کارشناس ارشد نفتی
اخیرا عرضه نفت خام در بورس انرژی با تصویب شورای عالی هماهنگی اقتصادی شروع شده است. شاید این مسئله به عنوان راهی برای دور زدن تحریم‌ها مورد توجه قرار گرفته است. اما نکته این است که نفت خام ایران مورد تحریم است و نه مثلا فروش آن توسط شرکت یا شخص خاص، بنابراین به فرض اینکه هر شخص حقیقی یا حقوقی هم در بورس انرژی، نفت ایران را بخرد برای صدور آن دچار مشکل خواهد بود. اگر هم خریدار خارجی باشد که بتواند و حاضر باشد که علی‌رغم تحریم، نفت ایران را بخرد یا مجوز از امریکایی‌ها داشته باشد، خب چه دلیلی دارد از بورس بخرد و مثل گذشته می‌تواند از شرکت نفت بخرد. لذا من این حرکت را چندان مهم نمی‌دانم و فکر می‌کنم اگر معامله‌ای هم انجام شود تبلیغاتی و صوری خواهد بود.
البته برخی معتقدند که این تصمیم می‌تواند آینده بازار نفت خام صادراتی ایران را تغییر دهد؛ اما به نظر من این کار در شرایط عادی یعنی در شرایط نبود تحریم اصلا معنا و مفهومی ندارد و عرضه‌کننده انحصاری نفت خام ایران شرکت ملی نفت است و همه این را می‌دانند بنابراین رقابتی وجود ندارد. نفت‌خام یک کالای جهانی است و پایه قیمت آن در سطح جهان بر اساس ملاک‌های جاافتاده و پذیرفته‌شده در سطح بین‌المللی تعیین میشود و توسط مراجع پذیرفته‌شده توسط خریداران و فروشندگان، اعلام میشود و البته تفاوت‌هایی میان قیمت انواع نفت‌خام در مناطق مختلف وجود دارد که توسط همان مراجع اعلام میشود. و همان‌گونه که همه می‌دانند و در بسیاری از قوانین و مقررات نیز مشخص است، حتی نفت‌خام‌های تحویلی به پالایشگاه‌های داخلی نیز بر اساس قیمت جهانی آن (فوب خلیج‌فارس) محاسبه میشود. موضوع کشف قیمت نیز که یکی از اهداف بورس‌های کالایی است در مورد نفت‌خام مصداق ندارد. بنابراین همان‌طور که عرض کردم ظاهرا این برای دور زدن تحریم و به نوعی انفعالی است. پس تحول خاصی اتفاق نمی‌افتد.
نفت خام در تمام کشورهای جهان غیر از یک استثنا (امریکا) در مالکیت دولت است و در جمهوری اسلامی ایران نیز نفت خام قانونا در تملک دولت است و انحصارا توسط شرکت ملی نفت ایران تولید میشود و طبق سیاست‌های ابلاغی اصل 44 قانون اساسی نیز بخش بالادستی صنعت نفت شامل اکتشاف و استخراج و تولید نفت خام قابل واگذاری به بخش خصوصی نیست. بنابراین شرکت ملی نفت ایران تحت نظر وزارت نفت عرضه‌کننده انحصاری نفت خام است ولذا بازار داخلی نفت خام یک بازار انحصاری است در حالی که بورس کالایی در یک بازار رقابتی معنا و مفهوم پیدا می‌کند....
منبع: آینده نگر
