«آدم‌برها قلب ندارند». این را یک پناهنده ایرانی که در فرانسه منتظر است تا به طریقی به بریتانیا وارد شود، به خبرنگارانی گفته است که این روزها به کانال مانش نگاه می‌کنند؛ جایی که چهار عضو یک خانواده پنج نفره ایرانی را از ما گرفته و جسد نوزاد ۱۵ ماهه‌شان را هنوز پس نداده است.
در گزارش تیم امداد و نجاتی که روز بعد از حادثه غرق‌شدن یک قایق در کانال مانش منتشر شده، آمده است که قایق ساعت ۹:۳۰ صبح در حالی از حوالی دانکرک از ساحل جدا شده که مقامات و همین‌طور هواشناسی پیش‌تر هشدار داده بودند شرایط آب و هوایی برای حرکت قایق‌ها مناسب نیست. گزارش‌ها در مورد تعداد سرنشین‌های قایق متفاوت است؛ برخی منابع می‌گویند قایق غرق‌شده ۱۹ سرنشین داشته است و برخی می‌گویند ۲۸ نفر در قایق بوده‌اند؛ ایرانی و عراقی. بعد از اینکه قایق دچار حادثه شده، چند بالگرد، قایق‌های نظامی و قایق‌های ماهی‌گیری برای کمک به مردمی که در حال غرق‌شدن بوده‌اند به آنان نزدیک شده‌اند.
ساحل دانکرک، شمال فرانسه و نزدیک‌ترین ساحل این کشور به بریتانیا، به عنوان یکی از اصلی‌ترین محل‌های گذر غیرقانونی از فرانسه به بریتانیا شناخته می‌شود. علاوه بر پلیس و نیروی دریایی فرانسه، سازمان‌های مردم‌نهاد هم به صورت روزانه در حال گشت‌زنی در این آب‌های نه چندان عمیق اما به شدت پرتلاطم و پرتردد هستند تا پناهجویانی را نجات دهند که بی‌گدار به آب می‌زنند. تیم‌های نجات، روز چهارشنبه و در پی حادثه‌ای که برای قایق پناهجویان پیش آمد آنقدرها نزدیک نبود تا بتواند سریع‌تر کاری انجام دهد.
«رسول ایران‌نژاد» ۳۵ ساله - پدر خانواده‌ای کرد و اهل سردشت آذربایجان غربی - قبل از اینکه از آب بیرون کشیده شود جان باخته، همسرش «شیوا محمدپناهی» ۳۵ ساله و دو بچه به نامهای «آنیتا» ۹ ساله و «آرمین» ۶ ساله بعد از بیرون کشیده‌شدن از آب جان باخته‌اند و نوزاد پانزده ماهه‌شان به نام «آرتین» هنوز پیدا نشده است. مقامات فرانسوی می‌گویند بعید است جان به در برده باشد.
برادر آقای ایران‌نژاد، عموی بچه‌هایی که در آب غرق شده‌اند، می‌گوید که خانواده، تابستان از ایران رفته‌اند. درآمد کارگری ساده پدر را و هر چه داشته و نداشته‌اند نقد کرده‌اند و غیرقانونی به ترکیه رفته‌اند، از آنجا به ایتالیا. بعد از توقفی ۲۰ روزه در ایتالیا، به فرانسه رسیده‌اند. مقصدشان بریتانیا بوده و دو بار پیش از اقدام آخر از طریق دریا، تلاش کرده‌اند غیرقانونی مرز را رد کنند و وارد بریتانیا شوند؛ جایی که خیال می‌کرده‌اند روزی ۱۰۰ پوند در آمد خواهند داشت و قرض‌هایی را که گرفته‌اند پس خواهند داد و خوشبخت خواهند شد.
یکی از دوستان خانواده ایران‌نژاد که در فرانسه همراه آنها بوده است، در مورد تصمیمشان برای عبور از کانال مانش می‌گوید: «حدود یک ماه پیش با شیوا در موردش صحبت کردیم. به او گفتم این مسیر خیلی خطرناک است و اگر اتفاقی بیفتد، بچه‌ها ...». این دوست خانوادگی که از گاردین خواسته است «علی» نامیده شود، می‌گوید شیوا در پاسخ به او گفته: «همه از همین راه می‌روند، ان‌شاءالله که اتفاقی نمی‌افتد.»
قوانین پذیرش مهاجر در ماه‌های گذشته در بریتانیا به شدت سخت‌گیرانه شده است. تحت تاثیر همه‌گیری کرونا، مسیرهای امن برای ورود و اعلام پناهندگی به این کشور بسته شده اما راه قایق‌های کوچک و کانال مانش هنوز باز است. امسال تا الان که آخر دهمین ماه از سال میلادی ۲۰۲۰ است، ۷۴۰۰ نفر از راه کانال مانش خودشان را به بریتانیا رسانده‌اند؛ چهار برابر جمعیتی که سال گذشته از این راه به صورت غیرقانونی وارد بریتانیا شده‌اند. در سال جاری میلادی دست‌کم هفت نفر در این آب‌ها غرق شده‌اند که چهارتایشان از اعضای خانواده آقای «ایران‌نژاد» به علاوه نوزاد گمشده‌شان است.
هزینه گذر از کانال مانش، برای پناهجوها به ازای هر نفر بین پنج تا شش هزار یورو است. خارج‌شدن از ایران، بخصوص اگر در مناطق مرزی زندگی کنید، هزینه چندانی ندارد. هزینه اصلی مربوط به عبور از ترکیه و رسیدن به یکی از کشورهای مهاجرپذیر اروپای غربی است. در مورد خانواده ایران‌نژاد، عبور از آب‌های ترکیه به سمت ایتالیا و رسیدن از ایتالیا به فرانسه عددی معادل تقریبا ۸ هزار یورو برای هر نفر بوده است. اقلا ۱۳ هزار یورو برای هر نفر از ترکیه تا رسیدن به خاک بریتانیا آب خورده است. این رقم را باید ضرب در پنج کرد تا دریافت که این خانواده ایرانی به جز جانشان، برای پناه‌بردن به کشوری دیگر چه هزینه‌ای پرداخته‌اند.
در سه روز گذشته بعد از آخرین حادثه غرق‌شدن قایق پناهجویان در کانال مانش، علاوه بر بوریس جانسون، مقامات دیگر بریتانیا هم در مورد حادثه ابراز تاسف کرده‌اند و قول همکاری با مقامات فرانسوی برای روشن‌شدن ابعاد ماجرا را داده‌اند اما همزمان زیر بار باز کردن مسیر ورود قانونی پناهجویان به خاک کشورشان نرفته‌اند.
نمانیده کمیساریای عالی پناهندگان در بریتانیا بعد از حادثه روز چهارشنبه ابراز امیدواری کرده است که بریتانیا برای جلوگیری از تکرار تراژدی، مسیرهای قانونی ورود پناهجویان را باز کند؛ هر چند که حتی اگر چنین تصمیمی در روزهای آینده گرفته شود، خانواده «ایران‌نژاد» دیگر به ما بازگردانده نخواهند شد. کسانی که به قصد پناهندگی از کشور خارج می‌شوند، در اولین قدم، مدارک شناسایی‌شان مثل پاسپورت، کارت ملی و شناسنامه‌شان را می‌سوزانند و ترجیح می‌دهند برای مدتی بدون کشور زندگی کنند تا از پس راهی که حتی در روزهای عادی هم بسیار پر خطر بوده است و در دوران همه‌گیری ویروس کرونا سخت‌تر شده در جای دیگری پناهی پیدا کنند. پناهنده ها معمولا از جنگ، آشوب، درگیری‌های سیاسی و بحران‌های اقتصادی - اجتماعی فرار می‌کنند. بعضی‌هایشان با حکومت‌های مرکزی کشورشان درگیر می‌شوند و به دلیل مواجهه با اتهام‌های سیاسی فرار می‌کنند، بعضی به دلیل تهدید به قتل و تعرض ناشی از آشوب و درگیری گروه‌های مسلح و جنگ داخلی فرار می‌کنند، بعضی هم به دنبال جایی می‌روند که بتوانند در آن شکم خودشان و خانواده‌شان را با خیال راحت‌تری سیر کنند. ترس درگیری با پلیس به دلیل شرکت در جرایم معمولی، کلاهبرداری، چک‌های برگشتی، دخالت در قاچاق و سرقت و مانند آن هم گاهی باعث می‌شود آدم‌ها غیرقانونی از مرزهای کشورها خارج شوند و برای پناهندگی اقدام کنند. هستند کسانی که به امید بهشت، راهی جای دیگری می‌شوند، بدون اینکه بدانند زندگی در کمپ چه جهنمی است، بازداشت‌شدن در مراکز بازداشت موقت پیش از دریافت اجازه اقامت در کشور میزبان چطور می‌گذرد و راه، چقدر می‌تواند خطرناک و حتی کشنده باشد.
محمدحسین مهدویان - کارگردان سینمای ایران و خالق آثاری همچون «ایستاده در غبار» و «ماجرای نیمروز» - روز جمعه با انتشار چند ویدئو و عکسی از آنیتا ایران‌نژاد در صفحه اینستاگرامش در حالی که این دختربچه را در حال تست بازیگری نشان می‌داد، نوشت: «به این عکس‌ها و ویدئوها نگاه کنید. هر کدام قصه‌ای دارند. پارسال به دنبال یافتن بازیگرانی برای نقش‌های کودک فیلم سینمایی درخت گردو جستجوی محلی مفصلی انجام دادیم. بچه‌ها باید به زبان کردی سورانی حرف می‌زدند که زبان و لهجه مردم سردشت است. فقط چند شهر ایران در شمال کردستان و جنوب آذربایجان غربی به این لهجه خاص حرف می‌زنند و این، کار را سخت می‌کرد. یکی از نقش‌هایی که در پی بازیگرش بودیم، نقش شهین دختر شش هفت ساله فیلم بود. به دختر عکس دوم نگاه کنید؛ به چشم‌هایش. ترکیبی است از رنج و در عین حال زیبایی و امید. این دختر یکی از چند گزینه‌ی نهایی ما بود، در کنار چند دختر زیبا و معصوم دیگر که هر کدام به امیدی خودشان را به ما می‌رساندند تا شاید با به رخ‌کشیدن استعدادشان برای چند نفری که از تهران آمده‌اند آینده‌ای برای خود جست‌وجو کنند. او در نهایت انتخاب نشد و نقش به ژینا رسید. اما اگر تصویر دختر برایتان آشناست حق دارید. تصویرهای بعدی ویدئوهای کوتاهی هستند از تلاش آنیتا برای به دست آوردن نقش. بله. نام این دختر آنیتاست؛ آنیتا ایران‌نژاد. اگر این نام برایتان آشناست باز هم حق دارید. دو تصویر آخر پیوست خبری است که رسانه‌ها یکی دو روزی است در موردش حرف می‌زنند. آنیتا و تمام اعضای خانواده‌اش در راه مهاجرتی پرخطر از ایران، در آب‌های سرزمینی غریبه غرق شده‌اند. از دیروز ابراهیم و به خصوص امیرحسین که آخرین تست‌ها و تمرین‌ها را با آنیتا انجام داده بود، مدام تصویر اشک‌های آنیتا را مرور می‌کنند و غصه می‌خورند و من به فامیلی این خانواده فکر می‌کنم. چه وجه تسمیه‌ی عجیبی است! خانواده‌ی ایران‌نژاد که ایرانشان خانه‌ای گرم و پرامید برایشان نبود.»
اما مهدی عیسی‌زاده عضو کمیسیون اجتماعی مجلس در گفت‌وگو با سایت «انتخاب» و در پاسخ به این پرسش که آیا در جریان جزئیات غرق‌شدن خانواده ایرانی در مسیر مهاجرت به انگلستان قرار دارید؟ گفته است: خیر، من هنوز در خصوص جزئیات این اتفاق، خبر و توضیحی دریافت نکرده‌ام. یک دلیل این مساله مربوط به آن است که اگر این اتفاق در مرز کشورهای همسایه مانند ترکیه رخ داده بود، اطلاع‌رسانی بهتری وجود داشت ولی چون در کشوری مانند انگلستان این اتفاق رخ داده، اطلاعات کافی به ما مخابره نشده است.
او همچنین تصریح کرده است: بیگانگان برای شهروندان ایرانی، خارج از کشور را مدینه فاضله تبلیغ می‌کنند. طی همین مدت کوتاهی که من عضو کمیسیون اجتماعی هستم، مراجعات زیادی به من شده است و خیلی از کسانی که مهاجرت کرده‌اند، ابراز پشیمانی کرده و خواستار بازگشت به ایران شده‌اند. طی چند روز گذشته نیز یک خانواده از آمریکا و یک نفر از استرالیا و یک نفر از هلند از من خواسته‌اند که کمکشان کنم تا بتوانند به ایران بازگردند. این افراد فکر می‌کردند که اگر به خارج از کشور بروند چنان و چنین می‌شود ولی حالا دیدند که همه کشورها مانند ما مشکل دارند. هفته گذشته یک شخصی با من تماس گرفت و گفت که در ایران خانه و کار داشته و شرایطش در ایران بد نبوده ولی حالا مهاجرت کرده و در یک کمپ و در یک سالن مشترکا با چند خانواده عرب زندگی می‌کند و همسرش هم باردار است. متاسفانه هنوز برخی از مردم ما فکر می‌کنند که مرغ همسایه غاز است.
این نماینده مجلس گفته است: باید بپذیریم که بالاخره برخی مشکلات اقتصادی مانند بیکاری و تورم نیز باعث شده تا وضعیت معیشتی مردم نگران‌کننده باشد و برخی نیز به همین دلیل فکر کنند که اگر مهاجرت کنند، می‌توانند زندگی بهتری داشته باشند. من در مجموع فکر می‌کنم که بخش زیادی از مهاجران ایرانی در خارج از کشور، دوست دارند که به کشور خودشان برگردند و از مهاجرت خودشان پشیمانند. ضمنا فراموش نکنید که همه مهاجران کشور ما افراد ضعیف یا نخبگان علمی نیستند، بخشی از مهاجران کسانی هستند که اتفاقا شرایط مالی و جایگاه اجتماعی آبرومندانه و مناسبی دارند ولی فکر می‌کنند در خارج از کشور زندگی آنان متحول می‌شود و وقتی هم که رفتند متوجه اشتباه خودشان می‌شوند و دنبال راهی برای بازگشت هستند.
از سوی دیگر، کمال حسین‌پور نماینده مردم سردشت و پیرانشهر در مجلس درباره مهاجرت جوانان سردشت به سایت «رویداد ۲۴» گفته است: این موضوع از حدود پنج ماه پیش در سردشت شروع شده است؛ تا جایی که تا کنون بیش از هزار نفر از مردان و زنان جوان سردشتی از کشور مهاجرت کرده‌اند. بیشتر این مهاجران را مردان و حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد را مردمی تشکیل داده‌اند که به صورت خانوادگی اقدام به مهاجرت کرده‌اند.
او با بیان اینکه در شهرک صنعتی شهرستان سردشت حتی دو کارخانه صنعتی هم فعال نیستند و میزان فعالیت صنعتی در این شهر صِفر است، ادامه داده است: از نظر کشاورزی نیز این شهرستان دارای پوشش جنگلی است که باعث می‌شود مردم امکان کشاورزی نداشته باشند.
نماینده مردم سردشت و پیرانشهر عنوان کرده است: جوانان از یک سنی باید مستقل شوند و تشکیل خانواده بدهند و برای تامین معاش خانواده و تشکیل زندگی نیاز به کار دارند در حالیکه سردشت نه صنعت دارد و نه کشاورزی و هیچ شغلی وجود ندارد. اینها همه در حالی است که سردشت اولین شهر شیمیایی جهان بوده و در حال حاضر هم ۴۰۰۰ جانباز شیمیایی در آن زندگی می‌کنند اما به اشتغال و معیشت مردم این شهر کمترین توجهی نشده است.
حسین‌پور با بیان اینکه در این شهرستان سه بازارچه مرزی وجود دارد که دوتای آنها در حال حاضر تعطیلند، اظهار کرده است: تنها بازارچه‌ای هم که فعال است، آنچنان که باید و شاید مورد رسیدگی قرار نگرفته است. اخیرا درباره وضعیت این بازارچه از وزیر امور خارجه سوال کرده‌ام. گویا این بازارچه از سوی دولت ایران رسمی اعلام شده و قرار است با انجام اقدامات دیپلماتیک این بازارچه از طرف دولت عراق هم به عنوان مرز شناخته شود که در این صورت در آنجا اشتغال زیادی می‌تواند ایجاد شود.
او با بیان اینکه مردم نیاز به شغل دارند، خاطرنشان کرده است: شرایط به گونه‌ای شده که مردم مانند آقای رسول ایران‌نژاد که جان خود و خانواده‌اش از دست رفت، هرچه دارند می‌فروشند و با کمک قاچاقچیان کشور ترکیه به این کشور رفته و از آنجا راهی اروپا می‌شوند. مهاجرت زمانی صورت می‌گیرد که فرد قادر به تامین معیشت و ادامه زندگی در منطقه خود نباشد؛ مساله‌ای که در سردشت وجود دارد. سردشت با جمعیت ۱۲۰ هزار نفر تنها یک بیمارستان ۹۶ تختخوابی دارد و به عبارت دیگر ما کمترین امکانات درمانی را در شهر داریم لذا شرایط سردشت بسیار سخت است.
نماینده سردشت، در نامهای از وزارت امور خارجه درخواست کرده مقدمات پیگیری بازگرداندن اجساد خانواده ایران‌نژاد به کشور را فراهم کند.
اما آخرین خبرها حاکی از آن است که سباستین پیو، دادستان منطقه دانکرک در فرانسه گفته که یک مرد ایرانی را به ظن ارتباط با مرگ چهار پناهجوی ایرانی در کانال مانش بازداشت کرده است.
فرد بازداشتی متولد سال ۱۹۸۳ میلادی (۱۳۶۱ شمسی) در ایران است و هدایت یک قایق نیمه‌لاستیکی حامل ۲۲ پناهجو را برعهده داشته که از اردوگاه پناهجویان گراند - سینت در نزدیکی دانکرک عازم بریتانیا بودند.
دادستان دانکرک گفته است که فرد بازداشتی براساس اظهارات نجات‌یافتگان این حادثه شناسایی و بازداشت شده است. پرونده او در حال حاضر در مرحله بازپرسی است.
در کیفرخواست، او به ۷ فقره قتل غیرعمد به دلیل رعایت‌نکردن نکات ایمنی و همچنین به خطر انداختن جان سایر مسافران که نجات یافته‌اند، متهم شده است.
گروه دادستانی همچنین برای او به خاطر «کمک به ورود و اقامت غیرقانونی خارجی‌ها به طور سیستماتیک و سازمان‌یافته» درخواست مجازات کرده است.
به گفته دادستان، این فرد پذیرفته که راننده قایق بوده اما گفته نقشی در این ماجرا نداشته و خودش یک مهاجر بوده است؛ اما سایر مسافران او را فردی توصیف کرده‌اند که به قاچاقچیان نزدیک بوده است.
دادستان گفته این تنها بازمانده قایق است که فارسی حرف می‌زند و اظهاراتش با سایر مسافران که همه کرد و عراقی هستند، در تناقض است.
