گوون سائک
روزنامه حريت
رجب طيب اردوغان رئيس جمهور ترکيه در جريان سفر خود به کشورهاي خليج فارس در مصاحبه با رسانههاي عرب چون روزنامه قطري العرب اظهار نظر قابل توجهي را درباره مصر کرد. آنچه اردوغان گفت مهم نبود بلکه آنچه نگفت مهم بود. خبرنگار نظر اردوغان درباره السيسي رئيس جمهور مصر را پرسيد ولي اردوغان از پاسخ دادن خودداري کرد و به جاي آن دربارهامتيازات خوب مصر صحبت کرد که تغيير اساسي در الگو حرف زدن اردوغان است. از زمان کودتاي نافرجام در ماه جولاي، ترکيه با منطقه پرتنش خاورميانه کنار آمده است. ترکيه به تل آويو سفير فرستاده و اردوغان شخصا براي ديدار با پوتين به روسيه رفته است و حال علائم بهبود روابط با مصر نمودار شدند. تمام اين عملکردها نشانگر زنده بودن پراگماتيسم ترکي است. شايد هنوز سفير ترکيه در قاهره حضور نداشته باشد اما به نظر ميرسد اوضاع به سرعت روي مسير درست قرار خواهد گرفت. گزارشگر روزنامه العرب با آگاهي به موضعگيري آتشين اردوغان نسبت به رئيس جمهور مصر از وي پرسيد آيا مشکل آنکارا با قاهره تنها السيسي است؟ پرسشي که با هدف تحريک اردوغان مطرح شد اما رئيس جمهور ترکيه پاسخي آرام و ديپلماتيک داد و گفت :«مصر در ميان کشورهاي بانفوذ منطقه قرار دارد. مصريها از دوستان قديميما هستند، ما با برادران مصري خود مشکلي نداريم. روابط ما در سطح کاردار است اما روابط تجاري اقتصادي ما ادامه دارد».مصر براي ترکيه مهم است و اين تنها درباره روابط تجاري دوطرفه که به 5 ميليارد دلار ميرسد محدود نشده است. مصر پايگاهي مناسب براي سرمايه گذاري در بخش ترانزيت و حمل و نقل کالاهاي تجاري ترکيه است. درحاليکه سوريه درگير جنگ است و گروه تروريستي داعش بخشهايي از عراق را در دست دارد، مسير مستقيم براي کانتينرهاي ترکيه مختل شده است. مسير درياي اسکندريه جايگزين مهميبراي ترکيه است.اما با اخراج سفير ترکيه از قاهره توافق RO-RO ميان دو کشور متوقف شد.سياست بيش از حد براي تجارت بد است و دراين محله ، سياست بسيار شخصي و محلي شده است.حال ترکيه درس مهميرا آموخته است. رجب اردوغان هرگز تا اين حد پراگماتيست و مصلحت گرا نبوده است . اردوغان در سال 2011 بر سکولاريسم تاکيد کرد وي در سفر اخير خود به کشورهاي حوزه خليج فارس درباره سکولاريسم در ترکيه گفته بود « درک اين امر برايم مشکل است که چرا چنين ابهاميدر جهان اسلام وجود دارد سکولاريسم تنها به معني يک دولت است که فاصله مساوي با تماميباورها دارد. اين به معني آن است که سکولاريسم پايه اي براي تمرين تمام باورها حتي خداناباوري است». چنين سخناني در زماني که راديکاليسم و افراطي گري در خاورميانه افزايش يافته باعث اهميت ترکيه شده است. شيعيان منطقهامروز به تهران نگاه ميکنند. ترکيه قادر نيست رهبري مشابه ديني را ارائه دهد و سنيها هويت سياسي متحد ندارند و اگر داشتند دانشگاه الازهر در قاهره که پانصد سال پيش از دانشگاه آکسفورد تاسيس شده است به مکاني بسيار مهم تبديل ميشد. هرچقدر امپراتوري عثماني بزرگ بوده باشد امروز براي اعراب فرقي ندارد و ترکيه نميتواند رهبري منطقه را برعهده بگيرد و شايد دولت اردوغان اکنون قادر به ديدن اين امر باشد. جمعگرايي قرنها در سياست ترکيه وجود داشته است زماني که اردوغان با غرب صحبت ميکند اين جمع گرايي با قدرت خود را نشان نميدهد اما اردوغان به سوي شرق چرخيده و تاکيد بر جمع گرايي بيشتر شده است.
ترجمه : فاطمه مهتدي