فرصت طلایی برای ارز تک نرخی

گروه اقتصاد کلان: در شرایطی که دولت ارز 4200 تومانی را از اقتصاد ایران حذف کرده و به سمت پرداخت یارانه مستقیم به آخرین حلقه زنجیره یعنی مصرف کننده روی آورده، کارشناسان بر این باورند که در حال حاضر بهترین زمان برای تک نرخی کردن ارز از سوی دولت و بانک مرکزی است.

به گزارش «تجارت آنلاین»، ارز 4200 تومانی که از ابتدای سال 97 در اقتصاد ایران پدید آمد باعث ایجاد یک نظام ارزی چند نرخی در اقتصاد کشور شد و امروز اگرچه این ارز حذف شده اما نظام ارزی چند نرخی همچنان پابرجا است.
کارشناسان می‌گویند، اگر دو اتفاق ایجاد نظام تک نرخی ارز و تفکیک بودجه ارزی از ریالی به طور همزمان رخ دهد، آثار بسیار مثبتی بر اقتصاد ایران خواهد گذاشت. چند نرخی ارز در اقتصاد به ایجاد رانت برای افراد خاص می‌انجامد و هرچقدر هم تفاوت نرخ‌ها بیشتر شود متاسفانه این رانت گسترش پیدا می‌کند و منجر به فساد بیشتر خواهد شد. برخی اوقات رانت ارز چند نرخی در نهایت روی قیمت بازار آزاد هم تاثیر می‌گذارد؛ یعنی مثلا دلار ۴۲۰۰ تومان تقدیم افراد می‌شود و آنها نیز آن را به نحوی تبدیل به کالا کرده و وارد کشور می‌کنند؛ اما در بازار با قیمت میانگین ارز دولتی و آزاد یا حتی با ارز بازار آزاد به فروش می‌رسانند.
نوسانات نرخ ارز معلول است و دلیل اصلی آن را باید در سیاست‌های پولی یعنی همان شاخص‌های کلی دیده شود. زمانی که در اقتصاد کشور بیش از سه یا چهار دهه رشد نقدینگی، نرخ تورم و تورم دو رقمی داشته باشیم، وجود نوسانات نرخ ارز هم نباید دور از انتظار باشد، در مقاطعی هم که این نوسانات بسیارحداقلی بوده، دلیلی جز مداخلات دولت یا عرضه ارز از درآمدهای نفتی وجود نداشته زیرا بعد ازمشکل‌دار شدن درآمدهای نفتی بلافاصله نوسانات ارزی به شکل سابق خود برمی‌گردد. به طور کلی ریشه نوسات ارزی را باید در پدیده‌های پولی یا شاخص‌های کلی دید.
هر زمان موفق شدیم، نرخ تورم را تک رقمی کنیم بعد از آن می‌توان این انتظار را هم داشت که نوسانات نرخ ارز به حداقل ممکن برسد. نرخ ارز در اقتصاد ایران متاثر از متغیرهای واقعی و متغیرهای غیرواقعی است.
متغیرهای غیر واقعی بحث تحریم‌ها است و هر زمان اخلالی در روابط سیاسی کشور ایجاد ‌شود، برآن موثر واقع خواهد شد، بازار متشکل ارزی در چنین وضعیتی کمک خواهد کرد که نرخ ارز به نرخ واقعی نزدیک شود. ارز چند نرخی باعث می‌شود نرخ ارز بازار آزاد بیش جهش داشته باشد که در این صورت با مشکلاتی مواجه خواهیم شد.
انتظارات تورمی در اقتصاد ایران براساس نرخ بازار آزاد تنظیم می‌شود، بنابراین وقتی ارز چند نرخی می‌شود درواقع منابع دولتی را در اختیار ارز با قیمت پایین‌تر قرار می‌دهیم و این باعث می‌شود به جای اینکه قیمت ارز، یک نرخ میانگین مثلا ۱۵هزار تومانی باشد، نرخ ۴۲۰۰ تومانی و نرخ نیما و نرخ بازار آزاد که حدود ۲۵ هزار تومان است را داشته باشیم.
به طور قطع این موضوع به بازار سیگنال می‌دهد و موجب انتظارات تورمی می‌شود و در شرایطی که نقدینگی در حال رشد است، این انتظارات تورمی به راحتی تبدیل به تورم خواهد شد.
دولت ارز را با نرخ‌های پایین تر به بانک مرکزی می‌فروشد و بانک مرکزی براساس آن پایه پولی ایجاد می‌کند که اگر نرخ تسعیر یعنی آن نرخی که پایه پولی ایجاد می‌کند افزایش پیدا کند باعث می‌شود ما از طرف دیگری تورم داشته باشیم، یعنی پایه پولی بیشتر رشد کند. بنابراین اگر می‌خواهیم نظام چند نرخی ارز را به نظام تک نرخی تبدیل کنیم فقط نظام تک نرخی کافی نیست بلکه حتی می‌تواند وضعیت را بدتر هم بکند.

فرصت دولت سیزدهم برای تک نرخی کردن ارز
هادی حق شناش کارشناس اقتصادی می‌گوید:انواع نرخ ارز مانند نیما، آزاد، ۴۲۰۰ تومانی و برخی از انواع دیگررا فقط دراقتصاد ایران می‌توان شاهد بود. واقعیت مطلب این است که قیمت واقعی ارز را بازار تعیین می‌کند وهرقیمتی که از آن فاصله داشته باشد به طور حتم با یک بسترفساد و رانت همراه می‌شود، همچنانکه در تمام سنوات گذشته شاهد بودیم هراندازه قیمت ارز دولتی فاصله بیشتری با قیمت ارزآزاد یا بازار داشته باشد، علیرغم نظارت و کنترل‌های شدید در واردات و صادرات و حتی در موضوعات مختلف مانند همین نهاده‌هایی که با ارز ۴۲۰۰ تومان وارد می‌شد به خصوص از سال ۹۷ به این سمت، فساد به دنبال خواهد داشت. دلیل اصلی تمام مسائلی که براقتصاد ایران ایجاد شده، همین فاصله بین قیمت واقعی ارز و قیمت دولتی است. بسیار ساده است وقتی این اتفاق روی دهد بر میزان رانت افزوده می‌شود و مشکلات بیشتری برای اقتصاد کشوربه تولید درمی‌آید، بنابراین چه نرخ نیمایی و چه غیرنیمایی باشد، چنانچه فاصله آن با قیمت واقعی بازارمعنادار باشد، انتظار رانت را باید داشته باشیم.
دولت سیزدهم چنانچه در ایران موفق به انجام یکسان‌سازی نرخ ارز شود، بزرگترین خدمت را به اقتصاد ایران انجام داده است زیرا قیمت ارز هم یک علامت مشخص به تولید کننده داخلی می‌دهد و هم یک علامت مشخص برای وارد کننده صادر می‌کند. قیمت ارز واقعی در بلندمدت برای صادرات کشور کمک کننده خواهد بود، حتی می‌تواند درباره اینکه چه کالایی وارد ایران شود، یاری رسان باشد، ولی زمانی که این قیمت غیرواقعی باشد، یک علامت غلط برای تولید کننده داخلی و وارد کننده ارسال می‌کند.
یکی از دلایلی که قاچاق کالا در اقتصاد ایران زیاد است به همین واقعی نبودن قیمت ارز برمی‌گردد و همانطور که اشاره کردم مسئله فوق هم تولید و بخش بازرگانی و هم نظام بانکی و پولی را تحت تاثیر قرار می‌دهد، بنابراین یکسان سازی نرخ ارز یک گام بسیار مهم برای اقتصاد ایران محسوب می‌شود و دلیل اصلی آن هم این است که چه دل‌مان رضایت داشته باشد و چه غیر از این باشد، نرخ ارز لنگر اقتصاد ایران شده، حالا هراندازه این لنگر با ثبات باشد، منجر به باثباتی سایر شاخص‌های پولی خواهد شد.