ابزارهایی همچون قراردادهای بلندمدت شامل کشف پریمیوم و معاملات تسویه چند مرحله ای و نیز قراردادهای مشتقه که ابزارهای پوشش ریسک به شمار می روند می توانند در این زمینه به فعالان حوزه تولید کمک بسزایی کنند. البته با وجود آنکه بسترهای لازم برای استفاده از این ابزارها در بورس کالا فراهم شده، اما هنوز شاهد استقبال پرشور تولیدکنندگان از این قبیل معاملات نیستیم که به اعتقاد کارشناسان به زودی بهره گیری از ابزارهای پوشش ریسک به خصوص از سوی شرکت های بزرک با اقبال روبه رو می شود.
تضمین تولید و فروش در آینده
در همین ارتباط، یک کارشناس بازار سرمایه ضمن بررسی کارکردهای قرارداد کشف پریمیوم بورس کالا، استفاده از این ابزار را راهکاری برای برنامه ریزی جهت تولید آتی عنوان کرد و به «کالاخبر» گفت: رونق معاملات کالاها در قالب قراردادهای کشف پریمیوم در بورس کالا راهکاری مناسب برای اطمینان فروشنده از فروش محصول در آینده و همچنین امکان برنامه ریزی خریدار این قراردادها برای تولید آتی است.
محمد کفاش با بیان اینکه به کمک این قراردادها ضمن پوشش ریسک های ناشی از نوسانات قیمتی می توان آینده را هم برای خریدار و هم برای فروشنده تضمین کرد، گفت: استفاده از این نوع قراردادها امکان برنامه ریزی برای تولید محصول را به خریدار ارایه می کند؛ بطوریکه در زمان انعقاد این قرارداد خریدار و فروشنده برای معامله حجم مشخصی از یک کالای استاندارد براساس یک قیمت مبنا به توافق می رسند و قیمت نهایی معامله با کشف پریمیوم در زمان معامله نهایی تعیین می شود. به این ترتیب، خیال خریدار در طول این مدت از تامین مواد اولیه مورد نیاز خود راحت بوده و برای تولید آتی خود اطمینان حاصل می کند.
وی افزود: فروشنده نیز مطمئن است که هر اتفاقی در شرایط و قیمت ها رخ دهد، به کمک این نوع قرارداد توانسته فروش خود را تضمین و با کشف پریمیوم در زمان انجام معامله نهایی، قیمت محصول خود را نیز بیمه کند.
کفاش در بیان سایر مزایا و ویژگی های این ابزار معاملاتی بلندمدت اظهار داشت: برنامه ریزی برای تامین مالی مورد نیاز، حمل و نقل و ذخیره مواد اولیه خریداری شده در کنار شفاف شدن معاملات از دیگر مزایای این قراردادها برای خریداران است.
وی با اشاره به منعطف بودن قراردادهای کشف پریمیوم از نظر زمانی، عنوان کرد: کشف پریمیوم، ابزاری منعطف است که می تواند برای سررسیدهای کوتاه مدت و یا بلندمدت مورد استفاده قرار گرفته و فرمول تعیین قیمت معامله نهایی، پیش پرداخت و نوع معامله نهایی آن قابل تغییر برای بهینه سازی براساس نیاز طرفین معامله است.
این کارگزار تاکید کرد: افزون بر این، فروشنده و خریدار براساس افق زمانی تولید و شرایط شرکت خود می توانند این قرارداد را منعقد کنند. اما با توجه به اینکه در بازه زمانی بلندمدت ریسک های احتمالی و عدم اطمینان نسبت به آینده بیشتر ظهور و بروز می کند، کاربرد قراردادهای کشف پریمیوم برای بازه های زمانی طولانی تر کاربرد بیشتری داشته و با پوشش ریسک های احتمالی، آینده را برای دو طرف معامله تضمین می کند.
پوشش ریسک دو طرفه
دیگر کارشناس حوزه کالایی با اشاره به اینکه ابزارهای معاملات سلف، نسیه و کشف پریمیوم از جمله ابزارهایی است که می توان در بورس کالا جهت پوشش ریسک نوسان قیمت به کار برده شوند، به بیان تعریفی از معاملات کشف پریمیوم پرداخت و به «کالاخبر» گفت: کشف پریمیوم قراردادی است که قیمت انجام معامله براساس یک قیمت شاخص به علاوه یا کسر عددی موسوم به پریمیوم روی کالاهایی که قیمت آنها به شدت متاثر از قیمت جهانی است، برای تحویل در تاریخ های مشخص منعقد می گردد.
به گفته علی بخشنده، قطعا در بازار نزولی خریدار با خیال راحت به خرید خود ادامه می دهد و در بازار صعودی نیز فروشنده موجودی انبار محصول خود را با فرض رشد قیمت ها در آینده، احتکار نخواهد کرد، چرا که ریسک هر دو طرف پوشش داده خواهد شد.
وی بر لزوم آموزش نحوه به کارگیری از این ابزار تاکید کرد و گفت: به علت اینکه سیاست های کلی فروش از وزارتخانه های متبوع محصولات ابلاغ می شود، باید شاهد یک حرکت انقلابی همانند شروع عرضه های صادراتی نفت خام و مشتقات شرکت پالایش و پخش در بورس انرژی که از سوی وزیر نفت ابلاغ شد، باشیم.
بخشنده در ادامه گفت: لازم به نظر می رسد تا نحوه به کارگیری قراردادهای کشف پریمیوم در رینگ فلزات، پتروشیمی و سایر محصولات نیز از جانب یک نهاد تصمیم گیر به مدیران فروش پتروشیمی ها، شرکت های فلزی و معدنی ابلاغ شود. همزمان نیز باید آموزش های لازم توسط بورس به مدیران فروش شرکت های عرضه کننده کالا در این بازار ارایه شود تا آنها بتوانند به کمک این نوع قراردادها، معاملات ایمنی را از جانب دوطرف معامله طراحی و عملیاتی کنند.
توسعه ابزارهای مالی نیازمند سه فاز مهم
همایون دارابی کارشناس بازار سرمایه نیز در خصوص روند ترویج و استقبال فعالان صنایع از ابزارهای مالی نوین بورس کالا همچون قراردادهای کشف پریمیوم در بازارهای کالایی به « کالاخبر» گفت: ابزارسازی در بازارهای مالی و کالایی، کاری بسیار سخت و دشوار است که خوشبختانه طی سال های اخیر شاهد توسعه ابزارهای مالی در بازار سرمایه هستیم؛ توجه داشته باشیم که هر ابزار معاملاتی نیازمند سه فاز اساسی احساس نیاز، طراحی و اجرا، بازنگری و آموزش است.
وی افزود: در بورس های بزرگ دنیا حتی LME لندن نیز به کرات رخ داده که قراردادها یا ابزارهای جدید طراحی شده ولی مورد استقبال قرار نگرفته اند؛ بنابراین این موضوع بیانگر سختی کار بورس ها در معرفی ابزارهای جدید است.
دارابی اظهار داشت: در همین حال باید در نظر بگیریم که دانش مالی و ابزارهای بورسی در میان فعالان صنعتی ما هنوز چندان زیاد نیست؛ از این رو فرهنگ سازی و آموزش دو عنصر اصلی برای فراگیر شدن استفاده از ابزارهای مالی در میان فعالان صنایع است.
وی تاکید کرد: بنابراین، جا انداختن ابزارهای نوینی مثل قرارداد کشف پریمیوم نیازمند صرف زمان برای آموزش و آشناسازی فعالان اقتصادی است و در هر مرحله نیز باید بازخوردها در خصوص به کارگیری آن ابزار توسط صنایع جمع آوری شود تا بتوان به یک ساختار مطلوب برای اجرا، دست یافت.
این کارشناس بازار سرمایه به دو دیدگاه کلی در مورد ابزارسازی اشاره کرد و گفت: در این رابطه دو دیدگاه کلی وجود دارد؛ دیدگاه اولی که قایل به کپی برداری از ابزارهای موجود در بورس دیگر کشورها است و دیدگاه دومی که قایل به مدرن سازی و استانداردسازی روش های بومی و ملی است که شاید باید هر دو دیدگاه را همزمان جلو برد.
دارابی ادامه داد: قطعا اگر ابزارهای بومی به صورت مدرن از صحن بازارها به بورس ها بیاید شاید استفاده از آنها ساده تر بوده و با سرعت بیشتری فراگیر شود. در این حوزه مطالعات مدونی روی ساختارهای معاملاتی سنتی در ایران و بازارهای شهرهای مختلف شده که در این زمینه جای کار زیادی وجود دارد و شاید توجه به روش های معاملاتی سنتی بتواند بخشی از مشکل جا انداختن ابزارهای جدید را حل کند.
وی با بیان اینکه قراردادهای کشف پرمیوم یک روش مطلوب برای مهار ریسک در آینده است، تاکید کرد: علاوه بر قراردادهای بلندمدت که امکان پوشش ریسک آینده را برای فعالان صنایع فراهم می کند، ابزارهای متنوع دیگری نیز می تواند در بازارهای کالایی مورد استفاده قرار گیرد؛ هر چند که هر چه ابزار از نظر نحوه کارکرد پیچیده تر شود، نیاز واحدهای صنعتی به ارتقای دانش و استفاده از نیروهای تحصیل کرده و تخصص بیشتر می شود که البته تامین این دانش و نیرو متخصص نیز خود یک محدودیت مهم برای واحدهای تولیدی است.
