مرتضی افقه
اقتصاددان
احداث مسیر ریلی و حمل‌ونقلی شمال- جنوب ایده‌ای با قدمت ۲۰ ساله است که برخی تعلل‌ها سبب عدم به ثمر نشستن آن شده است؛ اما حالا طی تفاهم‌نامه‌ای جدید میان ایران و روسیه قرار است یک راه‌آهن به فاصله ۱۶۲ کیلومتر بین رشت و آستارا احداث و اهداف بزرگ اقتصادی را با حجم بالایی از ترانزیت کالا در استراتژیک ترین جغرافیای منطقه در مسیر شمال جنوب دنبال کند. کریدوری که تحولات و روابط میان ایران با کشورهای منطقه من جمله روسیه را در مسیر جدیدی قرار خواهد داد. در همین بحبوحه آمریکا دو شرکت ایرانی دیگر من جمله کشتی‌رانی خزر را تحریم کرده است شرکت‌هایی که به ادعای آمریکا تحریم‌های علیه روسیه را دور زده‌اند. از منظر اقتصادی امریکا سعی کرده راه‌های دور زدن تحریم‌ها و کشورهایی که به ما کمک می‌کنند را ببندد تا سیطره خود بر سیاست‌های جهانی را بیشتر داشته باشد. ایران مدعی است که می‌تواند تحریم‌ها را دور بزند و روش‌های جدیدی کشف کرده است این نوعی دوئل و به عبارتی یک بازی شطرنج است که هرکدام از طرفین مهره‌هایی برای بازی دارند. در حقیقت ما اگر نتوانیم مشکلات و تحریم‌های جدید را دور بزنیم یا آن‌ها را حل کنیم ضرر کرده و قدرت چانه‌زنی در مذاکرات را از دست می‌دهیم. اقتصاد ما ضعیف است و ما نتوانستیم از ظرفیت‌های انسانی و طبیعی خودمان استفاده کنیم و اکنون هم همان رویه را در پیش گرفتیم. واقعیت این است که اگر تحریم‌ها هم برداشته شود ما فقط با پول نقد مانند سه دهه گذشته می‌توانیم مشکلات را حل کنیم. چراکه این‌قدر آسیب‌پذیر شده‌ایم که نه‌تنها آمریکا مستقیم می‌تواند ما را تحریم کند بلکه از طریق ابزارهای دیگر هم می‌تواند این کار را انجام دهد آن‌هم به دلیل ضعفی که ما در مدیریت اقتصاد در طول این سه دهه داشته‌ایم. این رفتار کاملاً از آمریکا قابل‌انتظار است که به هر بهانه‌ای فشار بیاورد و دایره محاصره را تنگ‌تر کند. ما از نیروهای شایسته و کافی استفاده نمی‌کنیم لذا هم در داخل دچار مشکل هستیم و هم در تبادل با سیاست‌های ضد خودمان در جهان. قطعا این کریدور می‌تواند نقش مهمی در حمل‌ونقل ترانزیتی، ارزآوری و کسب‌وکار و اشتغال‌زایی ایجاد کند چراکه ایران جدای از منابع انسانی و منابع داخلی خوبی که دارد از جایگاه جغرافیایی و استراتژیک خوبی هم برخورداراست لذا می‌تواند از این مسیر در جهت رفع نیاز کشورهای دیگر به حمل‌ونقل ترانزیتی و ... کمک کند. به‌شرط آنکه برخی ناکارآمدی‌های داخلی در استفاده از فرصت‌ها بگذارند. ما ظرفیت بالایی در فرودگاه امام خمینی داشتیم که می‌توانست درآمد ترانزیتی بالایی برای کشور و میان پروازهای شرق و غرب در برداشته باشد؛ یکی از اهداف فرودگاه امام که در برنامه اول هم پیش بینی شده بود ارزآوری بالغ بر ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلیون دلار در سال درآمد ارزی از محل ترانزیت بوده است اما این اهداف انجام نشد و ما فقط توانستیم پروازهای خارجی خودمان را انجام دهیم چراکه نتوانستیم علیرغم ظرفیت‌های موجود استفاده بهینه‌ای از آن‌ها داشته باشیم.
