سلامت نیوز-*دکتر جواد طلسچی یکتا: بین ناتوانی جسمی، محرومیت و نابرابری اجتماعی- اقتصادی پیوندی قوی وجود دارد و این عوامل بسته به نوع ناتوانی جسمی افراد، مکان زندگی شان، فرهنگ، موقعیت اجتماعی- اقتصادی و جنسیت آن ها متفاوت است. در این راستا سازمان بهداشت جهانی نیز ناتوانی جسمی را این گونه توصیف می نماید:
"ناتوانی جسمی بسان چتری است که هم اختلال، محدودیت فعالیت و مشارکت را شامل می شود. اختلال، مشکلی در عملکرد و ساختار بدن است؛ محدودیت فعالیت، مشکلی است که فرد در انجام امور خود با آن مواجه می شود و محدودیت مشارکت، مشکل او در زندگی اجتماعی اوست. "
ایجاد تاب آوری در افراد با ناتوانی جسمی از اهمیت بالایی برخوردار است اما لازم به ذکر است که هر نوع از روش های تاب آوری با توجه به نیازهای فردی، میزان ناتوانی، موقعیت و اشتیاق فرد برای رشد شخصی می تواند اصلاح شده و با جزئیات بیشتری توسعه یابد. همچنین نگرش و آگاهی افراد از نحوه به کارگیری هر کدام از روش های تاب آوری مهم بوده تا بتوانند طرحی بلند مدت از رفتاری انعطاف پذیرانه از آن روش ها استخراج نمایند.
گام اول در آگاهی نسبت به عادات فردی، مبتنی بر خود شناسی است. مشاوران و مددکاران می توانند از فعالیت هایی استفاده نمایند که خود شناسی فرد را ارتقا داده و به وی کمک می نماید تا از توانایی هایش آگاهی یافته و تاب آوری خود را نشان دهد. برای مثال می توان متونی را پیرامون افکار، احساسات و رفتار شخص هنگام مواجهه با حوادث چالش برانگیز زندگی آماده نمود؛ برای نمونه عبارتی همچون: "مقابله با چالش ها از من فردی قوی تر می سازد."
برای افرادی که به چنین نگرشی معتقد نیستند می توان از سرگذشت و تجربیات افرادی که در موقعیت مشابه قرار داشته کمک گرفت و راه حل هایی که آن ها برای توانمند سازی خودشان یافته اند را با دیگران به اشتراک گذاشت؛ یا می توان از بیان افرادی که نکات فراوانی در باره خودشان و توانایی هایشان یاد گرفته اند بهره جست. در این گونه شرایط افراد، اغلب ظرفیت و توانایی بیشتری را در خود نسبت به آن چه که در گذشته می پنداشته اند، کشف می کنند.
گام دوم پرسش از افراد در مورد این موضوع است که کدام بخش از ابعاد زندگی آن ها به دلیل ناتوانی جسمی تحت الشعاع قرار گرفته است. هدف مشاوران حرفه ای از این کار ، مکالمه با افراد پیرامون نحوه استفاده از روش های تاب آوری برای ارتقای واکنش های مناسب نسبت به ناتوانی جسمی است. روش های نوین تاب آوری این گونه است که مشاوران و مددکاران افراد را تشویق می کنند تا از نگرش های نشات گرفته از فعالیت های خود ارزیابی برای اهداف خاص زندگی و اولویت هایشان بهره ببرند و از اطلاعات دریافتی برای درک گذشته افراد و ایجاد تغییر در آینده استفاده نمایند.
شروع کار، درک حوزه های عمومی زندگی نظیر عملکرد شخصی، روابط خانوادگی، شغل و تفریح است. همان طور که به مفهوم تاب آوری مربوط است افراد می توانند به صورت مثبت و سازگارانه در بخش هایی از زندگی شان احساس و عمل کنند در حالی که برای انجام همان کار در سایر حوزه ها در چالش قرار گیرند. در این موقعیت افراد ترغیب می گردند تا مهارت های مورد استفاده در غلبه بر مشکلات را شناسایی کنند.
گام بعدی شناسایی موانع بالقوه بین نوع نگرش و طرز رفتار افراد ناتوان جسمی است. برای مثال وقتی شخصی موقعیتی منفی و غیر قابل تغییر را در می یابد به او احساس بدی دست داده و او را به تسلیم سوق می دهد؛ باید دانست که شرایط بیولوژیکی در افراد ناتوان واقعا شرایط سختی است اما با ایجاد تاب آوری می توان رفتار او را انعطاف پذیر ساخت.
در ضمن باید موانع سخت محیطی را نیز در دشوار تر کردن شرایط برای افراد ناتوان جسمی در نظر گرفت.
* مددکار اجتماعی و مدیر مجله اینترنتی مددکاری اجتماعی ایران
منبع: Resilience, Coping, & Disability: The Development of a Resilience Intervention
