راز شکست طرح فروش نفت در بورس چیست؟

کورش شرفشاهي: مدتي است بحث جلوگيري از فروش نفت ايران به عنوان يک تهديد از سوي ترامپ مطرح شده اما هنوز به مرحله اجرا نرسيده و بسياري از کشورها به خريد نفت از ايران ادامه مي‌دهند. اما مسوولان کشورمان تاکيد دارند که بايد راهکارهايي انديشيده شود تا اين تهديد کمرنگ و بي اثر شود. استفاده از پيمانهاي ارزي با رويکرد حذف دلار و جايگزيني ارز ملي کشورهايي که اقدام به خريد نفت ايران يکي از جدي‌ترين راهکارها براي فروش نفت ايران است. اما يکي از مواردي که تاکنون مغفول مانده بود و مي‌بايست بسيار پيشتر از اينها اجرايي شود، استفاده از ظرفيت بورس انرژي بود. تواني که مي‌توانست و مي‌تواندتحريم‌ها را ناکارآمد کند و تهديدها را به فرصت تبديل کند.

در اين رابطه يک عضو کميسيون انرژي مجلس شوراي اسلامي‌ با تاکيد بر اينکه بودجه کشور به فروش نفت وابسته است و بايد اين مهم محقق شود گفت: در شرايط کنوني که آمريکا با تحريم‌ها و تهديدها به دنبال ايجاد محدوديت است، بهترين ساز و کار براي فروش نفت، عرضه منظم و سازماندهي شده آن در بازار بورس نفت و انرژي است.

علي گلمرادي با يادآوري اينکه عرضه نفت در بورس انرژي صورت گرفته است گفت: در شروع عرضه نفت در بورس موفق عمل کرديم، اما در ادامه نتوانستيم نفت را در بورس بفروشيم که اين شکست دو عامل داخلي و خارجي داشت.

وي در توضيح عوامل خارجي موثر با شکست عرضه نفت در بورس گفت: يکي از اين موارد برنامه ريزي‌هايي بود که آمريکا در رابطه با صادرات نفت ايران و عرضه آن به ديگر کشورها لحاظ کرد. همچنين تعرفه‌هايي که عليه نفت ايران اعمال شد، رقابت پذيري آن را با نفت ديگر کشورها مشکل کرد.

نماينده بندر ماهشهر، اميديه و هنديجان در مجلس شوراي اسلامي‌با تاکيد بر اينکه امروزه بحث انرژي مانند بسياري از کالاها و خدمات، بحث رقابت قيمت است گفت: امروزه براي حمايت يا رقابت با کالاها، تعرفه‌هايي بسته مي‌شود يا امتيازهايي مي‌دهند يا تسهيلاتي براي کشورها خاصي برعهده مي‌گيرند که باعث جذب خريداران مي‌شود در بازار تاثير خودش را به صورت منفي يا مثبت بر جاي مي‌گذارد.

وي به مشکلات داخلي در عرضه نفت در بورس اشاره کرد و گفت: در داخل کشور نيز در حوزه وزارت نفت و شرکت ملي نفت حاشيه‌هايي پيش آمد که اختلاف نظرهايي را به همراه داشت تا ما بتوانيم بهره‌گيري بهتري ازعرضه نفت در بورس انرژي داشته باشيم. به همين دليل عرضه نفت در بورس را مختل کردند و مشکل آفريني شد.

گلمرادي از ساز و کار‌هاي ديگري که از سوي مسوولان مطرح مي‌شود و مي‌توان از آنها استفاده کرد خبر داد و گفت: در خارج از بورس هم مي‌توانيم نفت را عرضه کنيم و بر اساس قيمت منطقه اي، به صورت مستقيم يا تحت تشريفات مي‌توانيم نفت را ارايه بدهيم. اين يک مبحثي بود که در مذاکرات صادرات نفت باز شد و در واقع بازار بورس انرژي را تحت شعاع قرار داد. در نتيجه خيلي از کساني که قصد داشتند در عرصه فروش نفت در بورس فعاليت کنند، دچار ترديد شدند.

وي افزود: با پيشنهاد عرضه نفت تحت تشريفات يا به صورت مستقيم، فعالان اين عرصه به اين نتيجه رسيدند که شايد بهتر باشد نفت را مستقيم خريداري کنند و در بورس نروند. هدف اين افراد از معاملات در غير بورس اين بود که از طريق تباني بتوانند نفت را با قيمت متعادل تري خريداري کنند و سود بيشتري ببرند.

نماينده ماهشهر در مجلس با اشاره به اينکه کميسيون انرژي به مشکلات ناشي از ناتواني عرضه نفت در بورس ورود کرد گفت: کميسيون انرژي پس از بررسي‌هاي لازم، تذکرات و توصيه‌هاي لازم را به وزارت نفت و شرکت ملي نفت ارايه داد و قرار شد بر اساس پيشنهادهاي جديد، ساختار بورس انرژي اصلاح شود و در واقع اکنون بورس بر مبناي همان ساختار کارشان را انجام مي‌دهند و الان در دستور کارشان دارند.

وي با تاکيد بر اينکه امروزه در عمل مشکل خاصي براي عرضه نفت در بورس انرژي وجود ندارد گفت: نيازمند تعامل بيشتري بين بورس با تمامي‌دستگاهها هستيم تا اگر مشکلي وجود دارد، چاره انديشي شود.

گلمردادي در پاسخ به اينکه چرا براي عرضه نفت در بورس انرژي براي بار اول و دوم خريدار پيدا شد، ولي براي دفعات بعد خبري از خريدار نبود و آنهايي که نفت را خريداري کردند، با آن نفت چه کار مي‌کنند گفت: در گام اول يک عده‌اي از محدوديت‌هاي خارجي براي بحث صادرات و درواقع جابجايي بخش درآمدي ناشي از صادرات نفت غافل بودند که البته يکي از مهمترين بحث‌ها همين بود.

وي با تاکيد بر اينکه خريداران نفت در بورس انرژي براي خريد اول و دوم بسيار اميدوار بودند گفت: اين خريداران فکر ميکردند فروش نفت مانند خريد آن در بورس خيلي راحت است، به همين دليل استقبال خوبي از عرضه نفت کردند. اما هنگامي‌که با مشکلات آن رو به رو شدند، با توجه به سختگيري‌ها و مشکلات دلسرد شدند و در نوبت بعد از عرضه نفت استقبال نکردند.

عضو کميسيون انرژي مجلس شوراي اسلامي‌بحث ديگري که باعث شد عرضه نفت در بورس با چالش رو به رو شود، شرايط بين المللي و مشکلاتي تحريمها وتهديدهاي بين المللي بود گفت: از سوي ديگر با اتفاقاتي که در بازارهاي جهاني نفت رخ داد، چالشهاي ديگري به وجود آمد و مشکلات شدت گرفت که عملا کار ما را در بورس انرژي محدود کرد. وي بحث ديگر را مشکلات داخلي دانست وگفت: در واقع عامل سوم بي توجهي بورس انرژي به نفت، عامل داخلي بود. بدين معنا که کارگزاران بورس به عنوان ابزاري براي رفع مشکلات، نتوانستند براي رفع موانع، محدوديت‌ها و مشکلات پشتيبان خوبي باشند و براي اين مشکلات، ساختار‌هايي را تعريف کنند. در نتيجه وقتي نفت را در بورس انرژي واگذار مي‌کنيم و خريدار متوجه سردرگمي‌در بازار مي‌شود، استقبال خوبي از عرضه بعدي نمي‌کند.

گلمرادي با اشاره به اينکه بخش دولتي نفت علاقه زيادي نسبت به ورود بخش خصوصي و بورس انرژي به معاملات آزاد نفتي نداشت گفت: هنگامي‌که بخش خصوصي وارد عرضه نفت شود، عملا ساختار‌هاي مديريت دولتي به لحاظ اقتدار و جابجايي، تنزل پيدا مي‌کند.

وي افزود: يک تيم تشکيلات کاري در زيرمجموعه‌هاي وزارت نفت داريم که سالهاست در اين زمينه کار مي‌کنند و در سيستم جا افتاده اند، اما وقتي کار را به بخش خصوصي يا بورس واگذار کرديم، عملا تعدادي از اين افراد بيکار مي‌شوند يا موقعيت آنها ضعيف مي‌شود و همين افراد اگر نکوييم کارشکني مي‌کنند يا مانع مي‌تراشند، کار را تسهيل نمي‌کنند و اين رويکرد در واقع باعث مي‌شود که انگيزه لازم براي تقويت بورس انرژي نباشد.

عضو کميسيون انرژي مجلس شوراي اسلامي‌در پاسخ به اينکه تاثير INSTEX ( سازوکار مالي اروپا) بر رونق معاملات نفتي و بورس انرژي را چطور مي‌بينيد گفت: بخشي از مشکل ما با اجرايي شدن ساز و کار مالي اروپا رفع مي‌شود به شرط آنکه اجرايي شود. اکنون مشکل اصلي ما همين است که اروپا در اجراي سازوکار مالي جدي نيست و تاکنون از حرف فراتر نرفته ايم.

وي با تاکيد بر اينکه همه مشکلات فروش نفت نيست گفت: بي شک بزرگترين مشکل امروز ما، اتکاي کشور به نفت است. بايد بپذيريم که دغدغه ما در رابطه با نفت زياد است و اين دغدغه‌ها ايجاد چالش و نگراني مي‌کند. وقتي در مديريت کشور نمي‌توانيم ريسک کنيم و از اقتصاد نفتي فاصله بگيريم، همين امر محدوديت ايجاد مي‌کند، موانع شکل مي‌گيرد و نتيجه همه اين موارد، همين شرايطي مي‌شود که امروزه با آن دست به گريبان هستيم.

گلمرادي در پاسخ به اينکه گاز هم در بورس عرضه شد اما به فروش نرفت. آيا مي‌توانيم در بورس ساز و کاري ايجاد کنيم تا مشکلات فروش نفت، گاز و ديگر محصولات نفتي در بورس برطرف شود گفت: تاکيد ما بر تقويت بازار بورس به ويژه بورس انرژي است. بي شک بورس را بهترين ساز وکار براي حل اين مشکل مي‌دانيم. بورس شاخص‌هاي منطقي دارد و مي‌تواند باعث شود تا معاملات در بازار سرمايه با شفافيت، در فضاي رقابت سالم، توزيع عادلانه و متناسب با توانمندي‌هايي باشد که وجود دارد.

وي با تاکيد بر اينکه معاملات در بورس از رانت و فساد جلوگيري مي‌کند گفت: معاملات بورسي همه مزايا و مشکلات را پوشش مي‌دهد و مسووليت هم متوجه خريداراني است که در بخش خصوصي هستند.

عضو کميسيون انرژي مجلس شوراي اسلامي‌خواستار حضور پررنگ بخش خصوصي در بورس انرژي شد و گفت: اينکه دولت يا مجلس يا دستگاه قضا بخواهد راهکار بدهد، با استقبال رو به رو نمي‌شود، اما بهترين گزينه براي حل مشکلات بورس، استفاده از نظرات نخبگان بورس است. بي شک آنها بهتر از دولت، مجلس و ديگر دستگاهها مي‌توانند دنبال راه کار‌ها باشند. زيرا در وهله اول منافع مادي آنان تامين مي‌شود و از آن طريق منابع درآمدي براي کشور ايجاد مي‌کنند.