عباس خاراباف
کارشناس هوافضا
گرچه فضا و فناوری فضایی کاربردهای بسیار مفیدی در ارتقای کیفیت زندگی مردم از طریق فعالیتهای صلحآمیز داشته اما همچنان حفظ و افزایش امنیت مهمترین کاربرد است. در حال حاضر فضا نقش فزایندهای در فعالیتهای نظامی و امنیتی جهان بازی میکند. در حالی که بیش از ۲۰۰۰ ماهواره دور زمین در حال گردش هستند، درصد قابل توجهی از آنها (۱۵ درصد) ...دارای کاربرد مستقیم نظامی است و بقیه هم کاربرد چندمنظوره با توانایی استفاده نظامی دارند. کاربردهایی از جنس شناسایی، نظارت و سنجش از دور نظامی گرفته تا استفاده از ماهوارهها برای ناوبری و هدایت تسلیحات، لشکرها و موشکها.
از پرتاب نخستین ماهواره ساخته بشر در دهه ۱۹۵۰ میلادی تا کنون که جهان شاهد هزاران پرتاب موفق و ناموفق فضایی بوده، ماهوارهها مرکز اصلی توجه فعالیتهای نظامی در فضا به حساب میآمدهاند. از آنها به طور گسترده برای پشتیبانی نظامی و فعالیتهای امنیتی مثل هماهنگی اهداف با فرماندهان نظامی حاضر در میدان جنگ یا شناسایی و نظارت بر تحرکات نظامی طرف مقابل استفاده میشوند.
استفاده گسترده از ماهوارهها در عملیات نظامی به طور مستقیم در جنگهای منطقه نیز بسیار شایع است. به عنوان مثال در جنگ سال ۲۰۰۴ آمریکا علیه عراق، ۶۸ درصد مهمات و لوازم جنگی دارای هدایت کننده ماهوارهای بودند. (این مقدار در سال ۱۹۹۱ در جنگ عراق بیش از ۱۰ درصد بوده است)
در نخستین سالهای عصر فضا، آمریکا و روسیه (شوروی سابق) دو میداندار و رقیب اصلی در فعالیتهای فضایی در دنیا بودند اما در حال حاضر چین، مجموعهای کشورهای اروپایی، ژاپن، رژیم اشغالگر قدس و چند کشور دیگر فعالیتهای بسیار گستردهای در حوزههای فضایی انجام میدهند.
۱- افزایش امکان استفاده نظامی از ماهوارههای تجاری که در حال مبادله اطلاعات هستند
۲- دسترسی به توانایی پرتاب (سایتهای پرتابی که کشورهای دیگر با پرداخت هزینهها میتوانند از آن استفاده کنند)
۳- حرکت انقلابی رو به جلوی ماهوارههای کوچک و منظومهای، از مهمترین دلایل علاقه و ورود کشورهای جهان به فناوری فضایی و پرتاب ماهوارههاست.
نزدیک به نیمی از حدود ۲۰۰۰ ماهواره موجود در فضا، متعلق به آمریکا است. ماهوارههایی که اکثریت قابل توجه آنها چندمنظوره هستند و علاوه بر کاربردهای علمی یا تجاری، در امور نظامی و امنیتی به کار گرفته میشوند. اما بیش از ۳۲۰ ماهواره صرفاً نظامی فعال هم در فضا وجود دارد که باز بیشتر از نصف آنها متعلق به آمریکاست.