آرمان- زینب مختاری: نماینده سازمان جهاد کشاورزی استان تهران در یک جلسه مشترک با اتحادیه‌های مرتبط با توزیع میوه از جمله نماینده اتاق اصناف، بارفروشان و میوه‌فروشان و همچنین بازرسی میدان مرکزی میوه و تره‌بار شهر تهران، قیمت‌های فروش برخی از میوه‌ها را تعیین کردند. اگرچه این جلسه که به صورت منظم تقریبا هر هفته یکبار و در جهت کشف قیمت‌ها و تنظیم بازار تشکیل می‌شود با استفاده از عباراتی چون «قیمت‌های نجومی» یا «توسط یک نهاد دولتی» از سوی برخی رسانه‌ها بازتاب داده شد تا با سیاسی‌کاری، گرانی طبیعی میوه و تره‌بار را هم به گردن دولت بیندازد، اما همزمان، انتشار نرخ تورم اردیبهشت‌ماه از سوی مرکز آمار ایران، نشان داد شاخص قیمت در گروه عمده خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات نسبت به ماه قبل ۷/۰درصد نیز کاهش داشته است.
قیمت میوه و محصولات کشاورزی در ماههای قبل با افزایش قابل ملاحظه‌ای روبه‌رو بوده است، اما نمی‌توان همه تقصیر را در چنین شرایطی به گردن دولت انداخت؛ چراکه موارد متعددی در افزایش قیمت‌ها اثرگذار بوده است. موارد مهمی که بسیاری از آنها در سال‌های قبل نیز در تعیین قیمت محصولات کشاورزی موثر بوده و نرخ‌ها را بالا و پایین کرده است. از سوی دیگر نیز نمی‌توان از برخی کاستی‌ها در وزارت صنعت، معدن و تجارت در راستای تنظیم بازار نیز چشم پوشید کما اینکه سیاست‌های این وزارتخانه در جهت تنظیم بازار داخل و در عین حال حفظ و گسترش بازارهای هدف صادراتی موفق و کارآمد برآورد نمی‌شود. صدور روزانه قوانین صادراتی و وارداتی و منع صدور برخی کالاها یا رفع آن، در تصمیماتی خلق‌الساعه بازرگانان و فعالان بازار را سردرگم کرده است. اینگونه اعمال سیاست‌های صادراتی لحظه‌ای، امکان برنامه‌ریزی را از بازرگانان و مشتریان آنان در بازارهای هدف سلب کرده و به تدریج موجب از دست رفتن بازار محصولات کشاورزی ایران در جهان می‌شود. تجارتی که به سبب استقبال زیاد از سوی طرف‌های خارجی و تجربه صادرکنندگان ایرانی می‌تواند در شرایط کنونی بسیار کمک‌کننده باشد. اما در این میان نباید از بازار داخلی نیز غافل شد. افزایش قیمت میوه و سبزیجات امر جدیدی نیست. سال گذشته نیز به تناسب تورم، برخی از اقلام میوه و تره‌بار با قیمت‌های بالاتری نسبت به قبل ارائه می‌شدند. از همین رو نمی‌توان واژه نجومی را به قیمت 25 هزار تومان برای یک میوه نوبرانه مانند زردآلو که در عمری کوتاه در بازار دارد اطلاق کرد. عبارت کشف قیمت در بازار، مفهومی را در خود مستتر دارد که نشان‌دهنده قیمت‌گذاری بر یک کالا یا خدمات به دور از هر گونه سلیقه و نظر شخصی‌ست. این بدان معناست که قیمت تعیین شده برای آن کالا یا خدمات در جهت منافع خریدار و فروشنده و تنظیم بازار اعلام شده و از همین رو در مواردی چون کشف قیمت میوه و تره‌بار، نماینده اصناف فروشنده از سمت عرضه و سازمان جهاد کشاورزی و بازرسی میدان مرکزی میوه و تره‌بار از سمت تقاضا و نیز در حمایت از تولیدکننده در جلسه تعیین قیمت‌ها حضور دارند. بر همین اساس، اطلاق عباراتی چون «تعیین قیمت‌های نجومی از سوی یک نهاد دولتی» عملی غیرکارشناسی یا رسانه‌ای تلقی می‌شود؛ چراکه در این بازار، نهاد دولتی سازمان جهاد کشاورزی به‌عنوان حمایت‌کننده از منافع تولیدکننده و خریدار حضور دارد.
آیا قیمت نوبرانه‌ها نجومی است؟
بر اساس گزارشی که خبرگزاری تسنیم از جلسه نمایندگان «نهاد دولتی» سازمان جهاد کشاورزی استان تهران، اتحادیه‌های مرتبط با توزیع میوه شامل بارفروشان(فروشندگان عمده) و فروشندگان میوه و سبزی تهران و بازرسی میدان مرکزی میوه و تره‌بار شهر تهران منتشر کرده است، نرخ مصوب فروش هر کیلوگرم هلو به صورت عمده در میدان مرکزی میوه و تره‌بار شهرداری تهران 20 هزار تومان، زردآلو 25 هزار تومان، سیب 11 هزار تومان، کیوی 10 هزار تومان، توت فرنگی 22 هزار تومان، خیار پنج هزار و 500 تومان، گلابی 12 هزار تومان، موز 13 هزار تومان و گوجه سبز برقان 18 هزار تومان قیمت‌گذاری شده است. این مصوبه، فروشندگان را به مدت هفت ماه به رعایت این نرخ‌ها مکلف کرده است. بنابراین گزارش، قیمت فروش هر کیلوگرم هندوانه 1500 تا سه هزار تومان، طالبی چهار تا شش هزار تومان، لیموترش سنگی 9 تا 12 هزار تومان، لیموترش میناب 16 تا 22 هزار تومان و دستمبو 2500 تا 4500 تومان است. در این میان بالاترین قیمت‌ها که این گزارش از آنها به عنوان قیمت‌های نجومی نام برده است به نوبرانه‌هایی همچون هلو و زردآلو تعلق دارد که نه تنها عمر کوتاهی در بازار خواهند داشت بلکه به دلیل تازگی حضور برخی از این اقلام در بازار به طور طبیعی با افزایش قیمت مواجه می‌شوند و تعیین چنین قیمت‌هایی برای آنها با توجه به عوامل مختلف اقتصادی، طبیعی و جغرافیایی عجیب به نظر نمی‌رسد. در عین حال به‌رغم فضاسازی برخی سایت‌ها و دلالان بازار در فصل بهار و تابستان در جهت تعیین قیمت‌های عجیب و غریب برای نوبرانه‌هایی همچون گوجه‌سبز و چاغاله بادام، امسال با مدیریت بازار و تعیین قیمت‌های واقعی و به‌موقع از سوی نهادهای ذی‌ربط دولتی و غیردولتی، نرخ‌ها به سرعت کاهش یافت و بازار نوبرانه از التهاب مصون ماند.
مشکلات بخش تولید؛ ریشه افزایش قیمت
در عین حال نمی‌توان گران‌شدن میوه در ماههای گذشته را از نظر دور داشت. دست‌اندرکاران بازار میوه و تره‌بار مهمترین دلیل افزایش قیمت میوه و صیفی‌جات را مشکلات بخش تولید اعلام می‌کنند. هر ساله با تغییر فصل و ورود نوبرانه‌ها به بازار با افزایش قیمت مواجه هستیم. از مهمترین عوامل گرانی نوبرانه‌هایی مانند گوجه سبز در بازار، ناشی از برداشت خارج از فصل این میوه یا حتی قاچاق آن است. قاچاق میوه و تره‌بار در ماههای گذشته به سبب افزایش قیمت ارز و جذابیت ارزآوری به یک تجارت پرسود تبدیل شده است. این امر به‌ویژه در سال گذشته در افزایش نرخ میوه در بازار داخل بسیار اثرگذار بود اما دولت در سال جدید توانسته است با همکاری نهادهای نظارتی و انتظامی و محدودیت خروج برخی انواع میوه و تره‌بار از مرزها، این روند را کنترل کند. در عین حال فعالان بازار افزایش قیمت نهاده‌های تولید را در افزایش کنونی قیمت‌ها موثر دانسته‌اند. در ماههای گذشته همچنین نرخ حمل و نقل نیز افزایش یافته است و به سبب سرشکن‌شدن رقم حمل محصولات از محل تولید تا توزیع، بر روی قیمت نهایی، نرخ میوه و تره‌بار افزایش یافته است.
صادرات؛ آری یا خیر؟
به سبب تنوع و کیفیت محصولات کشاورزی ایران و ارزان بودن این محصولات نسبت به کشورهای دیگر، برخی از تولیدکنندگان توانسته‌اند در سال‌های اخیر، بازارهایی را به‌عنوان اهداف صادراتی خود تعیین کنند. پس از افزایش نرخ ارز در ماههای گذشته، صادرات انواع محصولات به دلیل جذابیت ارزآوری، روندی صعودی یافت. محصولات کشاورزی نیز از این شرایط مستثنی نبودند. این روند تا جایی ادامه یافت که بازار داخلی با کمبود برخی اقلام روبه‌رو شد و در نتیجه کاهش عرضه در داخل، قیمت‌ها افزایش یافت. وزارت صنعت با هدف تنظیم بازار داخلی، طی مصوباتی صادرات برخی کالاهای کشاورزی را تا اطلاع بعد محدود یا ممنوع اعلام کرد. شاهد مثال آن نیز گوجه‌فرنگی بود که در این مدت نوسانات قیمتی زیادی را پشت سر گذاشت. پیش از این، رئیس اتحادیه فروشندگان میوه و سبزی در همین باره در گفت‌وگو با آنا، صادرات به کشورهای عراق و ترکیه را دلیل گرانی اخیر برخی محصولات دانسته بود. اسداله کارگر افزایش قیمت محصولاتی همچون هندوانه، سیب‌زمینی و گوجه‌فرنگی در میادین میوه و تره‌بار طی هفته گذشته را نیز با همین امر مرتبط دانسته و اظهار کرده بود: یکی از دلایل رشد قیمت وجود کامیون‌هایی است که برای صادرات این محصولات به ترکیه و عراق در مراکز تامین میوه منتظر هستند؛ در حال حاضر تعداد زیادی کامیون در بازار، محصولات مختلف را برای کشورهایی از جمله ترکیه و عراق تهیه و صادر می‌کنند که همین موضوع سبب افزایش قیمت در برخی محصولات شده است. او با انتقاد از صادرات محصولاتی که نیاز داخل است، افزوده بود: ما با صادرات مخالف نیستیم اما بایستی نیاز بازار داخل نیز در نظر گرفته شود. به نظر می‌رسد در سال جدید و با توجه به بارندگی مناسب، افزایش محصول و در نتیجه افزایش صادرات را شاهد باشیم اما نکته مهم این است که صادرات و بازار داخل چگونه در تناسب با یکدیگر مدیریت خواهند شد؟
نقش دلالان در افزایش نرخ
اگرچه برخی از صاحب‌نظران، سیل اخیر در استان‌هایی مانند خوزستان را نیز به علل گرانی میوه و تره‌بار مرتبط می‌دانند اما در مقابل، افزایش قیمت برخی محصولات غیرمرتبط با این استان‌ها یا آغاز اندک‌اندک افزایش قیمت از سال گذشته را می‌توان نشانه‌ای بر بی‌تاثیری سیل در افزایش قیمت‌ها دانست. همچنین فعالان از دلایل دیگری همچون بالا رفتن تقاضا برای انواع میوه و سبزی در ماه رمضان، فروش به صورت امانی در میادین، افزایش قیمت پایه محصول که بر قیمت نهایی اثر می‌گذارد، بارش باران به‌ویژه تگرگ در برخی مناطق که میوه‌های سردرختی را تحت تاثیر قرار داده است نیز نام می‌برند. اما در عین حال بروز برخی نابسامانی‌ها و ورود دلالان به بازار بر مشکلات عرضه این محصولات افزوده است. اسداله کارگر اظهار کرده است که برخی دلالان در میدان مرکزی میوه و تره‌بار مرکزی حضور دارند و ردپای آنها نیز در معاملات قابل مشاهده است. او اعلام کرده ۴۰ درصد از بارفروشان میدان مرکزی میوه و تره‌بار حاضر نیستند برای فروش محصولات خود، فاکتور فروش صادر کنند. بر اساس اظهارات کارگر، سهم آنها از بازار داغ محصولات بسیار زیاد است و اعضای اتحادیه سبزی و میوه برای جور کردن اجناس خود مجبورند برخی محصولات را گرانتر، از این عده خریداری کنند. به نظر می‌رسد بازرسی و تعزیرات باید بر تلاش خود برای انجام وظایف در این حیطه بیفزایند تا در این میان منافع تولیدکننده و مصرف‌کننده نهایی از خطرات مصون بماند.
