مردمان محترم، سيل و سيگار، پيام و اعتماد

اعتمادکردن عادت ماست؛ وقتي منبع خبر موثق و مشاهدات ما موشکافانه و دقيق است، اعتمادکردن اجتناب‌ناپذير است. اما چرا و اکنون ما چون کودکان گمشده از هر راهي مي‌رويم به اعتماد نمي‌رسيم. نکند اعتمادها از دهن‌بيني و از سر کوررنگي‌است و لابد به‌همين دليل ما روزنامه‌نگاران پرسندگان گمراهي شده‌ايم که پاسخگويان- مسئولان گرامي- را به بيراهه مي‌بريم؟ به عبارت ديگر ما روزنامه‌نگاران و حتي مردمان محترم و مطيع هم دچار زوال عقل يا سرگشته و خرافاتي شده‌ايم که نمي‌دانيم گراني کشک و هويج، هلو و شفتالو نسبتي غيرقابل اغماض با دلار دارد. نتيجه نرم؛ چون درک و دريافت‌ها از شرايط، معيوب و غيرعقلايي است، اعتمادها بربادرفته است. همين‌طور است، احتمالا بايد اينگونه باشد. فهم نسبت‌ها نيازمند شناخت تاريخي است، چنان اعتماد که بايد در خلال رويدادها، لحظات و حوادث به آن رسيد؛ مثلا انگور بي‌دانه کيلويي 20هزار تومان، بهاي مرغ ديرپز در نوسان و سيگار به قيمت هر پک تا ايست قلبي، نان لواش رنجورتر از هرروز، اينها اجزاي ناچيز و بي‌مقدار و احتمالا کم‌اهميت يک کليت هستند که نسبتي نه اختياري که تحميلي با ارز دارند. يک سؤال ساده، آيا پيش‌بيني، اساس اقدام است؟ پاسخ ساده بله! آيا مسئولان پيش‌بين نيستند؟ ما روزنامه‌نگاران هم؟ پاسخ با شماست؛ يعني شما مردمان محترم و مطيع مي‌بايست قبل از بالارفتن دلار خودتان به اندازه مصرف مورد نياز سيگار، پوشک، ماست و چيپس مي‌خريديد. نتيجه کمي‌سخت؛ وقتي آب خشک است نيازي به ليوان نيست، وقتي خرمن نيست، چه نيازي به داس و اصلا وقتي دارو ناياب‌تر از اميد است ديگر چه نيازي به توليد بيمار است. بنابراين مردمان مطيع و محترم به محض احساس کمبود و نبود بايد خودشان راه دريا و دره را در پيش گيرند. بنابراين گفتن اينکه هر ايده و هر شرايطي نيازمند برنامه است و فقدان آن نابساماني و نااميدي نام دارد امري بديهي نيست! نکته؛ سيل دليل بي‌برنامگي ما نيست؟ چون آسمان، ابر و باران به مسئوليت ازلي خود عمل مي‌کنند. سؤال ساده يک معلم ادبيات؛ آيا روزنامه‌نگاران و جسارتا مسئولان دلسوز، کلمات برايشان بار معنايي خود را از دست داده است. يعني کلمات و جملات بي‌وزن، از قلم و دهان شما تحرير يا گفتار مي‌شود؟ پاسخ به احتمال قوي بايد منفي باشد؛ چگونه مي‌توان باور کرد که شما ندانيد هرکلمه وزني دارد و هيچ جمله‌اي عاري از پيام نيست و اگر چنين باشد نابساماني، تلاش، تمرکز و گمراهي سهم هميشگي مردمان محترم و مطيع خواهد بود؛ نتيجه ساده؛ هيچ پيام و وعده‌اي نمي‌تواند در جامعه اسير در غوغاي پيام‌هاي ضد و نقيض، قابل تحمل و تحليل واقع‌بينانه باشد. يعني اعتمادسازي در چنين شرايطي دشوار و عميقا دشوار است. وقتي آسمان خالي از ابر است چگونه وعده باران تا دقيقه اکران را داد. حتي اگر فيلسوف و فقط تابع عقل بود بالاخره اندکي احساس هم در کار است. دست‌کم همين اندک احساس حکم مي‌کند با مردمان محترم و مطيع درد مشترک بود تا اعتماد بتواند خود را بازسازي کند. فراموش نکنيم؛ مسئوليت پديده‌اي براي فهميدن و منحصر به کلمات نيست. مسئوليت، هنر بسترسازي براي زندگي بهتر مردم است. ترديد ندارم پرشماري از مسئولان هنر اکنون و بعد با اين هنر ارتباط جدي دارند. اميدواري و اعتمادکردن عادت ما روزنامه‌نگاران و مردمان محترم و مطيع است.

فرهنگ

به گزارش ايسنا، نمايندگان مجلس از پاسخ‌هاي وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي‌درباره علت عدم نظارت بر سامانه‌هاي ويدئوي درخواستي (VOD) از سوي اين وزارتخانه قانع نشدند. اين سوال را نصرالله پژمان فر نماينده مشهد از صالحي پرسيد. قبل از راي گيري، رئيس مجلس تاکيد کرد که با توجه به تغيير آيين‌نامه مجلس پاسخ‌هاي وزير را به راي مي‌گذارد.

نمايندگان بايد به پاسخ‌هاي وزير راي دهند. لاريجاني با اشاره به راي مجلس به اولين سوال پژمان فر از وزير فرهنگ و ارشاد که نتيجه آن قانع نشدن نمايندگان از پاسخ‌هاي وزير بود، گفت: در راي‌گيري قبلي تعداد زيادي از نمايندگان راي نداده بودند لذا نمايندگان در راي‌گيري مشارکت کنند.

در نهايت نمايندگان با ۹۴ راي موافق و ۷۴ راي مخالف و چهار راي ممتنع از مجموع ۱۹۵ نماينده حاضر در مجلس اعلام کردند از پاسخ‌هاي وزير قانع نشدند و دومين کارت زرد را در يک روز به صالحي دادند.

سبد خانوار
سخنگوي هيات رئيسه مجلس گفت: در جلسه غيرعلني اعلام شد که دولت براي ۲۰ ميليون نفر از اقشار آسيب‌پذير جامعه که زير ۳ ميليون تومان درآمد دارند، بسته حمايتي در نظر گرفته است. به نقل از مهر، بهروز نعمتي در جمع خبرنگاران اظهارداشت: جلسه غيرعلني با حضور آقايان نوبخت و حجتي، معاون اقتصادي وزارت صنعت، معدن و تجارت، رئيس سازمان تعزيرات حکومتي و کارکنان مرکز پژوهش‌هاي مجلس درباره بحث‌هاي مختلف اقتصادي و بررسي بسته‌هاي حمايتي دولت برگزار شد. وي ادامه داد: در اين جلسه اعلام شد که دولت براي ۲۰ ميليون نفر از اقشار آسيب‌پذير جامعه که زير ۳ ميليون تومان درآمد دارند، اين بسته حمايتي را در نظر گرفته است که اين افراد شامل کارگران، کارمندان و افراد تحت نظر کميته امداد و سازمان بهزيستي هستند. سخنگوي هيات رئيسه مجلس افزود: قرار است که دولت در دو مرحله اين بسته‌هاي حمايتي را به مردم بدهد که در هر مرحله، حدود ۳۰۰ هزار تومان به مردم داده مي‌شود و جمع اين مبلغ پرداختي ۱۲ هزار و ۵۰۰ ميليارد تومان خواهد بود.
میراث
نماينده مردم در مجلس دهم با بيان اينکه نمره سازمان ميراث فرهنگي وگردشگري از ۲۰ نمره ۵ است،گفت: استعداديابي درصنعت گردشگري مازندران زيرصفراست. شمس الله شريعت نژاد در گفت‌وگو با خبرگزاري خانه ملت درباره حال و روز صنعت گردشگري در استان مازندران، گفت: عملکرد سازمان ميراث فرهنگي در استان مازندران قابل اندازه‌گيري نيست و نمي‌توان امتيازي براي اين سازمان در توسعه صنعت گردشگري درنظرگرفت زيرا عملکرد سازمان ميراث فرهنگي وگردشگري بسيار ضعيف است. نماينده مردم تنکابن، رامسر و عباس آباد درمجلس شوراي اسلامي‌تصريح کرد: يکي از دلايل عملکرد بسيار ضعيف سازمان ميراث وفرهنگي وگردشگري اين است که اين سازمان وزارتخانه نيست که پاسخگو باشد زيرا زماني که سازمان ميراث فرهنگي وگردشگري تبديل به وزارتخانه شود به نوعي مجبور است پاسخگوي اقداماتش باشد. شريعت نژاد افزود: سازمان ميراث فرهنگي وگردشگري عملا هيچ کارآيي ندارد بطور مثال در طي 15 سال گذشته حتي يک پارک نيز به بر ميزان پارک‌هاي استان مازندران افزوده نشده است تا مردم بتوانند ازجاذبه‌هاي خدادادي شمال کشوراستفاده بهينه کنند.
فراسو
يک توريست ايرلندي که با هدف سرقت يک حلقه الماس را در يک جواهرفروشي در ترکيه قورت داده بود با عمل جراحي از بدن وي خارج کردند. به گزارش فارس، يک حلقه الماس که توسط يک گردشگر ايرلندي و با هدف سرقت در يک جواهرفروشي در ترکيه بلعيده شده بود با عمل جراحي از شکم وي خارج شد. ايان کمبل که براي گذراندن تعطيلات به منطقه مارماريس ترکيه سفر کرده بود در روز 4 اکتبر به دليل بلعيدن يک حلقه الماس به ارزش 40 هزار دلار در يک جواهرفروشي دستگير شد. اين توريست 54 ساله سپس توسط پليس به بيمارستان منتقل شد تا از طريق طبيعي اين حلقه را دفع کند اما پس از 36 ساعت خوردن، نوشيدن، دويدن و پرش اين حلقه دفع نشد و وي به طور داوطلبانه خواستار عمل جراحي و خارج شدن حلقه از شکم خود شد. اين عمل جراحي در روز 6 اکتبر در يک بيمارستان خصوصي انجام و حلقه پس از خارج شدن به جواهرفروشي تحويل داده شد. قرار است اين گردشگر ايرلندي پس از بهبودي به دادگاهي در ترکيه معرفي شود.
نمایشگاه
اولين نمايشگاه بين المللي آفرود، کمپينگ، ماجراجويي و صنايع وابسته توسط شرکت نمايشگاهي خورشيد ۲۳ تا ۲۷ مهرماه سال جاري در برج ميلاد تهران برگزار مي‌شود. عليرضا پيله ور، مدير عامل شرکت نمايشگاهي خورشيد در آستانه برگزاري اولين نمايشگاه بين المللي آفرود، کمپينگ، ماجراجويي و صنايع وابسته اظهارداشت: اين نمايشگاه در راستاي ايجاد اشتغال پايدار و رشد توليدات داخلي برگزار مي‌شود که نتايج موثري را به همراه خواهد داشت. وي با اشاره به اينکه بازديد از اين نمايشگاه براي عموم آزاد و رايگان است، گفت: علاقه‌مندان مي‌توانند از ساعت ۱۱ صبح تا ۸ بعد از ظهر جهت بازديد از اين نمايشگاه در برج ميلاد اقدام کنند. پيله ور ادامه داد: مخاطبان اين نمايشگاه در سه حوزه تفريحات هوايي، زميني و آبي هستند و برگزاري اين نمايشگاه به تقويت گردشگري داخلي نيز بسيار کمک مي‌کند. وي اعلام کرد: نمايندگي‌هاي رسمي‌شرکت‌هاي خارجي نيز در اين نمايشگاه حضور دارند که از کشورهايي همچون سوئد دانمارک، چين و مالزي هستند و به طور کلي ۵۰ غرفه در فضايي ۳۰۰۰ متري در برج ميلاد براي نمايندگي‌هاي داخلي و خارجي در نظر گرفته شده است. وي گفت: اکثر بازديدکنندگان از نمايشگاه افراد علاقه مند به سفر و ماجراجويي هستند که ميانگين سني ۲۵ تا ۳۵ سال خواهند داشت که ما اميدواريم بتوانيم خدمات خوبي را در زمينه تفريحات و گردشگري به اين علاقه‌مندان ارائه دهيم. مديرعامل شرکت نمايشگاهي خورشيد خاطرنشان کرد: اين نمايشگاه که براي نخستين بار برگزار مي‌شود داراي مجوز از سازمان توسعه تجارت و سازمان ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي برگزار مي‌شود.
یاد
مراسم تشييع پيکر مرحوم بهرام شفيع امروز (پنجشنبه) از مسجد بلال صدا و سيما برگزار مي‌شود. به گزارش ايسنا، بهرام شفيع گزارشگر و مجري با سابقه برنامه تلويزيوني ورزش و مردم و رئيس فدراسيون‌هاکي عصر روز گذشته (سه شنبه) در سن ۶۲ سالگي و در بيمارستان بهمن تهران بر اثر سکته درگذشت. پيکر مرحوم بهرام شفيع امروز (پنجشنبه) ساعت ۱۰ صبح از مسجد بلال صدا و سيما تشييع مي‌شود و پس از آن در باغ فيض تهران به خاک سپرده خواهد شد. همچنين قرار است مراسم ختم اين مرحوم جمعه از ساعت ۱۵ تا ۱۶:۳۰ دقيقه در مسجد بلال صدا و سيما برگزار شود. شفيع که مجري قديمي‌ترين برنامه ورزشي تلويزيون يعني برنامه ورزش و مردم بود، حدود ۳۰ سال در اين برنامه به مجري گري پرداخت. او از سال ۱۳۸۴ رئيس فدراسيون‌هاکي نيز بود. شفيع پيش از اين چند بار بخاطر ناراحتي قلبي در بيمارستان بستري شده بود.
اقتصاد کلان

يک اقتصاددان با اشاره به تصويب لايحه CFT در مجلس شوراي اسلامي، تصويب FATF را در جذب سرمايه‌گذاري‌هاي خارجي تسهيل کننده توصيف کرد. کميل طيبي - عضو هيئت علمي‌دانشکده اقتصاد دانشگاه اصفهان - در گفت‌وگو با ايسنا، با بيان اينکه تصويب لايحه‌اي مانند FATF مي‌تواند به ايجاد فضاي رواني مثبتي در بازار ارز کمک کند گفت: تصويب FATF اقدامي‌مثبت در جهت تعديل تحريم‌ها و يا در واقع تعديل خودتحريمي‌است، چرا که باعث شفافيت بيشتر در جريانات مالي شده و از اين جهت مي‌تواند در بهبود جو رواني بازار ارز موثر باشد.

وي با اشاره به دادن اختيارات بيشتر به بانک مرکزي توسط دولت و قوه قضاييه اظهار کرد: بانک مرکزي بايد کنترل و نظارت خود را بر بازار ارز بيشتر از گذشته اعمال کند و از طرف ديگر از طريق اختياراتي که دارد سياست‌هاي ارزي را بدون دخالت ارگان‌هاي ديگر تنظيم کند. طيبي با بيان اينکه تصويب FATF به لحاظ پارامترهاي اقتصادي مي‌تواند تاثير مثبتي در اقتصاد داشته باشد گفت: FATF تامين مالي سرمايه‌گذاري‌ها را تسهيل کرده و از سوي ديگر به دليل شکل گرفتن برخي همکاري‌هاي اقتصادي بين ايران و اتحاديه اروپا به جذب سرمايه‌گذاري‌هاي خارجي کمک خواهد کرد.

اين اقتصاددان با بيان اينکه حباب قيمتي ارز تا حدودي شکسته شده است، اظهار کرد: با توجه به آگاهي‌هايي که در سطح خانوارها به وجود آمده، مردم مي‌دانند که سرمايه‌گذاري در حوزه ارزي نمي‌تواند سودآور باشدT بنابراين از التهابات بازار ارز تا اندازه زيادي کاسته خواهد شد؛ هر چند که مشکلات اقتصاد کلان همچنان پابرجاست. تورمي‌که وجود دارد مي‌تواند روي رشد اقتصاد ما تاثير گذاشته و رشد اقتصادي ما را در سال جاري تحت تاثير قرار دهد.

به گزارش ايسنا، ۱۵ مهر يک لايحه ديگر از چهار لايحه باقي مانده از تعهدات FATF با عنوان کنوانسيون مبارزه با تامين مالي تروريسم يا همان CFT تصويب شد تا کشور يک قدم ديگر به عضويت در اين معاهده بين‌المللي نزديک‌تر شود.

بازار مکاره
نايب رئيس انجمن جراحان پلاستيک و زيبايي ايران با اشاره به فعاليت غيرقانوني افراد پزشک و غير پزشک در حوزه جراحي زيبايي گفت: حال حاضر 300 جراح فوق‌تخصص پلاستيک و زيبايي در ايران داريم ولي بر اساس برخي از منابع 3600 نفر در شهر تهران و 8 هزار نفر در کل ايران مشغول جراحي پلاستيک هستند که خيلي از اينها آموزش لازم را نديده و حتي پزشک هم نيستند.

دکترحامد باطني فوق‌تخصص جراحي پلاستيک در آستانه برگزاري دومين کنگره بين‌المللي بزرگان جراحي پلاستيک اظهار داشت: بادي کانتورينگ به مفهوم تراش بدن از طريق انجام اقداماتي بر روي بافت چربي است و اين موضوع يکي از محورهاي اين کنگره در بخش داخلي به شمار مي‌رود.

وي افزود: امروزه اين عمل جراحي در تمام دنيا از جمله ايران مورد استقبال قرار گرفته و بسته به شرايط فرهنگي، اقتصادي و اجتماعي کشورهاي مختلف با گسترش همراه بوده است که کم خطر شدن اعمال جراحي نسبت به گذشته يکي از علل افزايش اين تقاضا است. نايب رئيس انجمن جراحان پلاستيک و زيبايي ايران افزود: در گذشته عمل‌هاي جراحي يک ريسک بالقوه داشت ولي اکنون سهل‌تر و آسان‌تر شده و گاهي به صورت سرپايي صورت مي‌گيرد و بيمار درگيري کمتري دارد. البته گاهي اين اعمال به غلط سهل و ساده انگاشته مي‌شود و در صورتي که توسط افراد غيرحرفه‌اي، نادرست انجام گيرد عوارضي را به همراه خواهد داشت که اصلاح آن بسيار مشکل بوده و يا غيرقابل برگشت‌پذير است.

باطني با اشاره به اينکه گردش مالي موجود در عمل‌هاي جراحي سبب شده که مورد اقبال افراد غيرحرفه‌اي قرار گيرد خاطرنشان کرد: در حال حاضر 300 جراح فوق‌تخصص پلاستيک و زيبايي در ايران داريم ولي بر اساس برخي از منابع 3600 نفر در شهر تهران و 8 هزار نفر در کل ايران مشغول جراحي پلاستيک هستند که خيلي از اينها آموزش لازم را نديده و حتي پزشک هم نيستند. وي بيان داشت: اکثر عوارض ايجاد شده از اين جراحي‌ها به دست افراد غيرحرفه‌اي است چرا که طراحي عمل جراحي درست بوده و در صورتي که به صورت دقيق انجام گيرد عوارض ناچيزي را به همراه دارد. نايب رئيس جراحان پلاستيک و زيبايي ايران از انجام جراحي زيبايي در محل‌هايي همچون آرايشگاه‌ها و مطب‌ها خبر داد و گفت: اين مسأله سبب بروز عوارض زياد و حتي مرگ و مير مي‌شود چرا که جراحي بايد در اتاق عمل استاندارد باشد. بنابراين تأکيد داريم که بيماران سطح آگاهي خود را قبل از عمل افزايش دهند و پزشک را با دقت انتخاب کنند. باطني گفت: وب‌سايت سازمان نظام پزشکي، وزارت بهداشت و انجمن جراحان پلاستيک از مراجع قانوني است که افراد مي‌توانند براي انتخاب جراحي پلاستيک به آن تکيه کنند و به هيچ عنوان فريب تبليغات ايجاد شده در فضاي مجازي همچون صفحات اينستاگرام را نخورند. دومين کنگره بين‌المللي بزرگان جراحي پلاستيک با حضور اساتيد بين‌المللي و صاحب‌نظران داخل کشور 22 تا 23 ‌آبان ماه برگزار مي‌شود.

سرمقاله
محمد حسيني

نماينده تفرش و آشتيان در مجلس شوراي اسلامي

مدتي است علي ربيعي از وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعي برکنار شده و فرصت دولت براي معرفي جايگزين به پايان رسيده است. اما نکته مهم آن است که چه کسي بايد سکان مديريت اين وزارتخانه را بر عهده بگيرد. وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعي امروز، نتيجه ادغام سه وزارتخانه بوده که هر کدام در يک بخش است و به جرات مي‌توان ادعا کرد که هيچکدام از اين وزارتخانه‌ها ربطي به همديگر ندارند اما در هر صورت اين ادغام صورت گرفت. اگر به استيضاح ربيعي توجه کنيم، مي‌بينيم استيضاح کنندگان هر کدام در يک بخش طرح سوال کرده اند. برخي سوالات مربوط به تعاون، برخي ديگر مربوط به کار و اشتغال و برخي ديگر مربوط به صندوقها و بهزيستي بوده است. بنابر اين فردي که قرار است مديريت اين وزارتخانه بزرگ را بر عهده بگيرد، بايد نسبت به همه اين موارد تسلط داشته باشد. اکنون زمزمه معرفي محمد شريعتمداري براي وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعي مطرح مي‌شود و اين در حالي است که شريعتمداري در هيچکدام از اين زمينه‌ها تخصص و تجربه لازم را ندارد. اگر چه شريعتمداري مدتها سابقه وزارت داشته و در بخش بازرگاني و صنعت کار کرده، اما اگر ميزان موفقيت وي را بررسي کنيم، مي‌بينيم که نه تنها چشمگير نبوده، بلکه با انتقادهاي بسياري رو به رو بوده است. هم اکنون که روحاني بنا دارد شريعتمداري را به عنوان وزير تعاون، کار و رفاه اجتماعي معرفي کند، استيضاح وي به دليل عملکرد ضعيف در اين وزراتخانه مشهود است به نوعي که برخي از مديران اين وزارتخانه به دليل واردات و رانت از سوي دستگاه قضا احضار شده و برخي ديگر نيز بازداشت شده اند. اگر شريعتمداري هم اکنون استيضاح شود، به دليل عملکردش از مجلس راي اعتماد نخواهد گرفت. اما دليل اينکه روحاني شريعتمداري را به عنوان وزير در وزراتخانه ديگري معرفي مي‌کند به دليل آن است که وي رييس ستاد انتخابات وي بوده و خود را مديون شريعتمداري مي‌داند، به همين دليل بنا دارد به مجلس معرفي کند تا نمايندگان به شريعتمداري راي ندهند. با اين کار هم مساله استيضاح شريعتمداري را به نوعي حل کرده و هم فرصت ديگري براي ادامه کار داده است. مهمتر اينکه روحاني تمايلي به همکاري با شريعتمداري ندارد و با اين کار مي‌خواهد به همکاري وي پايان دهد اما هزينه اين برکناري را بر دوش مجلس مي‌گذارد. درهر صورت مجلس تمايلي به ادامه کار شريعتمداري در وزارتخانه ديگر ندارد و بهتر آن است که روحاني فرد ديگري را به عنوان وزير معرفي کند.

یادداشت

مسعود يوسفي

روزنامه نگار

yousef44@yahoo.com

فردا، بيستم مهرماه مصادف است با روز بزرگداشت خواجه شمس الدين محمد حافظ شيرازي ملقب به «حافظ». در باره زندگي و احوال اين شاعر بزرگ تاليفات بسياري به وسيله نويسندگان ايراني و خارجي نوشته شده که براي بررسي بيشتر بايد به آن منابع مراجعه کرد. حافظ را بزرگترين غزلسراي پارسي لقب داده اند. همه 500 غزل حافظ هنوز و پس از گذشت 6 قرن شنيدني و اموزنده است. اما به نظر مي‌رسد غزلي که بيش از همه غزليات او به کارامروز ما و جهان که جنگ و تنش و آشوب دامنگير آن شده است مي‌آيد غزلي است با مطلع : " دل مي‌رود ز دستم، صاحبدلان خدا را/ دردا که راز پنهان، خواهد شد آشکارا". بنا به مشهور، بيت ششم اين غزل اين است: " آسايش دو گيتي، تفسير اين دو حرف است/ با دوستان مروت، با دشمنان مدارا". همه تحليل‌ها و راهبردها و نسخه‌هايي که از سوي مصلحان و نيک انديشان جهان براي پرهيز از جنگ و خشونت، و ايجاد صلح و آرامش در ميان آحاد جامعه بشري تجويز و پيشنهاد مي‌شود، دست آخر به همين يک بيت حافظ ختم مي‌شود؛ با دوستان به مروت و انصاف سر کردن، و با دشمنان به ناگزير بايد به مدارا و تساهل برگزار کرد تا فرد و جامعه روي خوش ببيند و به رستگاري و آسايش در دو سرا دست پيدا کند. دوستان را با بي رحمي‌و لامروتي از خود رنجاندن، و دشمنان را بي دليل تحريک کردن و رگ دشمني را جنباندن، طريق عقل و خرد نيست.