کورش شرفشاهی: حسن روحانی رییس جمهوری به دعوت شینزو آبه نخست وزیر ژاپن در صدر یک هیات عالی رتبه برای انجام گفت و گوهای دوجانبه و بررسی مهمترین مسائل بین المللی و منطقه ای صبح روز جمعه وارد توکیو شد. این دهمین دیدار روحانی و نخست وزیر ژاپن در طول ۷ سال گذشته از ابتدای ریاست جمهوری روحانی از سال ۹۲ بوده است. ژاپن و ایران روابط صمیمی و دوستانه ای دارند و هفته گذشته نیز نودمین سال روابط سیاسی خود را جشن گرفتند.اما این دیدار اما واگرهای بسیاری به همراه داشت و بسیاری از صاحب نظران با توجه به جایگاه ژاپن و سابقه میانجی گری بین ایران و آمریکا، منتظر تاثیرات این دیدار هستند. این سفر از لحاظ مختلف دارای اهمیت زیادی است و ابعاد متفاوتی را در بر می گیرد و موضوعاتی چون سیاست و اقتصاد، فرهنگ و هنر، گردشگری و ورزش و انرژی را شامل می شود.
- استقبال از مذاکره
اولین بازتاب جدی والبته مهم این دیدار، از سوی رئیس جمهوری ایران مطرح شد به نوعی که حسن روحانی پس از دیدار با نخست وزیر ژاپن در حساب توییتری خود نوشت: در راستای منافع ملی خود از هیچگونه مذاکره و توافقی، رویگردان نیستیم. روحانی در حساب توییتری خود نوشت: ایران از هر طرحی که بتواند موجب افزایش تبادلات اقتصادی بهویژه در حوزه انرژی و افزایش صادرات و فروش نفت بشود، استقبال میکند.رییس جمهوری در ادامه یادداشت خود تصریح کرد: «در راستای منافع ملی خود از هیچگونه مذاکره و توافقی، رویگردان نیستیم.»
- مذاکرات خصوصی
اگرچه این دیدار اتفاقات مبارکی داشت و کار از مذاکره عبور کرد، اما یکی از مهمترین بخشهای سفر روحانی به ژاپن مذاکره خصوصی یک ساعته او با نخست وزیر ژاپن بود. این مذاکره به اندازه ای مهم بود که علیرضا معزی معاون ارتباطات و اطلاع رسانی دفتر رییس جمهوری در جدیدترین توئیت خود در خصوص دیدارهای روحانی و آبه نوشت: « مذاکره روحانی و آبه با حضور هیاتهای دو کشور طولانی و مبسوط بود. تقریبا درباره همه موضوعات دوجانبه، منطقهای و بین المللی مذاکره و بحث شد. اما آنچه این دیدار را اهمیتی افزون میبخشد مذاکرات خصوصی این دو بود که بیش از یک ساعت پشت درهای بسته انجام شد.»
- مذاکرات سنگین و فشرده برجامی
اگر بخواهیم سفر روحانی به ژاپن را ساده بگیریم، اظهاراتی که از سوی مسولان مطرح می شود را نمی توان ساده گرفت. یکی از این موارد، اظهارات معاون سیاسی وزیر امور خارجه بود. سید عباس عراقچی با اشاره به مذاکرات سنگین و فشرده صورت گرفته بین مقامات ایران و ژاپن در جریان سفر رئیس جمهور به توکیو گفت: در این مذاکرات در مورد مسائل دوجانبه، منطقهای، بین المللی و همچنین مباحث مربوط به برجام و تحریمهای آمریکا رایزنی و گفتوگو شد و قرار شد مشورتهای دو کشور از نزدیک ادامه پیدا کند. وی در تشریح نتایج سفر رئیس جمهور به توکیو گفت: این سفر در پاسخ به سفر نخست وزیر ژاپن به تهران صورت گرفت از دیگر سو در نودمین سالگرد روابط دیپلماتیک دو کشور هستیم و در سال جاری رئیس جمهور ایران و نخست وزیر ژاپن تاکنون سه بار با هم دیدار داشتند. دیدارهایی در تهران، نیویورک و توکیو.این دیپلمات ارشد کشورمان با بیان این که ژاپن از دوستان قدیمی و شرکای تجاری ایران است و ما همواره مشورتهای سیاسی نزدیکی با ژاپن داشتیم اظهار کرد: امسال به دلیل نودمین سالگرد روابط دیپلماتیک دو کشور و تحولاتی که در جریان است از جمله فشارهای آمریکا و تحریمهای ناعادلانه این کشور با خروج واشنگتن از برجام ضرورت داشت که گفت و گوهای نزدیک تر و فشردهتری بین دو کشور انجام شود و در همین چارچوب شب گذشته مقامات دو کشور مذاکرات سنگین و فشردهای را در مورد مسائل دو جانبه ، منطقهای، بینالمللی و مباحث مربوط به برجام و تحریمهای آمریکا انجام دادند و قرار شد که مشورتهای دو کشور از نزدیک ادامه پیدا کند.
- جایگاه ویژه حل و فصل اختلافات
همچنین رئیس کمیته سیاسی فراکسیون امید مجلس شورای اسلامی تاکید کرد که سفر حسن روحانی به ژاپن با توجه به جایگاه اقتصادی این کشور و شرایط امروز ایران که نیاز دارد با فعالان اقتصادی در سطح جهان ارتباط برقرار کند حائز اهمیت است.جلال میرزایی در گفت و گو با ایسنا با اشاره به سفر رئیس جمهور به ژاپن و مالزی بیان کرد: در سالهای پیش ژاپن اولین شریک تجاری ایران بود، اما به تدریج تحریمها باعث شد تا امروز دیگر ژاپن جایگاه فعالی در روابط اقتصادی با ایران نداشته باشد. ژاپن جدا از اینکه یک قدرت اقتصادی در جهان محسوب میشود از لحاظ سیاسی نیز می تواند نقش موثری در حل و فصل اختلافات در سطح بین المللی داشته باشد.وی اظهار کرد: خوشبختانه دولتمردان ما نگاه مثبتی نسبت به ژاپن دارند. سفر آقای روحانی به ژاپن نیز با توجه به جایگاه اقتصادی این کشور و شرایط امروز که نیاز داریم با فعالان اقتصادی در سطح جهان ارتباط برقرار کنیم حائز اهمیت است.نماینده ایلام در مجلس تصریح کرد: اما متاسفانه ما جامعه سیاست زدهای هستیم و بعضا به جای نگاه از بعد فرصتهای اقتصادی ایجاد شده، نگاه منفی را دنبال می کنیم. ما شاهد بودیم که نخست وزیر ژاپن برای اولین بار بعد از انقلاب چندی پیش به تهران آمد و قطعا برقراری روابط تجاری با ایران منافع ژاپنیها را نیز تامین می کند.وی تاکید کرد: اما امروز ژاپن با مانعی به نام آمریکا برای برقراری روابط تجاری با ایران روبرو است. ژاپنیها برای تامین منافع خود قطعا به دنبال حل مسائل بین ایران و آمریکا هستند ولی در نهایت ما بر اساس منافع خود و مصالحی که در داخل کشور تعیین میشود در این زمینه حرکت خواهیم کرد.
- گسترش روابط اقتصادی
اما شرایط تغییر کرده و دو کشور ایران و ژاپن دارای روابط گسترده اقتصادی از دیرباز بوده اند شاید بتوان مدعی شد هرگز تا این اندازه دو کشور شاهد کاهش روابط اقتصادی نبوده اند یکی از اصلی ترین محورهای سفر روحانی به ژاپن نیز یافتن راهکارهایی برای بازگشت به دوران شکوه روابط اقتصادی و تجاری دو کشور است.روحانی و آبه در دیدار خود به مساله روابط اقتصادی و تجاری اشاره و تاکید کردند باید بخش های اقتصادی خصوصی دو کشور فعال تر شوند تا بتوان جان تازه ای به مناسبات اقتصادی داد افزون بر این قرار بر این شده است که دو کشور در زمینه های مختلف فرهنگی، هنری، گردشگری و انرژی نیز افزایش همکاری ها را شاهد باشند. ژاپن تا قبل از تحریم های آمریکا بین ۵ تا ۱۵ درصد از نفت مورد نیازش را از ایران تامین می کرد و یکی از خریداران سنتی نفت ایران بود. امروز نیز نه تنها ایران بلکه ژاپن امیدوار است این همکاری ها دوباره از سر گرفته شود البته به اعتراف مقام های دو کشور مشکلات زیادی در این خصوص به دلیل تحریم ها وجود دارد.با این وصف شرکت های ژاپنی و پالایشگاه های این کشور بارها درخواست هایی برای خرید نفت از ایران ارایه کرده اند و از دولت خواسته است برای گرفتن معافیت از تحریم ها با آمریکا رایزنی کند.آنچه امروز مشاهده می شود اینکه تاکنون چندین دور از رایزنی ها میان ژاپن و مقام های آمریکایی در این باره برگزار شده و دو کشور همچنان به مذاکرات در این باره ادامه خواهند داد.برای ژاپن که بیش از ۸۰ درصد از نفت مورد نیاز خود را از خاورمیانه تامین می کند خریدهای نفتی و داشتن منابع مختلف صادراتی از اهمیت برخوردار است درواقع ژاپن می داند که ناامنی فزاینده در منطقه می تواند باعث شود تا خریدهای نفتی این کشور از کشورهایی نظیر عربستان و یا امارات مختل شود.
