روز عید غدیر را بسیاری روز ولایت امام علی (ع) می‌دانند؛ اما در کنار این مفهوم، موضوع عبادت نیز مطرح است. برای روز و شب عید غدیر اعمالی ذکر شده است که نشانگر عظمت معنوی این روز است. با این وجود باید غدیر را عید ولایت در راستای بندگی خدا دانست.
روز غدیر خم بالاترین اعیاد در میان امت پیامبر است
درباره فضیلت معنوی و جایگاه معنوی عید غدیر خم با حجت الاسلام و المسلمین محمود ریاضت کارشناس مذهبی و پژوهشگر دینی گفتگو کردیم. وی دراین باره بیان کرد: رسول خدا فرمودند «یَومُ غَدیرِ خُمٍّ أفضَلُ أعیادِ اُمَّتی» روز غدیر خم بالاترین اعیاد در میان امت من است. در بین روز‌ها و شب‌های سال، روز‌ها و شب‌های با فضیلتِ بسیاری وجود دارد که در قرآن کریم از آن تعبیر به «ایام الله» شده است. در قرآن کریم بیان شده است که «وَ ذَکِّرْهُمْ بِأَیامِ اللَّهِ» یعنی روز‌های خدا را به مردم یادآوری کن. همه روز‌ها روز‌های خداست، اما به نظر می‌رسد که این آیه از قرآن کریم، مربوط به روز‌های خاصی است که به ایام الله تعبیر شده است. یکی از روز‌هایی که از آن با نام ایام الله یاد شده است و اهمیت فراوانی دارد، روز عید غدیر است.
اهمیت و جایگاه روزه و عبادت در روز عید غدیر
وی افزود: قرار گرفتن عید غدیر در میان ایام الله به این دلیل است که در بین روز‌ها و شب‌های با فضیلت شب و روزی به عظمت و فضیلت شب و روز عید غدیر نیست. ما داریم اگر کسی مثلا در روز عرفه روزه بگیرد، برابر با صد یا پنجاه سال روزه است. اگر کسی روز عرفه صدقه دهد گویی هزار سال صدقه داده است؛ اگر کسی در عید مبعث روزه بگیرد، روزه اش کفاره گناهانش است؛ یا درک شب قدر فضیلتی بالاتر از هزار ماه عبادت دارد. اما وقتی بحث عید غدیر و فضیلت آن پیش می‌آید، دیگر بحث هزار سال و پانصد سال نیست. درباره این روز می‌فرمایند اگر کسی شب و روز عید غدیر را درک کند، انگار کل شب‌ها و روز‌های عمر دنیا را درک کرده و به عبادت و بندگی سپری کرده است.
این کارشناس مذهبی ادامه داد: اگر کسی روز عید غدیر روزه بگیرد، ثوابش برابر روزه گرفتن روز‌های عمر دنیاست. بشر با همه پیشرفتش در دستگاه‌های محاسبه و اندازه گیری، هنوز نتوانسته ابتدا و انتهای دنیا را محاسبه کند. فقط می‌دانیم که چند میلیارد سال پیش دنیا ایجاد شده و چند میلیارد سال دیگر تمام می‌شود. انسان می‌داند یک روز انرژی خورشید، تمام می‌شود، اما هنوز نتوانسته این را محاسبه کند که ابتدا و انتهای دنیا چه زمانی است؛ بنابراین اگر شخصی در شب غدیر احیا بگیرد، فرشتگان می‌نویسند این شخص کل شب‌های دنیا را احیا گرفته است.
دلیل اهمیت والای روز غدیر چیست؟
حجت الاسلام و المسلمین ریاضت در ادامه بیان کرد: اهمیت روز عید غدیر به این دلیلی است که اثبات ولایت و امامت علی (ع) در این روز اتفاق می‌افتد. از همه مهمتر غدیر تثبیت اتحاد امیر المومنین (ع) با پیامبر اکرم (ص) و یکی بودنشان است. قرآن کریم می‌فرمایند که امیر المومنین (ع) خود پیامبر (ع) است. عبارت أَنْفُسَنَا وَ أَنْفُسَکمْ گویای این موضوع است. شاید درست نیست که بگوییم، غدیر عید جانشینی پیامبر اکرم (ص) است. رسول خدا (ص) بحث جانشینی را بار‌ها از ابتدای رسالتشان تا روز غدیر مطرح کرده بودند. در هر مناسبتی به ولایت امیر المومنین اشاره شده بود. ایشان پیش از غدیر گفته بودند، اول کسی که به من ایمان بیاورد، جانشین من خواهد بود. این موضوعی نبود که رسول خدا (ص) تا عید غدیر نگفته باشند. اما چرا عید غدیر اهمیت پیدا کرد. البته که در عید غدیر رسول خدا (ص) ولایت علی (ع) را مجدد تکرار کردند، اما سخن دیگری باید گفته می‌شد.
این پژوهشگر دینی در ادامه اظهار کرد: در آِیه شریفه آمده است یَا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ ۖ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ ۚ آن جه بود که به پیامبر ندا شده است که اگر نگویی و ابلاغ نکنی انگار در این ۲۳ سال رسالتی انجام ندادی. اگر بحث جانشینی بود که پیامبر اکرم (ص) بار‌ها آن را مطرح کرده بودند. زمانی که آیه شریفه اِنِّما وَلیُّکُمْ اللهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذینَ آمَنُوا الَّذینَ یُقیمُونَ الصلَّوهَ وَ یُؤتُونَ الزَّکاهَ وَ هُمْ راکِعُونَ نازل شد، آن جا پیامبر اکرم (ص) بحث ولایت امیر المومنین (ع) را مطرح کرده بودند. سیاق آیه تبلیغ نشان می‌دهد که پیامبر اکرم (ص) باید چیزی می‌گفته که تا الان نگفته اند.
رسالت ویژه پیامبر در روز عید غدیر
این سخنران مشهور بیان کرد: بنا بر آن چه گفته شده، موضوعی فراتر از جانشینی رسول خدا (ص) در این روز بیان شده است؛ موضوعی که تا آن روز مطرح نشده بود. رسالت روز غدیر این بود که ای پیامبر (ص) به مردم بگو که علی و فرزندان او تا مهدی (عج) خود تو هستند. پیامبر اکرم (ص) فرمودند مَنْ کُنْتُ مَوْلاهُ، فَهذا عَلِىٌّ مَوْلاهُ. هر چه من برای شما هستم، پس علی همان است. در این فراز حضرت نمی‌گویند علی (ع) بعد از من جانشین است؛ می‌فرمایند هر که من برای او مولا هستم؛ هر چه من برای هر کس هستم، پس این علی همان است. قرآن هم می‌گوید أَنْفُسَنَا وَ أَنْفُسَکمْ. علی (ع) خود پیامبر (ص) و نفس پیامبر (ص) و حقیقت پیامبر (ص) است.
حجت الاسلام و المسلمین ریاضت در ادامه سخنانش بیان کرد: در خطبه غدیر می‌بینیم که فقط بحث امیر المومنین (ع) مطرح نیست. رسول خدا (ص) در این خطبه بحث کل دوازده امام و چهارده معصوم (ع) را بیان می‌کنند. در غدیر آنقدر که بحث حضرت مهدی (عج) است، شاید بحث دیگری نیست. غدیر اتصال مبدا با مقصد یا ابتدا و انتها است. به این دلیل امام باقر فرمودند، اولاً محمد اوسطنا محمد آخرنا محمد کلنا محمد. یعنی ائمه اطهار (ع) صرف نظر از این که فرزند، جانشین و اوصیاء پیامبر اکرم (ص) هستند، خود پیامبر (ص) و حقیقت ایشان هستند. خاتم الانبیاء (ص) فرمودند، أنَا و عَلىٌّ مِن شَجَرَة وَاحِدَة. چهارده معصوم همگی نور واحد هستند. یعنی چهارده معصوم را نباید چهارده نقر ببینیم. باید این بزرگواران را انسانی ببینیم که ۲۵۰ سال عمر کرده اند. یعنی این ۱۴ معصوم یک حقیقت و نور هستند.
علت زمانی و مکانی وقوع واقعه غدیر
وی درباره علت زمانی و مکانی وقوع واقعه غدیر گفت: از آن جایی که عید غدیر حج آخر پیامبر اکرم (ص) بود، باید حرف‌هایی که زده نشده بود، گفته می‌شد. محلی که واقعه غدیر در آن اتفاق افتاد، در کنار برکه غدیر بود. این برکه شاه راهی بود که حاجیان در این منطقه از هم جدا می‌شدند و به سمت مناطق خود می‌رفتند. کسانی که می‌خواستند به حج بروند، این جا به هم می‌پیوستند و به مکه می‌رفتند. از آن جایی که حدود دو ماه و چند روز پس از واقعه غدیر رسول خدا (ص) از دنیا رفتند، اگر این فرصت از دست می‌رفت، دیگر فرصتی برای بیان رسالت رسول خدا (ص) پیدا نمی‌شد. به همین دلیل پیامبر (ص) فرمود کسانی که رفتند به این نقطه برگردند، کسانی که نرسیدند منتظر می‌شویم که برسند. آن حرف‌هایی که نتیجه گیری زحمات ۲۳ ساله پیامبر و بلکه زحمات ۱۲۴ هزار پیامبر بود، به این ترتیب بیان شد.
