کورش شرفشاهی: اقتصاد کشور ما بر پایه نفت استوار است و از آن به عنوان تک محصولی یاد می شود. همین امر باعث شده تا هر وقت بحث تحریم ها مطرح می شود، نگران این باشیم که نفت ما را چگونه بفروشیم و چه راهکاری اتخاذ کنیم تا بتوانیم تحریم های ناجوانمردانه را دور بزنیم. این در حالی است که اقتصاد بر محورهای دیگری هم استوار است و بسیاری از کشورها از کشاورزی، بسیاری دیگر از صنعت، بسیاری از فروش اسلحه و ... کسب درآمد می کنند. اما یکی از جدی ترین منابع درآمد زایی که امروزه مورد توجه قرار دارد، صنعت گردشگری است. مهمترین جاذبه برای گردشگری، داشتن پیشینه تاریخی است و اگر این پیشینه با علم همراه باشد، جذابیت های چند برابری را ایجاد می کند. به عنوان مثال وقتی در کشور ما منارجنبانی ساخته شده که سالهاست معادل زلزله بالای 10 ریشتری تکان می خورد و هنوز هم سرپا ایستاده، جذابیت بسیاری بالایی دارد که بر پایه علم استوار است یا پل هایی که سالهاست بر روی رودخانه ها نصب شده و در مقابل آب های خروشان مقاومت می کند. برخی از جذابیت های گردشگری بر پایه زیبایی استوار است که گچبری ها، آیینه کاری ها و بسیاری از صنایع دستی را می توان نام برد. موارد دیگری نیز وجود دارد که قابل تامل است. اما نکته مهم این جاست که چه اندازه توانسته ایم از جاذبه گردشگری استفاده کنیم و درآمد به دست بیاوریم. از آنجا که توجه لازم به گردشگری صورت نمی گیرد و نتوانسته ایم جایگاه واقعی آن را به دست بیاوریم، نمایندگان مجلس فراکسیون گردشگری را تاسیس کردند و جدی ترین اقدام این فراکسیون، ایجاد وزارت گردشگری بود که پس از تلاشهای فراوان، به تصویب نمایندگان رسید و شورای نگهبان نیز آن را تایید کرد. اکنون نیز شورای نگهبان وزارت گردشگری را تایید کرده و مونسان به عنوان وزیر پیشنهادی از سوی رییس جمهور تعیین شده است. اما اینکه چه انتظاری از این وزارتخانه تازه تاسیس داریم و جایگاه آن چگونه خواهد بود و بسیاری موارد دیگر را با مهرداد بائوج لاهوتی، نماینده لنگرود و نایب رییس فراکسیون گردشگری مجلس شورای اسلامی مطرح کردیم.
ایران در میان 10 کشور برتر جاذبه های گردشگری
وی با یادآوری اینکه طراح ایجاد وزارت گردشگری در مجلس من بودم گفت: از مجلس نهم به دنبال ایجاد وزارتخانه ای تحت عنوان گردشگری بودم که با وجود پیگیری های فراوان موفق نشدم. اما درمجلس دهم دوباره این پیشنهاد را در قالب طرح ارایه کردم و نمایندگان این دوره از مجلس با ایجاد وزارت گردشگری موفق کردند و نتیجه گرفتم.
نایب رییس فراکسیون گردشگری مجلس در تشریح دلایل اصرارش بر ایجاد وزارت گردشگری گفت: دلیل اصلی بر اصرار من این است که کشور ما جزو کشورهای برتر دنیا از نظر آثار تاریخی و باستانی و جاذبه های گردشگری است به نوعی که در بین 10 کشور برتر دنیا قرار داریم.
وی با تاکید بر اینکه ایران از نظر تنوع جانوری و گیاهی در بین 5 کشور برتر دنیا قرار دارد گفت: کشوری که چنین جاذبه هایی داشته باشد، باید درآمد زیادی از گردشگری به دست بیاورد و بخش عمده هزینه های خودش را از طریق گردشگری تامین کند.
لاهوتی با اشاره به کشورهای فراوانی که از طریق گردشگری کسب درآمد می کنند گفت: امروزه بسیاری از کشورهای دنیا که نیمی از جاذبه های کشورمان را نیز ندارند، توانسته اند به خوبی از ظرفیت جذب گردشگر استفاده کنند.
وی با اعلام اینکه نفت و خودرو در رتبه های اول و دوم اقتصاد جهان قرار دارند گفت: صنعت گردشگری رتبه سوم اقتصاد دنیا را به خودش اختصاص داده است. اما این صدر نشینی دوامی ندارد و به زودی صنعت گردشگری به جایگاهی خواهد رسید که نفت و خودرو را پشت سر می گذارد و به رتبه اول اقتصاد جهان خواهد رسید و مهمتر اینکه در یک فاصله زمانی کوتاه این اتفاق خواهد افتاد. نایب رییس فراکسیون گردشگری مجلس در پاسخ به اینکه سهم ایران از صنعت گردشگری چقدر است گفت: اگر بخواهیم واقع بینانه صحبت کنیم، سهم ناچیزی داریم. وی با اعلام اینکه پیش بینی کرده بودیم تا افق 1404 به میزان 30 میلیارد دلار از بخش گردشگری درآمد داشته باشیم گفت: برای رسیدن به درآمد 30 میلیارد دلاری، برنامه ریزی کرده بودیم بین 25 تا 30 میلیون گردشگر جذب کنیم. لاهوتی با طرح این پرسش که اکنون در چه شرایطی قرار داریم گفت: واقعیت این است که با آرمانهای گردشگری فاصله بسیاری داریم. امروزه مسوولانی که آمار می دهند، اصرار دارند که 5 میلیارد دلار از بخش گردشگری درآمد داشته ایم، درصورتی که عدد 5 میلیارد دلار واقعی نیست و با محاسبات رویایی به این عدد می رسند....وی در خصوص دلایل غلط بودن این آمار گفت: نحوه محاسبه آقایان این طور است که 5 میلیون گردشگر داریم و هر گردشگر معادل یک میلیون دلار است، بنابر این 5 میلیارد دلار درآمد گردشگری داریم. در صورتی که این عدد غلط است. زیرا اگر قرار باشد به این عدد برسیم و درست اعلام کرده باشیم، میزان گردشگران ما باید بسیار بیشتر از این حرفها باشد.
نماینده لنگرود افزود: اگر بخواهیم واقعیت را بپذیریم، میزان گردشگران واقعی کشورمان کمتر از یک ملیون نفر در سال است.
وی درتوضیح این ادعا گفت: متاسفانه آقایان هر کسی که به هر شکلی وارد کشور می شود را گردشگر محاسبه می کنند. در حالی که مفهوم گردشگر این است که در هتل های ما اقامت کنند و در مراکزی همچون موزه ها، رستورانها، آثار باستانی و جاذبه های دیدنی حاضر شوند و بابت استفاده از هر کدام از این بخشها ارز بپردازند.
زیرساخت نامناسب گردشگری
لاهوتی افزود: اکنون عده ای وارد بازارچه های مرزی کشورمان می شوند و گذرنامه آنان مهر ورود به ایران می خورد، اما در عمل وارد بازارچه های مرزی می شوند و خرید می کنند که متاسفانه این خرید کردنها در بسیاری از موارد برای اقتصاد کشور زیان هم دارد.
وی نبود ساختار مناسب را دلیل ناموفق بودن صنعت گردشگری ایران دانست و گفت: یک زمان میراث فرهنگی و گردشگری زیر مجموعه وزارت ارشاد بود که از مدیریت آن هیچ نتیجه ای نگرفتیم. پس از آن سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری را ایجاد کردیم که به جای رشد و تعالی، به حیات خلوت روسای جمهور تبدیل شد و در عمل هیچ نفعی نداشت. نایب رییس فراکسیون گردشگری مجلس با تاکید بر اینکه باید بخش گردشگری، صنایع دستی و میراث فرهنگی را پاسخگو می کردیم گفت: به دنبال ارتباط بیشتر این بخشها با مجلس بودیم، به همین دلیل تصمیم گرفتیم دستگاهی مشخص شود که بتواند به سوالات و ناکارآمدی ها دراین بخش پاسخ بدهد. وی تنها راهکار پاسخگو کردن این بخش را تعریف و ایجاد وزارتخانه دانست و گفت: امیدواریم وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به نوعی فعال شود که ما را به خواسته خودمان برساند و هرگاه که کوتاهی و کمکاری اتفاق افتاد بتوانیم آنها را بازخواست کنیم.
لاهوتی در خصوص انتقاد برخی ها مبنی بر اینکه جمهوری اسلامی ایران، کشوری اسلامی است که محدودیتهای آن باعث کاهش گردشگر می شود و اگر بخواهیم مسیر گردشگران را باز بگذاریم با برخورد آنها رو به رو می شویم گفت: من عکس این اعتقاد را دارم. آنهایی که نگران آسیب فرهنگی هستند و با ورود گردشگر خارجی مخالف هستند، باید بدانند که هر گردشگر خارجی می تواند سفیر فرهنگی برای جمهوری اسلامی ایران باشد و بدون هزینه تبلیغات، ایران را به جهانیان بشناساند.
گردشگری فرصتی برای مقابله با تحریم
وی با اشاره به تحریم ها وتهدیدهایی که دایم صورت می گیرد گفت: از هنگامی که نظام جمهوری اسلامی شکل گرفت، شاهد دشمنی های گسترده استکبار هستیم و هر روز اشکال تراشی می کنند. بنابر این چاره ای به غیر از این نداریم که به سوی کسب درآمد با ابزاری برویم که آمریکا نتواند روی آن تحریم اعمال کند.
نایب رییس فراکسیون گردشگری مجلس با تاکید بر اینکه باید صنعت گردشگری را جایگزین صنعت نفت کنیم گفت: امروزه بسیاری از کشورهای جهان این کار را کرده و نتیجه گرفته اند. ما نیز این استعداد را داریم و باید این سیاست را دنبال کنیم.
وی در پاسخ به اینکه منظور از گردشگری، ورود خارجی هاست یا برای گردشگری داخلی هم برنامه داریم گفت: امروزه شاهد مسافرت بسیاری از مردم ایران به کشورهای همسایه هستیم در حالی که این افراد هنوز به بخشهای دیدنی کشورمان سفر نکرده اند. بنابر این می توان به این نتیجه رسید که همانگونه که تبلیغات برای شناساندن جاذبه های گردشگری کشورمان برای خارجی ها ضعیف بوده، در شناساندن جاذبه گردشگری به مردم کشورمان نیز با قدرت عمل نکرده ایم.
لاهوتی با اعلام اینکه معمولا گردشگران به دلیل علاقهمندی به فرهنگ، طبیعت، آب و هوا، زیارت یا جاذبه های تاریخی، آن محل را به عنوان مقصد سفر خود انتخاب میکنند گفت: هر چند که همه جای ایران می تواند به عنوان بهترین مقصد گردشگری به شمار آید، اما در این میان برخی از استان های ایران توانسته اند، بیشترین میزان جذب گردشگر خارجی را به خود اختصاص دهند.
وی به نقش گردشگری در اشتغالزایی اشاره کرد و گفت: صنعت گردشگری در ایران نیم درصد اشتغال را به خود اختصاص داده و اگر به این صنعت توجه بیشتری شود، صنعت گردشگری می تواند به بحران اشتغال کشور کمک بسیاری کند.
نماینده لنگرود در مجلس با اشاره به تنوع بالای صنعت گردشگری گفت: تنوع صنعت گردشگری می تواند بر اقتصاد کشور تاثیرات بسیار زیادی داشته باشد.
فرصت سوزی در استفاده از ظرفیت گردشگری
وی با ابراز تاسف از اینکه بسیاری از استانهای کشورمان با درصد بالای بیکاری رو به رو هستند گفت: تاسف آورتراینکه استانهای درگیر بیکاری، ظرفیت بسیار خوبی در گردشگری دارند و آثار باستانی و جاذبه های تاریخی جذابی دارند.
لاهوتی با تاکید بر اینکه با توسعه صنعت گردشگری می توان به کاهش بیکاری و توزیع درآمد کمک کرد گفت: بسیاری از مردم در مناطق مختلف ایران، خانه ها و اقامتگاههایی دارند که بیش از حد نیاز خود و خانوادهشان است. این گونه افراد با اجاره ویلا و آپارتمان خود کسب درآمد می کنند.
وی اماکن مذهبی را یکی از تاثیرگذارترین مراکز گردشگری در ایران توصیف کرد و گفت: بارگاه امام رضا(ع) درمشهد، بارگاه حضرت معصومه(س) در قم، شاهچراغ در شیراز، شاهزاده عبدالعظیم حسنی(ع) در شهر ری و بارگاه سیدجلال الدین اشرف در آستانه اشرفیه از جمله اماکن مذهبی است که حجم بالایی از زائران را جذب خود می کند.
نایب رییس فراکسیون گردشگری مجلس با اشاره به اینکه زائران اماکن مذهبی از کشورهای عراق، پاکستان، عربستان، افغانستان و دیگر کشورهای مسلمان هستند گفت: بنابر این اسلامی بودن ایران ظریفت بسیار خوبی برای جذب گردشگر اسلامی است.
وی در پاسخ به اینکه ایران برای گردشگری سلامت نیز ظرفیت دارد گفت: ایران در دو بخش طب سنتی و پزشکی بر پایه علوم روز اهمیت دارد. امروزه توانایی ایران در بخش سلامت بسیار بالاست و مراکز درمانی کشورمان توانایی ارایه خدمات درمانی بسیار مناسبی را دارند. همین امر باعث شده تا بیماران بسیاری از کشورها برای درمان به ایران بیایند.
لاهوتی هدایت این بیماران به جاذبه های گردشگری را مهم توصیف کرد و گفت: می توانیم بیمارانی که ایران آمده اند را با جاذبه های گردشگری آشنا کنیم و به نوعی مدیریت کنیم که این بیماران پس از مداوا، از مراکز دیدنی کشورمان دیدار داشته باشند یا به نوعی جذابیت ایجاد کنیم که بار دیگر به کشورمان باز گردند اما این بار با هدف درمان نباشد بلکه با هدف گردشگری سیاحتی یا زیارتی باشد.
ایران در رتبه ۳۵ گردشگری
اما براساس گزارش اخیر شورای جهانی سفر و گردشگری (WTTC) که به بررسی توانمندی کشورهای جهان در حوزه گردشگری پرداخته، گردشگری ایران با اختصاص سهم ۷۴۷/ ۳۰ میلیارد دلاری از کل تولید ناخالص داخلی کشور در سال ۲۰۱۷، در رتبه ۳۵ اقتصادهای گردشگری جهان ایستاده است. گزارش این نهاد بینالمللی نشان میدهد اگرچه ایران از لحاظ حجم و رشد مطلق اقتصاد توریسم در برخی شاخصها در میان کشورهای ممتاز قرار گرفته، اما درصد رشد اقتصادی حاصلشده در این عرصه در ایران بهاندازه ابعاد و ظرفیتهای این صنعت در کشور نبوده است؛ خصوصا طی هفت سال اخیر که در پی عبور از بحران مالی اواخر دهه گذشته میلادی بسیاری از کشورها حساب ویژهای روی گردشگری بهعنوان ابزاری برای تحقق توسعه پایدار باز کردهاند و رقیبان منطقهای ایران نیز اقتصاد گردشگری خود را وسعت دادهاند. این گزارش در ادامه به بررسی توانمندی و عملکردی بهثبت رسیده ۱۸۵ کشور جهان در بازه زمانی سالهای ۲۰۱۱ و همزمان با پایان بحران مالی جهانی و آغاز ایجاد بهبود مجدد در اقتصاد کشورها تا سال ۲۰۱۷ پرداخته است. در این بخش و بهمنظور انجام این مقایسه، WTTC کشورها را در چهار شاخص اصلی رتبهبندی کرده است: «سهم صنعت گردشگری در کل تولید ناخالص داخلی کشور»، «صادرات صنعت گردشگری کشور یا هزینهکرد گردشگران ورودی»، «هزینهکرد گردشگران داخلی» و «حجم سرمایهگذاری در صنعت گردشگری کشور». به این ترتیب و در یک فهرست، برای مقایسه کشورها بهلحاظ توانمندی در صنعت گردشگری، رشد در اندازه مطلق این مقادیر لحاظ شده و در فهرستی دیگر و بهمنظور مقایسه کشورها بهلحاظ عملکرد در صنعت گردشگری، رشد نسبی این شاخصها اندازهگیری و لحاظ شده است. بنا بر این دو مبنا و در بازه زمانی هفتساله ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۷، کشورهای چین، آمریکا، هند، مکزیک و بریتانیا بهترتیب پیشتاز فهرست بیشترین رشد مطلق بوده و در فهرست بیشترین رشد نسبی حاصلشده در اقتصاد گردشگری، بهترتیب کشورهای میانمار، عراق، گرجستان، روآندا و ایسلند قرار گرفته اند.
