گزارش اختصاصی «تجارت» از بازار ماهی شب عید؛
تجارت- محمد خادمي: به دليل وضعيت جغرافيايي در برخي کشورها، بعضي از محصولات غذايي آن طور که بايد توليد نميشود، به همين منظور حکومتها تصميم ميگيرند براي تهيه محصولات غذايي افراد جامعه، دست به واردات محصولات غذايي از ديگر کشورها بزنند.
در کشور ما نيز هراز گاهي شاهد واردات محصولات غذايي گوناگون از کشورهاي مختلف هستيم. به طور مثال به دليل نبود وضعيت آب و هوا در کشورمان ميوه نارگيل، موز، آناناس و انبه كاشت و برداشت نميشود، به همين منظور مسئولان تصميم گرفتهاند تا اين محصولات از طريق واردات در کشور تامين شود، يا اينکه به دليل کمبودمواد غذايي واردات لحظه اي گوشت قرمز، برنچ، گندم و... صورت ميگيرد. واردات محصولات غذايي تنها به دليل توليد نشدن آن محصول در کشور يا اينکه به شکل موقت مجوز واردات صادر ميشود و در زماني که در کشور توليد آن محصول غذايي وجود داشته باشد، از لحاظ اقتصادي مقرون به صرفه نيست که واردات صورت بگيرد؛ اما متاسفانه اين روزها شاهد اين هستيم که مسئولان وزارت صنعت، معدن و تجارت و وزارات جهاد کشاورزي مجوز واردات ماهي از ديگر کشورها را به شکل بي رويه صادر کردهاند. اين در حالي است که کشورمان در3 نقطه دريايي شامل خزر، خليج فارس و عمان از نعمت صيد انواع ماهي برخوردار است و ورود ماهيهاي خارجي، حمايت نشدن صيادان داخلي را به دنبال ميآورد.
ماهي خارجي ارزان تر است
قطب ماهي فروشي پايتخت در خيابان 17شهريور قرار دارد، يکي از شهروندان که براي خريد ماهي به اين محل آمده است و خود را « ابوالفضل قزويني» معرفي ميکند، به خبرنگار«تجارت»ميگويد:« در اين بازار انواع گوناگون ماهي داخلي و خارجي وجود دارد، اما در گذشته تنها ماهي داخلي در اين بازار به مشتريان عرضه ميشد که به تازگي ماهي خارجي نيز عرضه ميشود.»او ادامه ميدهد:« چندباري است که ماهي خارجي تهيه کردهام و از لحاظ قيمت و وزن گوشت خالص آن راضي هستم، چرا که ماهي قزل آلا در اين بازار بايد به قيمت12هزار تومان خريداري کرد، در حالي که فيله ماهي خارجي کيلويي 15 هزار تومان در اين بازار به فروش ميرسد، به عبارتي اگر بخواهيم ماهي قزل آلا را به شکل فيله(گوشت خالص) در نظر بگيرم آن وقت بايد هر يک کيلو ماهي قزل آلا را حدود 35 هزار تومان خريداري کنيم.»«رضا مرادي» يکي ديگر از شهرونداني که در حال خريد ماهي در اين بازار است، ميگويد:« از قديم گفتهاند ارزان بودن هر جنس دلايلي دارد، به همين منظور ارزان بودن ماهي خارجي بي دليل نيست.»او که مصرف ماهي در سبد غذايي خانواده اش کم است، معتقد است بايد ماهي را از درياي طبيعي خريد و مصرف کرد و ماهي پرورشي آن ويتاميني که از دريا صيد ميشود را ندارد.»«مرتضي قاسمي» که در حال خريد ماهي خارجي در اين بازار است، در اين خصوص ميگويد:« مدام پزشکان و کارشناسان تغذيه اعلام ميکنند که مصرف ماهي بهتر از مصرف گوشت قرمز و مرغ است، به همين خاطر در هفته 2 نوبت ماهي مصرف ميکنيم، که چندباري اقدام به خريد ماهي خارجي کردهام و از لحاظ قيمتي و حجميبسيار مناسب تر از ماهي داخلي است.»او ادامه ميدهد:« قطعا مسئولان امر در زمينه بهداشتي و حمايت از توليد کنندگان داخلي توجه دارند که اين حجم زياد ماهي را از خارج وارد کشور ميکنند، به طوري که در اين بازار هزار تن ماهي خارجي وجود دارد.»
ماهي چيني
يکي از کسبه که در اين بازار مشغول به فعاليت است، ميگويد:« بيشتر رستورانها و غذاخوريها به دليل ارزان بودن فيله شده ماهي خارجي اقدام به تهيه اين نوع ماهي ميکنند، اين موضوع به حدي رسيده که رستورانهايي که در شمال کشور فعاليت دارند نيز ماهي خارجي را از اين بازار تهيه ميکنند و به شمال کشور انتقال ميدهند و به عنوان ماهي شمال به مسافران به فروش ميرسانند.»به گفته اين کاسب خيابان 17 شهريور بيشتر ماهي موجود در بازار از خارج کشور وارد شده که بيشتر نيز از کشورهاي شرق آسيا و بخصوص کشور چين صورت ميگيرد.او در خصوص طعم و مزه ماهي خارجي نيز ميگويد:« ماهي خارجي طعم و مزه ندارند و گوشت آنها در زمان طبخ بسيار نرم ميشود، بيشتر افرادي که مشتري اين ماهي هستند افرادي از قشر متوسط به پايين هستند، که توان خريد ماهي گران تر را ندارند.»وي در پايان صحبتهايش ميافزايد :« گاهي اوقات شاهد آن هستيم که حجم مبادله ماهي خارجي در يک روز در اين بازار بيشتر از حجم مبادله ماهي داخلي است، همچنين هرازگاهي شاهد آن هستيم که آشپزخانه نهادهاي دولتي نيز ماهي خارجي براي غذاي کارکنان شان تهيه ميکنند.»
رونق بازار با واردات ماهي خارجي
براي اينکه فروش گسترده ماهيهاي خارجي دربازار را جويا شويم، به سراغ «مهدي يوسف خاني» رئيس اتحاديه پرنده وماهي فروشان تهران رفتهايم، او در اين باره معتقد است:«مصرف ماهي به شکل سليقه اي است، به طوري که بخشي از هموطنان مان ماهي شمال درياي خزر و بخش ديگر از هموطنان مان ماهي جنوب دريا خليج فارس و عمان را براي مصرف انتخاب ميکنند. بنابراين با ورود ماهي خارجي تنها تنوع محصول در بازار افزايش داده ميشود.» او ادامه ميدهد:« مصرف ماهي در سبد غذايي هموطنان مان نسبت به گوشت قرمز و مرغ بسيار کمتر است، اين امر نيز به دلايل گوناگون مربوط ميشود، اما خوشبختانه در يکسال اخير با ورود ماهي با نامهاي تيلاپيا و سالمون که از کشور نروژ به ايران وارد ميشود مورد استقبال هموطنان قرار گرفته و باعث شده تا اين محصول در سبد غذايي هموطنان مان قرار بگيرد و بازار فروش ماهي نيز رونق داشته باشد؛ در حال حاضر ماهي تيلاپيا20هزار تومان و سالمون 40هزار تومان قيمت گذاري شده است.» يوسف خاني درپاسخ به سوال خبرنگار«تجارت» درباره اينکهاماري از حجم واردات ماهي خارجي در کشور وجود دارد؟ پاسخ ميدهد:« آمار واردات ماهي خارجي را وزارت تجارت و کشاورزي به عنوان متولي اين امر اطلاع دارند، با اينکه ماهي که در بازار به فروش ميرسد بخش قابل توجهي از آنها از کشورهاي ديگر وارد کشورمان ميشود، باعث رونق اين صنف شده است، کهاميد واريم مصرف ماهي به عنوان تنها گوشت غذايي مفيد در سبد غذايي خانوارافزايش يابد.»رئيس اتحاديه ماهي فروشان درپاسخ به سوال ديگر خبرنگار «تجارت» در باره اينکه ورود ماهي خارجي در بازار باعث حمايت نشدن توليدکنندگان ماهي آبزي نميشود؟ پاسخ ميدهد:« بازار به دنبال مشتري است، ماهي خارجي که در بازار وجود دارد به شکل فيله عرضه ميشود و مورد استقبال شهروندان قرار گرفته مربوط به قيمت پايين و وزن بالاي گوشت خالص آن است در حالي که ماهي داخلي قيمت بالاتري دارد و وزن ماهي داخلي بدون پاک کرده(غير فيله) به فروش ميرسد که گوشت خالص آن کمتر است.البته تعدادي از ماهيهاي خارجي در داخل کشور نيز در حال تکثير و پرورش است.»وي ميافزايد:« ماهي خارجي در همان کشور مبدا به شکل فيله شده (بدون استخون)با بسته بندي مناسب به کشور مان وارد ميشود، که نهادهاي مربوط بر بهداشت و سالم بودن اين مواد غذايي نظارت دارند.»
تيلاپيا معروف به ماهي فقرا
اما پيش از اين «ارسلان قاسمي» رئيس اتحاديه تکثير و پرورش صادرات آبزيان نيز اعلام کرده است ايران به عنوان يکي از بزرگترين توليد کنندگان ماهي قزل آلا محسوب ميشود و نيازي ندارد که ماهي تيلاپيا که هيچ کيفيت غذايي ندارد را به فروش برساند، اين در حالي است که اين نوع ماهي به دليل کيفيت پاييني که دارد معروف به ماهي فقرا شناخته ميشود.»او ادامه ميدهد:«متاسفانه در کشورمان فناوري عرضه ماهي به بازار به شکل فيله(بدون تيغ) را در اختيار نداريم و گرنه ميتوانستيم ماهي قزل آلا را به صورت فيله در بازار عرضه کنيم.»قاسميخاطرنشان ميکند:« سال گذشته 60ميليون دلار تيلاپيا وارد کشور شده است که به شکل ارزان وارد کشور شده و با قيمت بالا به مشتريان به فروش ميرسد، که اين اقدام خلاف سياستهاي اقتصاد مقاومتي است و موجب بيکاري صيادان داخلي ميشود.»
کشور نيازي به واردات ماهي ندارد
عضو کميسيون کشاورزي، آب و منابع طبيعي مجلس شوراي اسلامينيز در اين خصوص ميگويد:« کشورمان نيازي به واردات ماهي خارجي ندارد.» او در ادامه ميگويد:« ابزارهاي نوين صيد و تقويت سرمايه گذاري توليدي در شيلات نيازهاي اساسي براي تقويت صنعت صيادي در کشور است.»«علاءالدين خادم»در ادامه ميگويد:« ماهي قزل آلا با بالاترين کيفيت در کشور توليد ميشود ، بنابراين بايد تمهيدات مناسبي براي انتقال به بازار داخلي و خارجي براي فروش آبزيان دريايي همچون قزل آلا اتخاذ شود.»او ميافزايد:«ماهيهاي خارجي با قيمت مناسب وارد ميشوند، اما موضوع تنها نرخ نيست، بلکه ما از کيفيت اين نوع محصولات نيز اطلاعات جامعي نداريم و اين درحالي است که به طور حتم ورود ماهي خارجي علاوه برضربه زدن به توليد داخلي، اقتصاد درآمدي صياد را نيز با مشکلات عديده اي روبه رو ميکند.»
آمار چه ميگويد
طبق آمارسازمان شيلات کشور در 5 ماه نخست سال جاري 32 هزار و 824 تن انواع محصولات شيلاتي به ارزش 95 ميليون دلار از کشور صادر شده است، که اين ميزان نسبت به سال گذشته از نظر وزني 51 درصد و از لحاظ ارزشي 36 درصد افزايش داشته است.همچنين در اين مدت 400 کيلوگرم خاويار از کشور صادر شده که اين عدد نسبت به مدت مشابه سال گذشته 90 درصد افزايش دارد.
در سال گذشته ميزان شيلات صادر شده به کشور روسيه هزار تن بوده است که طبق برنامه ريزيها تلاش شده در سال جاري اين ميزان به 5 هزار تن افزايش صادرات صورت بگيرد.
طبق تراز تجاري سازمان شيلات در سال گذشته 350 ميليون دلار صادرات و 150 ميليون دلار واردات داشته است. در حالي آمار صادرات سازمان شيلات به اين شرح است کهاماري در خصوص واردات محصولات شيلات از سوي اين سازمان ارائه نشده است.همچنين براساس آمارهاي فائو، ماهي تيلاپيا پس از کپور، دومين ماهي پرورشي از نظر توليد جهان است که در سال 2015 اين ماهي 10 ميليارد دلار فروش جهاني داشته است.