در این میان افرادی هستند که دست به سرقت زباله ها می زنند، این افراد قبل از اینکه ماموران شهرداری اقدام به جمع آوری زباله ها کنند اقدام به تفکیک زباله های خشک درسطل های زباله معابر می کنند.این افراد با گونی های بزرگ که به دوش شان می اندازند رهسپار کوچه و خیابان های شهر می شوند و هرآنچه زباله خشک مشاهده کنند جمع آوری می کنند، این افراد هدف شان پاکیزگی شهر نیست، بلکه برای به دست آوردن پول تلاش می کنند، طبق آماری که خبرنگار«تجارت» به دست آورده 5هزار نفر در تهران هزینه زندگی شان را از جمع آوری پنهانی زباله های خشک بدست می آورند؛ در این گزارش نگاهی انداخته ایم به وضعیت فعالیت هزاران کوله بر زباله در تهران که در ادامه می خوانید:

تفکیک در سوله

ازچهره شان پیداست که چند وقتی است به ظاهرشان نرسیده اند،یکی ازاین کوله بران زباله را درمحله صادقیه مشاهده می کنیم، او که نمی خواهد صحبت کند و تصور می کند مامور شهرداری هستیم سکوت می کند، بعد ازاینکه مطمئن می شود کاری به فعالیت اش نداریم، با ما هم صحبت می شود، او که نمی تواند به شکل روان فارسی صحبت کند، درپاسخ به سوال خبرنگار«تجارت» درباره اینکه اهل کجا هستی و چند سال داری؟ می گوید:« سنم را نمی دانم، اهل یکی از شهرهای افغانستان هستم و یک سالی می شود به شکل قاچاق وارد تهران شده ام.»او که خود را «ایوب» معرفی می کند، در خصوص نحوه فعالیت اش می گوید:« فعالیت ما به شکل گروهی است، همانند یک تیم فوتبال ما برای فردی به اسم «رحیم» کار می کنیم، همه روزه صبح زود 10 تا 12 نفر محدوده ای از هر محله را انتخاب می کنیم و با یک گونی که از قبل تهیه کرده ایم رهسپار خیابان ها می شویم، بعد از اینکه گونی های مان پر از زباله می شود به محلی  که از قبل صاحب کارمان برای مان در نظر گرفته می رویم و سر ساعت مشخصی صاحب کارمان با یک وانت به محل مورد نظر می آید و زباله ها را در داخل آن می گذاریم و همراه صاحب کارمان به یک سوله تفکیک زباله می رویم و در آن جا هر یک از بچه ها گونی خودش را تفکیک می کند و به شکل جداگانه پلاستیک، آهن، کاغذ و...را وزن می کنیم و پول مان را از صاحب کار تحویل می گیریم.»او ادامه می دهد:« محلی که صاحب کارمان با ما قرار می گذارد، زمین های خاکی هستند که دور از چشم مردم و ماموران است، البته هراز گاهی افراد دیگری محل جمع آوری زباله های ما را متوجه می شوند و قبل از اینکه صاحب کارمان بیاید آنها اقدام به بردن گونی زباله مان می کنند و اگرجلو این افراد را بگیریم با ما درگیر می شوند.»

مردم به ما کمک می کنند

در این میان یکی دیگر از کوله بران زباله که شاهد گفتگوی ما با «ایوب» است و خود را « نواب» معرفی می کند، می گوید:« کار ما بسیار سخت است، روزانه بین 50 تا 80 کیلو زباله را به روی دوش مان حمل می کنیم تا بتوانیم مخارج مان را تامین کنیم و از سوی دیگر ما کمک حال طبیعت هستیم، اما شهرداری و پلیس با ما برخورد می کنند، البته ناگفته نباشد مردم به ما خیلی لطف دارند، گاهی غذا به ما می دهند و گاهی اوقات زباله های خشک خانگی شان را در اختیار ما قرار می دهند.»اوکه از چهره اش پیداست که15 سال بیشتر ندارد، درپاسخ به سوال خبرنگار«تجارت» درباره اینکه روزانه چه میزان در آمد دارید؟ پاسخ می دهد:« در آمد مان مشخص نیست، اول هفته درآمدمان بسیار پایین است، اما اخر هفته یعنی پنچشنبه و جمعه به دلیل اینکه مردم مهمانی دارند زباله بیشتری تولید می کنند واز سوی دیگر ماموران شهرداری نیمه های شب آخر هفته در معابر نیستند و ما بیشتر زباله خشک جمع آوری می کنیم، در مجموع بین 30 تا50 هزار تومان  در آمد روزانه مان است، افرادی از همشهریان ما هستند که با این کار توانسته اند پول دار شوند و این روزها خودشان صاحب کارند و ده ها زباله گردان برای شان کار می کند.»این کوله بر زباله خشک ادامه می دهد:« گاهی اوقات یک کوچه را طی می کنیم گونی مان پر از زباله می شود و مجبور می شویم گونی مان را در گوشه ای از شهر پنهان کنیم و مجددا با گونی دیگر اقدام به جمع آوری زباله در کوچه های دیگر کنیم، البته گاهی اوقات باید 20 کوچه را طی کنیم تا گونی مان را پر از زباله کنیم.»

محدوده فعالیت مان مشخص است

در محله طرشت شمال میدان آزادی با یک کودک دیگر که کوله زباله خشک به دوش دارد بر خوردیم، او نیز خیلی تمایل به صحبت کردن ندارد، به سختی راضی می شود، او کمی لحجه اش با دیگر زباله جمع کن ها تفاوت دارد، می گوید:« ما اهل کشور پاکستان هستیم و تعداد مان نیز زیاد است به دلیل اینکه در شهر مان کاری نیست به ایران مهاجرت کرده ایم، برای ما که سن و سالی نداریم بهترین کارزباله جمع کردن است.»  او در پاسخ به سوال خبرنگار«تجارت» درباره اینکه تا به حال ماموران شهرداری جلوی فعالیت تان را گرفته اند؟ می گوید:« گاهی اوقات ماموران شهرداری گونی های زباله را که ما جمع آوری کرده ایم را از ما می گیرند و کاری به ما ندارند، گاهی اوقات از فعالیت غیر قانونی مان چشم پوشی می کنند و هرازگاهی نیز صاحب کارمان از ماموران شهرداری اجازه می گیرد تا ما در محدوده مشخص فعالیت داشته باشیم.»او ادامه می دهد:« ما زباله ها را در اختیار افرادی قرار می دهیم و آنها نیز به کارخانه های تبدیل سازی می فروشند.»

ردپای مافی در کار است

به سراغ یکی از ماموران بازیافت شهرداری که با وانت اقدام به جمع آوری زباله خشک می کند، رفته ایم، او می گوید:« کوله بران زباله به شکل سازماندهی ‌شده فعالیت دارند، آنها مورد سوء استفاده برخی باند‌های مافیایی قرار می‌گیرند. این اقدامات باعث شده تا زباله در تهران به مافیای پر درآمدی برای برخی افراد سودجو تبدیل شود. این در حالی است که بر اساس قانون، جمع‌آوری زباله یکی از وظایف شهرداری‌ها محسوب می‌شود.»آن طور که این مامور بازیافت می گوید:«اکثر زباله دزدان نوجوان و جوان کم سن و سال هستند که با نرخ های بسیار پایین به فروش انواع زباله های با ارزش به شبکه های غیر مجاز زباله می پردازند و تنها بازیافت کنندگان سود به جیب می زنند. گاهی اوقات این افراد محلات تهران را با قیمت بسیار بالا برای جمع آوری زباله های خشک از مافیا اجاره می کنند، بیشتر این محلات در مناطق 1تا5 به عنوان محلات مسکونی و پر جمعیت و شمالی تهران محسوب می شود.» این مامور اداره بازیافت شهرداری که مدام این افراد را در سطل های زباله شهر مشاهده می کند، می گوید:«کودکان اغلب افغانی و پاکستانی اند که به شکل غیر مجاز وارد کشور شده اند، آن ها مدام در سطل های زباله شهر خم می شوند تا زباله خشکی را جمع آوری کنند.»او درپاسخ به سوال خبرنگار«تجارت» درباره اینکه نحوه فعالیت قانونی جمع آوری زباله در شهر به چه شکل است؟ می گوید:«  تفکیک زباله مناطق مختلف تهران به صورت جداگانه به مزایده گذاشته می‌شود، پیمانکاران شهرداری، مزایده را که برنده شدند، کار را به یکی از گاراژهای خصوصی که در همین زمینه فعالیت می‌کنند، می‌سپرند ودر آنجا کودکانی را مشغول به فعالیت جمع آوری زباله در آن محدوده مشخص می کنند و برای تفکیک و فروش به گاراژ مورد نظرشان می روند.»او در ادامه می افزاید:« در بعضی از این گاراژها صدها کارگر کودک زباله جمع کن مشغول به کارند. سوله های تفکیک زباله مناطق پرجمعیت کارگر بیشتری دارد تفکیک زباله چندسالی است تبدیل به تجارت پرسودی شده که تمامی بار این تجارت بر دوش همین کودکان است که چندین برابر وزن خودشان گونی‌های زباله را به دوش می‌کشند.»آن طور که این مامور بازیافت شهرداری به خبرنگار «تجارت» می گوید:« باند زباله‌ دزدها کودکان کار را به سطح شهر پخش می کنند تا زباله‌ها را از سطل‌های زباله جمع کنند و به سوله‌هایی که در جنوب تهران قرار دارد انتقال دهند و در قبالش اندک پولی دریافت می کنند،  بیشتر کودکان کار متعلق به افراد معتاد و کارتن خواب هستند.

آمار چه می گوید

براساس یک پژوهش که در تهران و چندین شهر کشور انجام شد، در تهران افغان‌ها، بیشترین تعداد زباله‌گردها را به خود اختصاص داده اند، اما در شهر کرمانشاه، ایرانی‌ها، رتبه اول را در زباله‌گردی داشتند. در میان آنها دختران زباله‌گرد هم داریم. تعدادشان هم کم نیست. در قرچک، زورآباد و جعفرآباد تعداد زیادی از زباله‌گردها دختر هستند. برخی از کودکان تا روزی ٢٠ساعت هم کار می‌کنند، از صبح زود از خانه بیرون می‌روند و دو، سه شب برمی‌گردند، نزدیک ٦٠، ٧٠درصدشان در همان سوله های تفکیک زباله می‌خوابند و آنهایی هم که خانه می‌روند، شرایط‌شان خیلی با آن گاراژهای پر از زباله فرقی نمی‌کند. گاراژها بشدت آلوده هستند، کودکان در همان گاراژها غذا می‌خورند».بررسی‌ها نشان داد که حدود ٧٠‌درصد از این کودکان، بدون دستکش کار می‌کنند، ایدز، هپاتیت، اسهال، سل و قارچ‌های پوستی، انگل و وبا و گال هم در میان این کودکان دیده می‌شود. آنها به جز این درد استخوان هم دارند؛ چرا که بارهای سنگینی به دوش می‌کشند؛ به دلیل برخورد ماموران شهرداری نمی‌توانند از چرخ استفاده کنند.طبق آمار سازمان شهرداری های کشور روزانه بیش از هفت هزار و500 تن و سالانه بیش از 5/2 میلیون تن زباله خانگی و شهری در تهران تولید می شود که 30 درصد آنها خشک و قابل بازیافت است اما تنها پنج درصد زباله های خشک که حدود 5/1 درصد کل زباله های تهران را تشکیل می دهد، بازیافت می شود.بر اساس برآوردهای صورت گرفته هر فرد شهرنشین به‌طور متوسط 750 گرم و هر روستایی 350 گرم زباله تولید می‌کند.مطالعات کشوری در حوزه پسماند که توسط وزارت کشور صورت گرفته نشان می دهد که در کشور روزانه بیش از 54 میلیون تن زباله تولید می شود که از بین 20 درصد سهم روستاییان و 80 درصد مابقی سهم ساکنان شهرهاست. اما نکته مهم این است که تنها 20 درصد زباله های تولید شده در کشور براساس آمارهای اعلام شده بازیافت می شوند و مابقی زباله ها دفن شده و یا سوزانده می شوند. براساس این آمارها حدود 3 میلیون تن زباله در کشور در سال بازیافت شده و حدود 16 میلیون تن از بین برده می شوند. زباله هایی که از بین بردن آن ها مشکلات زیست محیطی بسیاری نیز به دنبال دارد. اما وزارت کشور در شرایطی این آمارها را ارئه می دهد که سرانه تولید زباله در ایران سه برابر جهان است.

پیمانکاران پسماند حق به‌کارگیری کودکان را ندارند

آذر ماه سال جاری بود که رئیس سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران، از برخورد با پیمانکارانی خبر داد که از کودکان در جمع آوری زباله‌های شهری استفاده می کنند.«رضا عبدلی»، با تاکید بر اینکه در قرارداد با پیمانکاران جمع آوری زباله خشک و تر موضوع عدم به کارگیری افراد زیر ۱۸ سال و بالای ۶۰ سال در فرآیندهای کاری ذکر شده است، گفت:« با پیمانکارانی که از این بند قانونی عدول کنند برخورد می کنیم.»وی افزود:« اگرچه بکارگیری کودکان در فرآیند جمع آوری و تفکیک زباله از سوی پیمانکاران قانونی به ندرت مشاهده می شود اما در این زمینه هیچ گونه مسامحه با پیمانکاران نداریم.»رئیس سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران با بیان اینکه استفاده از کودکان بیشتر توسط باندهای زباله دزد صورت می گیرد، خاطرنشان کرد:« این باندهای زباله دزدی غیر مجاز، افراد و کودکان را از مناطق حاشیه شهر تهران با وانت و نیسان به نقاط مختلف پایتخت می آورند و پس از زباله دزدی آنها را به محل زندگی و کولونی خود بر می گردانند.»«عبدلی» گفت:« تلاش می‌کنیم این موضوع را مدیریت کنیم زیرا وجود این افراد به دلیل ناقل بودن، در شهر آلودگی ایجاد می کند و حتی آلودگی بصری تولید می کنند؛ این افراد مورد ظلم قرار می گیرند و حقوق اندکی دریافت می کنند. حتی ممکن است در خوابگاه‌ها اتفاقاتی برای آنها بیفتد. به همین دلیل باید سازمان بهزیستی، نیروی انتظامی، قوه قضاییه و دیگر نهادهای مسئول به این مسئله ورود کنند تا بتوانیم این پدیده را کنترل و محدود کنیم.»