قیمت دلار و سکه در این هفته تحت تأثیر اخبار سیاسی و متغیرهای فنی در دامنه‌ای محدود رفت و برگشت قیمتی را تجربه کرده اند. در روز پنجشنبه به دلیل افزایش نرخ حواله درهم وکاهش احتمال آغاز مذاکرات بین ایران و کشورهای غربی قیمت دلار و سکه سومین افزایش متوالی در هفته گذشته را تجربه کردند. این روند افزایشی در روز شنبه هفته جاری نیز ادامه داشته و قیمت دلار با ۱۴۰ تومان افزایش به بهای ۱۱ هزار و ۴۰۰ تومان رسیده است.
استدلال می‌شود نزدیک شدن به موعد مقرر برای اقدامات جدید ایران در مورد کاهش تعهدات برجامی و رشد نرخ حواله درهم و افزایش ارزش دلار در هرات افغانستان و در نتیجه تغییر انتظارات معامله‌گران بازار داخلی در ادامه این افزایش قیمت مؤثر بوده است. در روز یکشنبه قیمت دلار از ۱۱ هزار و ۵۰۰ تومان فراتر رفت. ولی در ادامه به دلیل افت نرخ حواله درهم و اخبار مثبت سیاسی دوباره به کانال ۱۱ هزار و ۴۰۰ تومان وارد شده است. این تحلیل نیز وجود دارد که قیمت دلار در بازار به اخبار سیاسی توجهی ندارد و بیشتر به متغیرهای فنی بستگی دارد. در این راستا، تحلیلگران کاهش قیمت دلار در ادامه هفته جاری را نه به دلایل سیاسی بلکه به مسائل فنی نسبت می‌دهند. در واقع، با توجه به فراتر رفتن قیمت دلار از سطح ۱۱ هزار و ۵۰۰ تومان این استنباط در بین معامله‌گران بازار به وجود آمده است که بازارساز اجازه بالا رفتن قیمت از این سطح را نخواهد داد و لذا با بالاتر رفتن قیمت دلار از این سقف در همان ساعات اولیه فروش در این بازار افزایش یافته است.
علاوه بر این، خبرهای مثبت از احتمال توافق احتمالی ایران با فرانسه با هدف ایجاد خط اعتباری ۱۵ میلیارد دلاری برای پیش‌خرید نفت ایران در کاهش قیمت دلار در ادامه هفته تأثیرگذار بوده است. از طرفی دیگر، افزایش احتمال وقوع رکود در بازار جهانی و در نتیجه افزایش تقاضا و قیمت طلای جهانی در این هفته به عنوان محرک قیمت سکه تلقی شده است، اما هم‌جهت بودن روند قیمت سکه و دلار از تأثیرگذاری بیشتر قیمت دلار بر قیمت سکه در مقایسه با قیمت جهانی طلا حکایت دارد.
در اولین روز هفته شاخص کل بورس تحت تأثیر اخبار مثبت سیاسی و افزایش جریان نقدینگی ورودی به بازار سهام و با رشد ارزش معاملات گروه فلزات اساسی و محصولات شیمیایی و سهام خودرویی برای سهام کوچک‌تر و با پیشی گرفتن سهم خرید سهامداران حقیقی از سهامداران حقوقی با رشد ۵۴۶۳ واحدی واردکانال ۲۸۴ هزار واحدی شد. ارزش ۱۸۰۰ میلیارد تومانی معاملات خرد بورسی از اواسط فصل بهار تاکنون بی‌سابقه بوده است. به نظر می‌رسد ثبات نسبی و کاهش نوسانات بازارهای ارز و طلا و افزایش رکود در بازار مسکن در ورود نقدینگی به بازار بورس نقش قابل توجهی داشته است. روند صعودی بورس در روز یکشنبه نیز با رکوردشکنی و ورود به کانال ۲۸۶ هزار واحدی ادامه داشته است. اما در روز دوشنبه شاخص کل سهام علیرغم افزایش خوش‌بینی‌های سیاسی در فضای کشور و همچنین افزایش ثبات بازارهای جهانی به دلیل اخبار غیراقتصادی و غالب شدن رفتار هیجانی در مسیر نزولی کاهش ۱/۱ درصدی را تجربه کرده است. اعلام قوانین جدید در بازار پایه فرابورس با افزایش فشار فروش موجب افت شدید قیمت در سهام این شرکتها شده است. فعالان اقتصادی با انتقاد از این قوانین جدید، تغییرات جزئی در ساختارهای معاملاتی این بازار را راهگشا نمی‌دانند و بر ضرورت تجدیدنظر در اقتصاد سیاسی کلان و اجرای اصلاحات ساختاری در قوانین بالادستی برای رفع مشکلات این بازار از جمله عدم شفافیت، عملکرد نامطلوب و دستکاری‌های قیمتی و رشدهای نامتعادل تأکید دارند. همچنین پیش‌بینی می‌شود چشم‌انداز مثبت در بازار جهانی کالا یا نرخ ارزها در آینده بر بهبود وضعیت بورس کشور تأثیر زیادی داشته باشد.
مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی برای تحقق رونق تولید در سال ۹۸ پیشنهاداتی را ارائه نموده است. در این گزارش بر رفع موانع موجود در محیط کسب وکار، حوزه پولی، بانکی و ارزی، حوزه بازرگانی و حوزه اقتصاد کلان و برنامه‌ریزی برای دستیابی به رونق تولید تأکید شده است. در این گزارش، سیاست‌های نادرست در سطح اقتصاد کلان، نبود الگو و سیاست درست صنعتی و تولیدی و عدم امنیت کافی در فضای سرمایه‌گذاری کشور از جمله دلایل عمده وضعیت نامطلوب نظام تولید برشمرده شده است.
داده‌های جدید بانک مرکزی از افزایش ۴.۷ درصدی بدهی دولت به بانک مرکزی و کاهش ۸.۸ درصدی سپرده‌های دولتی در سیستم بانکی در سه ماهه اول سال ۱۳۹۸ حکایت دارد. بدهی دولت به بانک مرکزی نیز در فصل بهار با ۶.۹ درصد افزایش به بیش از ۷۸ هزار میلیارد تومان رسیده است. علاوه بر این، دادهها نشان میدهد سپرده‌های دولت در بانک مرکزی نیز ۱۰.۴ درصد کاهش یافته است. افزایش بدهی دولت به سیستم بانکی و کاهش سپرده‌ها حاکی از افزایش سیاست‌های انبساطی دولت در فصل بهار میباشد. همچنین، بر اساس آمار بانک مرکزی سطح نقدینگی موجود در اقتصاد ایران با افزایش حدود ۱۰۰ هزار میلیارد تومانی در سه ماهه اول سال ۱۳۹۸ به ۱۹۸۰ هزار میلیارد تومان رسیده است. در واقع، متوسط رشد نقدینگی در فصل بهار، بیش از ۱.۷ درصد بوده است. با این تفاصیل، میزان رشد نقدینگی در ۱۲ ماه منتهی به خرداد سال جاری حدود ۲۵ درصد بوده است. افزایش سهم پول از کل نقدینگی در اقتصاد در مقایسه با حجم شبه‌پول، نگرانیها از کاهش میزان سپرده‌ها در بلندمدت به دلیل افزایش تقاضای سوداگری وکاهش سودآوری سیستم بانکی را افزایش داده است.
طرحی مبنی بر برنامه‌ریزی برای افزایش ۵۰ میلیارد دلاری صادرات کشور به ۱۵ کشور همسایه تا سال ۱۴۰۰ توسط مؤسسه مطالعات بازرگانی و سازمان توسعه تجارت در حال تدوین است. فعالان اقتصادی معتقدند که با توجه به تأثیرات تحریمها بر کاهش میزان تجارت کشور و کوچک شدن بازارها و حضور رقبای قدرتمند در بازارها و سختی رقابت با آنها به منظور دستیابی به این هدف بهبود محیط کسب‌وکار، تسهیل قوانین و مقررات داخلی، بهره‌گیری از دیپلماسی اقتصادی، شناسایی نیازهای بازارهای هدف، توسعه و نوسازی زیرساخت‌های تجاری از جمله زیرساخت‌های مرتبط با بخش حمل‌ونقل و تسهیل سیاست‌های بازگشت ارزهای صادراتی ضروری است.
۲- تحولات بین‌المللی
در پایان هفته گذشته میلادی کاهش تنش‌های تجاری در کاهش قیمت جهانی طلا مؤثر بوده است. به طوری که در روز جمعه قیمت هر اونس طلا که در این هفته قیمت ۱۵۵۰ دلار را هم تجربه کرده بود، به سطح ۱۵۲۰ دلار کاهش یافته است. با آغاز دور جدید تعرفههای چین و آمریکا قیمت جهانی طلا در معاملات اولین روز هفته رشد ۰.۶ درصدی را تجربه کرده است. در این هفته نیز قیمت هر اونس طلا پرنوسان بوده است. بر اساس تازه‌ترین نظرسنجی کیتکو که در ۳۰ آگوست منتشر شده است، خوش‌بینی تحلیلگران حرفه‌ای وال‌استریت به بازار جهانی طلا در کوتاه‌مدت کاهش یافته است. این در حالی است که سرمایه‌گذاران خرد مین‌استریت همچنان به آینده قیمت طلا خوش‌بین هستند. با افزایش احتمال کاهش۰.۲۵ درصدی نرخ بهره توسط فدرال رزرو در نشست ماه جاری و ادامه تضعیف پول ملی توسط بانک‌های مرکزی کشورهای مختلف و افزایش تمایل کشورهای جهان برای افزایش ذخایر رسمی طلا پیش‌بینی می‌شود قیمت طلا در آینده نزدیک از مرز ۱۵۵۰ دلار به طور کامل فاصله بگیرد و به محدوده ۱۵۷۵ دلار به بالا وارد شود.
در آخر هفته گذشته میلادی با از سرگیری مذاکرات تجاری آمریکا و چین پیش از وضع تعرفههای جدید در سپتامبر قیمت انواع نفت افزایش یافت. به طوری که قیمت نفت برنت و اوپک در روز پنجشنبه به بالای ۶۰ دلار در هر بشکه رسیده است. اما با افزایش احتمال اختلال در تاسیسات نفتی خلیج مکزیک به دلیل توفان و اجرایی شدن اعمال تعرفههای ۱۵ درصدی بر برخی از کالاهای چینی توسط دولت آمریکا و تعرفههای ۵ درصدی اعمال شده از سوی چین علیه نفت آمریکا و با افزایش نگرانیها از رشد اقتصاد جهانی و افت تقاضا برای نفت و رشد تولید نفت اوپک قیمت نفت مجددا کاهش یافته است. در ادامه این هفته در روز چهارشنبه اندکی از کاهش قیمت نفت اصلاح شده و قیمت نفت برنت به کانال ۶۰ دلار برگشته است.
در هفته گذشته اتحادیه اروپا از ایجاد یک صندوق سرمایه‌گذاری ۱۱۱ میلیارد دلاری برای حمایت از شرکت‌های نوظهور اروپایی در صنایع و بخش‌های مهم خبر داده است. به اعتقاد تحلیلگران با توجه به عملکرد نه چندان موفق اتحادیه اروپا در بهبود تکنولوژی صنایع مختلف در سال‌های گذشته، رشد صنایع در این اتحادیه با پیشرفت استارت‌آپ‌های مربوط به حوزه تکنولوژی به واسطه کاربرد هوش مصنوعی در این صنایع امکانپذیر خواهد بود.
در نهایت با نگاه به آنچه در اقتصاد دنیا رخ داده است می توان گفت:
قیمت دلار و سکه در این هفته تحت تأثیر اخبار سیاسی و متغیرهای فنی در دامنه‌ای محدود رفت و برگشت قیمتی را تجربه کرده‌اند. ثبات نسبی و کاهش نوسانات بازارهای ارز و طلا و افزایش رکود در بازار مسکن موجب ادامه موج ورود نقدینگی به بازار بورس شده است. علاوه بر این، تجدیدنظر در اقتصاد سیاسی کلان و اجرای اصلاحات ساختاری در قوانین بالادستی برای رفع مشکلات بازار پایه فرابورس حائز اهمیت است. به منظور دستیابی به رونق تولید رفع موانع موجود در محیط کسب وکار، حوزه پولی، بانکی و ارزی، حوزه بازرگانی و حوزه اقتصاد کلان و برنامه‌ریزی میبایستی در اولویت قرار بگیرد. همچنین، با توجه به افزایش بدهی دولت به سیستم بانکی و کاهش سپرده‌ها در سه ماهه اول سال ۹۸ میتوان گفت دولت سیاست‌های انبساطی را در پیش گرفته است. پیش‌بینی می‌شود با افزایش احتمال کاهش ۰.۲۵درصدی نرخ بهره توسط فدرال رزرو در نشست ماه جاری و ادامه تضعیف پول ملی توسط بانک‌های مرکزی کشورهای مختلف روند صعودی و البته پر نوسان قیمت طلا در ماه‌های آینده نیز ادامه داشته باشد.
*جمال رازقی
رییس اتاق بازرگانی شیراز
