پرونده « تجارت» از بازار راکد صنعت گل و گیاه در کشور
هزینه‌های خانوار صادرات گل ایران نیز کاهش یافته است. این کاهش معنی دار در بازارهای داخلی و خارجی نشان می دهد یا شاخه‌های گل ایران بازارهایش را از دست داده، یا سازو کار موجود در این صنعت سبب شده است آفت رکود به جان گل ایرانی بیفتد.
حسن خدنگ- به گزارش روزنامه تجارت؛ صنعت گل و گیاه ایران در آستانه رکودی تاریخی است و نشانه‌های آن را می توان به خوبی در مقایسه آمارهای مربوط به میزان فروش و صادرات سالهای اخیر به خوبی دید. مقایسه ساده این آمارها نشان می دهد همزمان با خروج گل از سبد هزینه‌های خانوار صادرات گل ایران نیز کاهش یافته است. این کاهش معنی دار در بازارهای داخلی و خارجی نشان می دهد یا شاخه‌های گل ایران بازارهایش را از دست داده، یا سازو کار موجود در این صنعت سبب شده است آفت رکود به جان گل ایرانی بیفتد.
براساس آمارهای رسمی اتحادیه گل و گیاه در سال 1391 ایران از صادرات گل و گیاه 75 میلیون دلار درآمد ارزی به دست آورد و در حالی که پیش بینی‌ها حاکی از این بود که درآمد ارزی کشور در سال 92 از این راه حدود 100 میلیون دلار باشد تنها نیمی از این میزان محقق شد.
این رکود و کاهش که بسیاری امیدوار بودند مقطعی باشد سال گذشته نیز ادامه یافت تا جایی که طبق گزارش گمرک، سال 93، 8 هزار و 39 تن نباتات زنده و محصولات گلکاری شده به ارزش 34 میلیون و 503 هزار و 531 دلار از کشور صادر شد که این میزان، تنها 0.10 درصد از ارزش و 0.01 درصد از وزن کل حجم صادارت کشور است. این در حالی بود که سال 92، 10 هزار و 755 تن از این محصول به ارزش 46 میلیون و 304 هزار و 626 دلار صادر شده بود. به این ترتیب، میزان نباتات زنده و محصولات گلکاری صادراتی در سال 93، نسبت به سال 92 با 25.26 درصد کاهش در وزن و 25.49 درصد کاهش در ارزش مواجه شده است.
بررسی‌های ماهانه نیز نشان داد در حالی که مقدار نباتات زنده و محصولات گلکاری صادر شده در اسفند ماه سال گذشته 46 تن به ارزش 152 هزار و 418 دلار بوده است اسفند ماه سال 1392، 92 تن از این محصول به ارزش 299 هزار و 877 دلار صادر شده بود. بنابراین، صادرات این محصول در آخرین ماه سال 93 با کاهش 49 درصدی هم در وزن و هم در ارزش رو به رو شده است.در مقابل این کاهش 50 درصدی صادرات، وضعیت واردات این محصول نسبت به سال گذشته، رشد چشمگیری داشته است. مقدار نباتات زنده و محصولات گلکاری شده در سال 93، دو هزار و 20 تن و به ارزش 5 میلیون و 908 هزار و 446 دلار بوده است. در حالی که سال گذشته، واردات این محصول 1548 تن به ارزش سه میلیون و 651 هزار و 63 دلار بوده است. به این ترتیب، مقدار واردات نباتات زنده و محصولات گلکاری در سال 93، نسبت به سال 92، 30.46 درصد از لحاظ وزن و 61.83 درصد از لحاظ ارزش افزایش پیدا کرده است.بنابراین با اینکه میزان واردات این محصول به صورت معناداری اختلاف زیادی با صادرات آن پیدا کرده است و این فاصله در حال افزایش است. کارشناسان عقیده دارند که ایران توانایی صادرات سالانه حداقل 300 تا 500 میلیون دلار گلهای زینتی (به صورت شاخه بریده و گلدانی)، درخت و درختچه را دارد.این رکود در فروش و بازاریابی در حالی اتفاق می افتد که ایران در بین 10 تولید کننده عمده گل و گیاهان تزئینی جهان جایگاه هفتم اما در بین صادر کنندگان جهانی جایگاه 107 را دارد.در این میان باید عنوان کرد بر اساس میزان ارزآوری قیمت هر 30 تا 40 شاخه گل رز صادراتی معادل قیمت یک بشکه نفت است و بر همین اساس کارشناسان معتقدند ایران با سرمایه گذاری و بستر سازی می تواند در بین 10 کشور مهم صادر کننده گل در جهان باشد. در حال حاضر سهم ایران از بازار حدود 25 میلیارد دلاری صادرات گل در جهان تنها 0.3 درصد است.بزرگ ترین مشتری‌های ایران در سال گذشته برای خرید شاخه‌های گل از کشور عراق، آذربایجان، اوکراین، مولداوی، بلاروس، گرجستان، ارمنستان، تاجیکستان، قرقیزستان، ازبکستان، ترکمنستان، قزاقستان و روسیه بوده اند. مشتریانی که تعدادی از آنها مانند گرجستان، روسیه و بلاروس در واقع محل ترانزیت گلهای صادراتی ایران به کشورهای دیگر هستند و گلهای ایران بعد از ورود به این کشورها دوباره در بسته بندی‌های جدید و به نام‌های جدید از سوی این کشورها صادر می شوند. بیشترین گل‌هایی که از ایران صادر می شود شامل گلایول، رز، میخک، داوودی، مریم، آنتوریوم، لاله، نرگس، سوسن، مارگریت، پرنده بهشتی، ژربرا و آلسترومریا است.تجارت گل و گیاه در جهان تجارتی بسیار پر سود است و هم اکنون بیش از 80 درصد آن در اختیار کشورهای هلند، آلمان، فرانسه، انگلستان، ژاپن، ایتالیا و سوئیس است. کشور هلند سالانه بیش از 7 میلیارد دلار از محل صادرات گل و گیاه و بذر و پیاز گل درآمد به دست می آورد. براساس آمارهای جهانی سرانه مصرف گل در کشورهی اروپایی سالانه 200 شاخه و براساس آمارهای اتحادیه گل و گیاه سرانه داخل 5 تا 10 شاخه است. به دلیل نبود شرایط مناسب و امکانات برای صادرات سالانه تعداد زیادی شاخه گل در کشور از بین می رود.
رکود بازارها و کاهش تولید گل و گیاه
افزایش صادرات غیرنفتی در سال جاری از مسائلی است که دولت در اولویت‌های خود قرار داده و می‌توان گفت صادرات گل و گیاه می‌تواند نقش موثری در افزایش صادرات غیرنفتی ایفا کند. این در حالی است که مشکلات در یکی دو سال اخیر سبب شده است تا با کسادی بازار و تعطیلی بسیاری از واحدهای تولیدی کاهش ده درصدی در خصوص تولید گل و گیاه در کشور اتفاق بیفتد.در این راستا رییس اتحادیه تولید کنندگان گل و گیاه با گلایه از وضعیت فعلی بازار گل وگیاه معتقد است: واردات بی رویه و غیرقانونی گل و گیاه این بازار را کساد کرده و اکثر تولید کنندگان مجبور به تعطیلی واحد خود شده اند."غلامحسین سلطان محمدی" با بیان اینکه تولید گل و گیاه نسبت به سال گذشته کاهش داشته است، می گوید: امسال نسبت به سال گذشته کاهش 10 درصدی تولید داشته ایم و متاسفانه نسبت به 15 سال گذشته رکود و کاهش مشهودی در تولید داشته ایم چون به دلیل نبود صادرات، قاچاق و هزینه بالا، قیمت گل بالاست و مردم توان خرید ندارند، گل فروشان هم در 5 روز مناسبتی سال با قیمت بالاتر گل می‌فروشند که ضرر جبران شود.
غلامحسین سلطان محمدی در پاسخ به اینکه چرا قیمت گل در مناسبت‌ها در بازار بیش از 2 برابر افزایش می‌یابد، می گوید: گل فروش‌ها و عرضه‌کنندگان گل تنها در 5 روز از سال فروش مناسب دارند.گل فروشی‌ها و عرضه کنندگان گل در 360 روز از سال ضرر می‌کنند و در 5 روز مناسبتی سال که مردم گل خرید می‌کنند، این ضررها را جبران می‌کنند.به گفته او قیمت تمام شده یک شاخه گل 1000 تومان است که در روزهای خارج از مناسبتی که مردم گل نمی‌خرند، عرضه‌کنندگان مجبورند، گل را در جاده بهشت‌زهرا(س) شاخه‌ای 100 تومان بفروشند، یعنی در هر شاخه گل 900 تومان ضرر می‌کنند.به گفته سلطان محمدی سرانه مصرف گل در کشورهای اروپایی 200 شاخه در سال است، اما در ایران 5 تا 10 شاخه است و در این شرایط تنها صادرات مهمترین نقش را در تناسب عرضه و تقاضا می‌تواند داشته باشد که به دلیل برخی مشکلات، صادرات گل به شدت پایین آمده است.به اعتقاد فعالان بازار گل و گیاه در حالی که امکان صادرات گل به کشورهای عراق و افغانستان وجود دارد، به‌علت نبود تشکل قدرتمند و حمایت وزارت صنعت، معدن و تجارت از صادرات گل روزانه صدها میلیون شاخه گل ضایع می‌شود.نابسامانی بازار گل و گیاه و رکود حاکم بر این بازار باعث شده پرورش‌دهندگان یکی پس از دیگری دچار ورشکستگی شوند و حجم ضایعات گل به شکل توصیف‌ناپذیری افزایش یافته است و با وجود تولید بیش از دو میلیارد گل شاخه‌بریده در کشور و امکان صادرات آن به کشورهای جنوب خلیج فارس، عراق و افغانستان اقدامی برای صادرات صورت نمی‌گیرد.این مشکلات سبب شده است تولیدکنندگان گل و گیاه با انتقاد از عملکرد وزارت صنعت، معدن و تجارت خواستار توجه بیشتر مسوولان و تلاش انان برای حل مشکلات این بخش از صنعت شوند.
فعالان بازار سرمایه می گویند هرچند وزارت جهاد کشاورزی متولی پرورش‌دهندگان گل برای تولید آن است، اما در بخش صادرات باید وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان توسعه تجارت ورود پیدا کند که به‌علت عدم توجه این سازمان، عملاً صادراتی به کشورهای مذکور صورت نمی‌گیرد.
این در حالی است عراق و افغانستان به‌علت مشکلات داخلی هنوز نتوانسته اند به پرورش گل بپردازند و این کشور بازار مناسبی برای گلهای ایرانی به‌شمار می‌رود، اما با وجود همسایگی ایران با این بازارها هلند از ظرفیت خالی این کشورها استفاده کرده و در حال رایزنی برای قبضه بازار این کشورها است. درست شبیه این اتفاق پیشتر برای ژاپن نیز رخ داده بود و این کشور به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین بازارهای گل دنیا به‌شمار می‌رفت که با غفلت کشورهایی نظیر ایران، هلند توانست بازار این کشور را از آن خود کند. با این وجود، ایران هنوز می‌تواند با بازنگری در سیاستها و حمایت بیشتر از تولید کنندگان به کشورهایی نظیر عراق و افغانستان و کشورهای عربی گلهای ایرانی به‌ویژه انواع رز و گلایل صادر کند.اکنون سالانه ظرفیت صادرات سالانه بیش از یک هزار میلیارد تومان وجود دارد چون سالانه بیش از 2 میلیارد شاخه گل در کشور تولید می‌شود، اگر یک میلیارد شاخه گل صادر شود، قیمت در بازار ثبات خواهد داشت.این در حالی است که این روزها به اعتراف مسوولان بیش از 50 درصد از تولیدات صنعت گل ایران به ضایعات تبدیل می شود.
سرانه مصرف گل در اروپا 26 برابر ایران!
رییس اتحادیه فروشندگان گل و گیاه ایران این روزها با ابراز نگرانی از وضعیت بازار گل و گیاه از شرایط موجود اظهار تاسف می کند: روزانه حدود چهار میلیون شاخه گل در کشور تولید می‌شود که از این میزان 50 درصد آن به دلیل نبود بازار صادراتی و قیمت بالا به ضایعات تبدیل می‌شود.سید جلال عجایبی سرانه مصرف گل در اروپا را 26 برابر ایران عنوان می کند و می گوید: سرانه پایین مصرف گل و گیاه در ایران و مقایسه آن در جهان نشان می دهد در ایران سرانه مصرف گل سالانه شش شاخه است در حالی که این میزان در کشورهای اروپایی 160 شاخه است شاید به این دلیل که قیمت گل در ایران به دلیل وجود ضایعات بالا و نبود صادرات جدی بالاتر از قیمت‌های جهانی است که این امر موجب کاهش توان خرید مردم و متحمل شدن فشار به تولیدکنندگان شده است.
رییس اتحادیه فروشندگان گل و گیاه ایران با اشاره به از دست دادن بازارهای صادراتی گل و گیاه تاکید می کند تا زمانی که پایانه صادراتی گل در کشور ایجاد نشود این مشکل برطرف نخواهد شد لذا با توجه به عمر کوتاه گل و گیاه باید به این امر رسیدگی شود.با تکمیل پایانه صادراتی می‌توان احتیاجات صادرکنندگان را در یک بازه کوتاه مدت تامین کرد و با توجه به رتبه 17 کشور در تولید گل و گیاه جایگاه صادراتی در این زمینه ارتقاء یابد.عجایبی با اشاره به حساسیت‌پذیری بالای گل و گیاه می گوید: با توجه به این امر ایجاد یک سامانه صادراتی برای تسریع امور لازم است که البته در گذشته چنین سامانه‌ای احداث شد اما در دولت نهم متوقف شد و در دولت فعلی امیدواریم آن را دوباره احیا کنیم.
حکایت دردهای پایانه ای نیمه تمام
اشاره عجایبی به پایانه ای است که چند سال پیش با همکاری شرکت‌های تعاونی و بخش خصوصی پایانه صادرات گل و گیاه در اول جاده احمد آباد ساخته شد که به علت عدم پرداخت تسهیلات از طرف دولت این پروژه نیمه تمام ماند. پایانه گل واقع در بزرگراه آزادگان است که 80 درصد بنا ساخته شده و قرار بود با یارانه پنج میلیارد تومانی دولت که به اتحادیه گل اختصاص داده شده بود این پایانه تجهیز شود.با توجه به پتانسیل و ظرفیت بالای تولید گل و گیاه در کشور یکی از راه‌های حمایت از تولیدکنندگان این عرصه راه‌اندازی پایانه صادراتی است اما این پایانه هنوز راه اندازی نشده است. اکنون صادرات گل و گیاه به شکل زمینی و با وانت‌های بدون یخچال است که به گفته کارشناسان بازار گل و گیاه، اسم این کار را نمی‌توان صادرات گذاشت و این شیوه جز خرابکاری و از بین بردن نام صادرات چیز دیگری ندارد.یکی از شاخص‌ترین مشکلات صادرات گل و گیاه را می‌توان عدم وجود پایه‌های تخصصی و ویژه برای صادرات گل و گیاه عنوان کرد. البته خوشبختانه طی سالهای اخیر تلاش‌هایی برای ایجاد پایانه‌های صادرات گل و گیاه در شهر محلات و استان مازندران انجام گرفته ولی پایانه‌های مذکور در حال حاضر به ظرفیت قابل قبول نرسیده و پاسخگوی نیازهای صادرات در بخش گل و گیاه نمی‌باشند. مشکلات مربوط به سیستم‌های بسته‌بندی، ارسال و حمل و نقل گل و گیاه نیز از دیگر مشکلات صادرات گل و گیاه می‌باشند که صادرکنندگان معدود گل و گیاه را در کشور با مشکلات اساسی مواجه گرده اند.
به عنوان مثال نبود هواپیمای ویژه برای صادرات برخی گلها، صادرکنندگان را مجبور به استفاده از سیستم‌های ترابری جاده‌ای نموده که در نهایت منجر به افت کیفیت و کاهش قدرت رقابتی محصول می‌گردد. همچنین نبود سیستم‌های حمل ویژه مثل هواپیما، توانایی صادرکنندگان را در ارسال محصولات زینتی به کشورهای دوردست و مصرف‌کننده گل و گیاهان زینتی تحت تاثیر قرار داده و صادرات در نهایت به کشورهای مجاور که اکثرا تمایل زیادی به خرید گل و گیاه ندارند ختم می‌شود.مشکلات گمرکی و مقوله قرنطینه نیز از دیگر مسائل پیش روی بخش صادرات می‌باشد که باعث دلسردی تولیدکنندگان بزرگ و عدم رغبت آنها به صادرات می‌گردد. گمرک محصولات زینتی باید از شرایط ویژه‌ای برخوردار باشد. چراکه در اکثر موارد تاخیرهای کوتاه مدت چند ساعته نیز ممکن است باعث افت کیفیت گلها شده و محصولات با عدم پذیرش از طرف سفارش‌دهنده مواجه شوند. وجود قرنطینه و مرکز معتبر کنترل و گواهی سلامت گیاه نیز از نیازهای اساسی بخش صادرات گل و گیاه می‌باشد که متاسفانه این امکانات در پایانه‌های معدود صادرات گل و گیاه یا وجود ندارند و یا به خوبی مدیریت نمی‌شوند.همین امر هم سبب شد تا بخش خصوصی به پشتوانه دولت تلاش کند با راه اندازی یک پایانه ویژه در راستای حل این مشکلات گام بردارد اما این گامها هنوز به سرمنزل مقصود نرسیده و این پایانه هنوز تکمیل نشده است.
بررسی‌ها نشان می دهد نبودن تمرکز تولید از مهمترین مشکلات این بخش است. تمام مراحل تولید گل و گیاه از تولید، توزیع، آماده‌سازی و صادرات باید به‌صورت متمرکز انجام شود اما در شرایط فعلی هیچ صادرکننده‌ای با ریسک‌های بی‌مورد و نوسانات قیمت که به‌دلیل دلال‌بازی ایجاد می‌شود از سرمایه گذاری در این بازار می ترسد. در این شرایط عده‌ای واسطه سود می‌برند، تولیدکنندگان متضرر می‌شوند و عملا صادراتی هم وجود ندارد و همان میزان اندک هم اکنون به‌صورت مرز به مرز انجام می‌شود که تمام این محصولات گل و گیاه آپارتمانی و فضای سبز هستند.اکنون صادرات گل و گیاه کاملا زمینی انجام می‌شود و هنوز صادرات هوایی به شکل درست راه‌اندازی نشده است.
شاید تمام این موارد به زیرساخت‌ها برمی‌گردد و به گفته کارشناسان در بخش‌های دیگر ازجمله سبزی و صیفی، میوه و تره‌بار و خشکبار هنوز هم با کمبود و ضعف در پایگاه صادراتی روبه‌رو هستیم. در این میان البته شرایط بازار گل شرایطی ویژه تر است زیرا بازار گل بسته به وضع اقتصادی خانوار، ایام جشن و عزا عرضه و تقاضا نوسان دارد.این شرایط که اکنون به رکود و احتمال ورشکستگی بسیاری از تولیدکنندگان منجر شده است نشان می دهد بازار گل نیازمند سرمایه‌گذاری است.
قاچاق، متهمی برای تمام فصول
به گفته فعالان بازار گل و گیاه اگر چه شرایط تحریم، نبودن هواپیما، مشکلات بسته‌بندی و قیمت تمام شده تولیدکنندگان که محصول را غیررقابتی می‌کند، از مهمترین مشکلات صادرات گل است اما در این میان قاچاق گل به کشور نیز مشکلات تولیدکنندگان و بازار گل را چند برابر کرده است.
آمارها نشان می دهد سال گذشته 2 برابر صادرات کشور یعنی به ارزش 100 میلیون دلار گل از کشورهای مالزی، تایلند و چین و از مرزهای دبی ، بندرعباس به کشور قاچاق شده است.بررسی‌ها نشان می دهد با وجود اینکه گل ارکيده در داخل کشور توليد مي‌شود اما حجم توليد به اندازه تقاضاي بازار نيست و همین سبب شده است گروهي گل شاخه بريده را از مالزي و تايلند خريداري کرده و از طريق دبي به صورت قاچاق وارد بندرعباس مي‌کنند و گل‌هاي قاچاق شده را با چند برابر قيمت به بازار عرضه مي‌کنند.این حجم قاچاق در حالی اتفاق می افتد که بر اساس قانون نبايد گل شاخه بريده به کشور وارد شود اما بر اساس آمار منتشر شده سالانه بيش از 60 ميليون تومان از طریق مبادی رسمی صرف واردات گل ارکيده به‌ايران می شود.با وجود همه مشکلات و موانعی که بر سر راه تولیدکنندگان است تشکلهای خصوصی معتقدند در این شرایط حداقل انتظاری که می‌توان از مسئولان داشت این است که از قاچاق و افزایش واردات جلوگیری شود تا نفس‌های آخر این صنعت در گلو خفه نشود.
نفسهایی که به گفته ،غلام حسین ابراهیمی، رییس هیات مدیره اتحادیه گل وگیاه کشور اکنون این صنعت را به آستانه ورشکستگی کشیده است و می توان آنها را ناشی از شرایط ویژه امروز اقتصادی جامعه دانست.
او با ابراز نگرانی از مشکلاتی که این صنعت را به ورطه ورشکستگی کشیده است می گوید: در چهار هزار و 600 هکتار از اراضی کشور سالانه سه میلیارد و 825 میلیون انواع گل پرورش و تولید می شود که از این تعداد دو میلیاردو 400 میلیون شاخه گل بریده، یک میلیاردو 400 میلیون گل گلدانی و فضای باغچه ای و 25 میلیون گلهای آپارتمانی است که نشان از ظرفیتهای بالای ایران در تولید این محصول دارد.
ابراهیمی، می افزاید: در گلزارهای کشور برای 45 هزار نفر به شکل مستقیم و 100 هزار نفر به صورت غیرمستقیم اشتغالزایی شده است که در صورت حمایت نشدن از سوی دولت آینده و شرایط این افراد به مشکلات و چالشهای بسیاری رو به رو می شود.
این مسوول نیز معتقد است تنها راه حل مشکلات صنعت گل و گیاه ایرانی آشتی دادن دوباره بازارهای داخلی و خارجی با گل ایرانی است که این مهم جز با حمایت‌های دولتی میسر نمی شود چون چند سالی است که گل تبدیل به یک کالای لوکس شده و در سبد خرید مردم جایی ندارد.
این یک واقعیت تلخ است که افزایش قیمت گل و گیاه در چند سال گذشته موجب کاهش قدرت خرید مردم و در نتیجه آن کسادی بازار گل شده است به طوریکه برای خرید یک سبد گل باید بیش از 100 هزار تومان هزینه کرد.در این بین فروش اینترنتی و تحویل گل درب منزل هم نتوانسته از این رکود بکاهد، هر چند که در این رکود قیمت گل نیز بی‌تاثیر نیست. برای خرید یک سبد گل متوسط باید بیش از 100 هزار تومان هزینه کرد و این رقم ممکن است برای سبد گلهای بزرگ حتی تا یک میلیون تومان هم برسد.
همه این مشکلات اکنون سبب شده است تا بازار گل با آفتی به نام رکود دست به گریبان باشد و در آستانه ورشکستگی قرار بگیرد تا آنجا که صنعت گل ایرانی را امروز در یک کلمه صنعتی پژمرده توصیف کرد که امید می رود دوباره به روزهای شاداب و سرسبز خود بازگردد!
گل محمدی "Rosa damascena” گونه خاصی از گل سرخ بوده و گیاهی درختچه ای، چند ساله متعلق به تیره گل سرخ است. بر اساس سنگواره‌های بدست آمده مربوط به 40 میلیون سال پیش گل سرخ از دوره سوم زمین شناسی روی زمین وجود داشته است و گونه‌های مختلف آن متناسب با شرایط اقلیمی شکل گرفته اند.
کشت گل سرخ در چین به 7 هزار سال پیش بر می گردد. امروزه برآورد می گردد که در دنیا از 250 گونه مختلف گل سرخ، بیش از 3000 رقم (کولتیوار) وجود دارد. از این تعداد تنها 30 گونه معطر هستند و 3 گونه آن از نظر اقتصادی امکان گلاب گیری دارند که مهمترین آن گونه گل محمدی است.
منشاء گل محمدی ایران است و گفته می شود بعد از حمله اسکندر مقدونی این گیاه از ایران به مقدونیه و بلغارستان رفته و در آنجا کشت گردیده است. حضور این گیاه در اروپای غربی به جنگلهای صلیبی سالهای 1254 تا 1276 باز می گردد و "Robert de Brie” آنرا از شام به اروپا برد و به همین دلیل در اروپا گل محمدی را بنام رز دمشقی می شناسند.
گل محمدی در ایران معمولاً در مناطق مرتفع و خشک کشت می گردد و استانهای اصفهان (کاشان)، کرمان، کرمانشاه، فارس و آذربایجان شرقی از تولیدکنندگان اصلی گل محمدی در کشور می باشند .
گل محمدی ایران به دلیل آب و هوای خشک و سرد مناطق مذکور معمولاً فاقد آفات بوده و در تولید آن از سموم و آفت کش استفاده نمی گردد و از اینرو دارای کیفیت بسیار خوبی است.
علاوه بر عطر استثنایی این گیاه ارزشمند، خواص دارویی آن نیز از دیرباز شناخته شده بود. بقراط حکیم آنرا برای دردهای معده، روده، گوش درد، دندان درد و ترمیم زخم تجویز می کرد. عصاره گلبرگ آن برای زخم‌های دهان، سردرد، گلودرد و به عنوان تب بر و همچنین در رفع بی خوابی و درمان استفراغ استفاده می گردید.
تولید گلاب به روش فعلی با قدمتی هزار ساله به شیخ الرئیس ابوعلی سینا حکیم بزرگ ایرانی منسوب است. شیخ الرئیس گلاب را قابض دانسته و شربت آنرا برای نارسایی کبد و صفرا تجویز می کرد.
اسانس گل محمدی از پیچیده ترین فرآورده‌های معطر است که در آن حدود 500 ترکیب وجود دارد و هنوز بسیاری از ترکیبات آن شناسایی نگردیده است، به همین دلیل رعایت اصول برداشت و استخراج اسانس و گلاب در گل محمدی از اهمیت ویژه ای برخوردار است چرا که در غیر اینصورت بسیاری از ترکیبات ظریف و ارزشمند آن در معرض تخریب قرار می گیرند. امروزه در اکثر منابع علمی از گلها و اسانس گل محمدی به عنوان دارو یاد می شود و خواص درمانی آن مورد تأکید قرار می گیرد.
افشره گل محمدی عمدتاً به عنوان نشاط آور، ضد افسردگی، ضد فشارهای عصبی و ضد تنیدگی (استرس) مصرف می گردد. به همین دلیل در مجالس ختم استفاده از گلاب برای مصیبت دیدگان مرسوم است.
براساس آمارهای رسمی اتحادیه گل و گیاه در سال 1391 ایران از صادرات گل و گیاه 75 میلیون دلار درآمد ارزی به دست آورد و در حالی که پیش بینی‌ها حاکی از این بود که درآمد ارزی کشور در سال 92 از این راه حدود 100 میلیون دلار باشد تنها نیمی از این میزان محقق شد.
این رکود و کاهش که بسیاری امیدوار بودند مقطعی باشد سال گذشته نیز ادامه یافت تا جایی که طبق گزارش گمرک، سال 93، 8 هزار و 39 تن نباتات زنده و محصولات گلکاری شده به ارزش 34 میلیون و 503 هزار و 531 دلار از کشور صادر شد که این میزان، تنها 0.10 درصد از ارزش و 0.01 درصد از وزن کل حجم صادارت کشور است. این در حالی بود که سال 92، 10 هزار و 755 تن از این محصول به ارزش 46 میلیون و 304 هزار و 626 دلار صادر شده بود. به این ترتیب، میزان نباتات زنده و محصولات گلکاری صادراتی در سال 93، نسبت به سال 92 با 25.26 درصد کاهش در وزن و 25.49 درصد کاهش در ارزش مواجه شده است.
بررسی‌های ماهانه نیز نشان داد در حالی که مقدار نباتات زنده و محصولات گلکاری صادر شده در اسفند ماه سال گذشته 46 تن به ارزش 152 هزار و 418 دلار بوده است اسفند ماه سال 1392، 92 تن از این محصول به ارزش 299 هزار و 877 دلار صادر شده بود. بنابراین، صادرات این محصول در آخرین ماه سال 93 با کاهش 49 درصدی هم در وزن و هم در ارزش رو به رو شده است.در مقابل این کاهش 50 درصدی صادرات، وضعیت واردات این محصول نسبت به سال گذشته، رشد چشمگیری داشته است. مقدار نباتات زنده و محصولات گلکاری شده در سال 93، دو هزار و 20 تن و به ارزش 5 میلیون و 908 هزار و 446 دلار بوده است. در حالی که سال گذشته، واردات این محصول 1548 تن به ارزش سه میلیون و 651 هزار و 63 دلار بوده است. به این ترتیب، مقدار واردات نباتات زنده و محصولات گلکاری در سال 93، نسبت به سال 92، 30.46 درصد از لحاظ وزن و 61.83 درصد از لحاظ ارزش افزایش پیدا کرده است.بنابراین با اینکه میزان واردات این محصول به صورت معناداری اختلاف زیادی با صادرات آن پیدا کرده است و این فاصله در حال افزایش است. کارشناسان عقیده دارند که ایران توانایی صادرات سالانه حداقل 300 تا 500 میلیون دلار گلهای زینتی (به صورت شاخه بریده و گلدانی)، درخت و درختچه را دارد.این رکود در فروش و بازاریابی در حالی اتفاق می افتد که ایران در بین 10 تولید کننده عمده گل و گیاهان تزئینی جهان جایگاه هفتم اما در بین صادر کنندگان جهانی جایگاه 107 را دارد.در این میان باید عنوان کرد بر اساس میزان ارزآوری قیمت هر 30 تا 40 شاخه گل رز صادراتی معادل قیمت یک بشکه نفت است و بر همین اساس کارشناسان معتقدند ایران با سرمایه گذاری و بستر سازی می تواند در بین 10 کشور مهم صادر کننده گل در جهان باشد. در حال حاضر سهم ایران از بازار حدود 25 میلیارد دلاری صادرات گل در جهان تنها 0.3 درصد است.بزرگ ترین مشتری‌های ایران در سال گذشته برای خرید شاخه‌های گل از کشور عراق، آذربایجان، اوکراین، مولداوی، بلاروس، گرجستان، ارمنستان، تاجیکستان، قرقیزستان، ازبکستان، ترکمنستان، قزاقستان و روسیه بوده اند. مشتریانی که تعدادی از آنها مانند گرجستان، روسیه و بلاروس در واقع محل ترانزیت گلهای صادراتی ایران به کشورهای دیگر هستند و گلهای ایران بعد از ورود به این کشورها دوباره در بسته بندی‌های جدید و به نام‌های جدید از سوی این کشورها صادر می شوند. بیشترین گل‌هایی که از ایران صادر می شود شامل گلایول، رز، میخک، داوودی، مریم، آنتوریوم، لاله، نرگس، سوسن، مارگریت، پرنده بهشتی، ژربرا و آلسترومریا است.تجارت گل و گیاه در جهان تجارتی بسیار پر سود است و هم اکنون بیش از 80 درصد آن در اختیار کشورهای هلند، آلمان، فرانسه، انگلستان، ژاپن، ایتالیا و سوئیس است. کشور هلند سالانه بیش از 7 میلیارد دلار از محل صادرات گل و گیاه و بذر و پیاز گل درآمد به دست می آورد. براساس آمارهای جهانی سرانه مصرف گل در کشورهی اروپایی سالانه 200 شاخه و براساس آمارهای اتحادیه گل و گیاه سرانه داخل 5 تا 10 شاخه است. به دلیل نبود شرایط مناسب و امکانات برای صادرات سالانه تعداد زیادی شاخه گل در کشور از بین می رود.
رکود بازارها و کاهش تولید گل و گیاه
افزایش صادرات غیرنفتی در سال جاری از مسائلی است که دولت در اولویت‌های خود قرار داده و می‌توان گفت صادرات گل و گیاه می‌تواند نقش موثری در افزایش صادرات غیرنفتی ایفا کند. این در حالی است که مشکلات در یکی دو سال اخیر سبب شده است تا با کسادی بازار و تعطیلی بسیاری از واحدهای تولیدی کاهش ده درصدی در خصوص تولید گل و گیاه در کشور اتفاق بیفتد.در این راستا رییس اتحادیه تولید کنندگان گل و گیاه با گلایه از وضعیت فعلی بازار گل وگیاه معتقد است: واردات بی رویه و غیرقانونی گل و گیاه این بازار را کساد کرده و اکثر تولید کنندگان مجبور به تعطیلی واحد خود شده اند."غلامحسین سلطان محمدی" با بیان اینکه تولید گل و گیاه نسبت به سال گذشته کاهش داشته است، می گوید: امسال نسبت به سال گذشته کاهش 10 درصدی تولید داشته ایم و متاسفانه نسبت به 15 سال گذشته رکود و کاهش مشهودی در تولید داشته ایم چون به دلیل نبود صادرات، قاچاق و هزینه بالا، قیمت گل بالاست و مردم توان خرید ندارند، گل فروشان هم در 5 روز مناسبتی سال با قیمت بالاتر گل می‌فروشند که ضرر جبران شود.
غلامحسین سلطان محمدی در پاسخ به اینکه چرا قیمت گل در مناسبت‌ها در بازار بیش از 2 برابر افزایش می‌یابد، می گوید: گل فروش‌ها و عرضه‌کنندگان گل تنها در 5 روز از سال فروش مناسب دارند.گل فروشی‌ها و عرضه کنندگان گل در 360 روز از سال ضرر می‌کنند و در 5 روز مناسبتی سال که مردم گل خرید می‌کنند، این ضررها را جبران می‌کنند.به گفته او قیمت تمام شده یک شاخه گل 1000 تومان است که در روزهای خارج از مناسبتی که مردم گل نمی‌خرند، عرضه‌کنندگان مجبورند، گل را در جاده بهشت‌زهرا(س) شاخه‌ای 100 تومان بفروشند، یعنی در هر شاخه گل 900 تومان ضرر می‌کنند.به گفته سلطان محمدی سرانه مصرف گل در کشورهای اروپایی 200 شاخه در سال است، اما در ایران 5 تا 10 شاخه است و در این شرایط تنها صادرات مهمترین نقش را در تناسب عرضه و تقاضا می‌تواند داشته باشد که به دلیل برخی مشکلات، صادرات گل به شدت پایین آمده است.به اعتقاد فعالان بازار گل و گیاه در حالی که امکان صادرات گل به کشورهای عراق و افغانستان وجود دارد، به‌علت نبود تشکل قدرتمند و حمایت وزارت صنعت، معدن و تجارت از صادرات گل روزانه صدها میلیون شاخه گل ضایع می‌شود.نابسامانی بازار گل و گیاه و رکود حاکم بر این بازار باعث شده پرورش‌دهندگان یکی پس از دیگری دچار ورشکستگی شوند و حجم ضایعات گل به شکل توصیف‌ناپذیری افزایش یافته است و با وجود تولید بیش از دو میلیارد گل شاخه‌بریده در کشور و امکان صادرات آن به کشورهای جنوب خلیج فارس، عراق و افغانستان اقدامی برای صادرات صورت نمی‌گیرد.این مشکلات سبب شده است تولیدکنندگان گل و گیاه با انتقاد از عملکرد وزارت صنعت، معدن و تجارت خواستار توجه بیشتر مسوولان و تلاش انان برای حل مشکلات این بخش از صنعت شوند.
فعالان بازار سرمایه می گویند هرچند وزارت جهاد کشاورزی متولی پرورش‌دهندگان گل برای تولید آن است، اما در بخش صادرات باید وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان توسعه تجارت ورود پیدا کند که به‌علت عدم توجه این سازمان، عملاً صادراتی به کشورهای مذکور صورت نمی‌گیرد.
این در حالی است عراق و افغانستان به‌علت مشکلات داخلی هنوز نتوانسته اند به پرورش گل بپردازند و این کشور بازار مناسبی برای گلهای ایرانی به‌شمار می‌رود، اما با وجود همسایگی ایران با این بازارها هلند از ظرفیت خالی این کشورها استفاده کرده و در حال رایزنی برای قبضه بازار این کشورها است. درست شبیه این اتفاق پیشتر برای ژاپن نیز رخ داده بود و این کشور به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین بازارهای گل دنیا به‌شمار می‌رفت که با غفلت کشورهایی نظیر ایران، هلند توانست بازار این کشور را از آن خود کند. با این وجود، ایران هنوز می‌تواند با بازنگری در سیاستها و حمایت بیشتر از تولید کنندگان به کشورهایی نظیر عراق و افغانستان و کشورهای عربی گلهای ایرانی به‌ویژه انواع رز و گلایل صادر کند.اکنون سالانه ظرفیت صادرات سالانه بیش از یک هزار میلیارد تومان وجود دارد چون سالانه بیش از 2 میلیارد شاخه گل در کشور تولید می‌شود، اگر یک میلیارد شاخه گل صادر شود، قیمت در بازار ثبات خواهد داشت.این در حالی است که این روزها به اعتراف مسوولان بیش از 50 درصد از تولیدات صنعت گل ایران به ضایعات تبدیل می شود.
سرانه مصرف گل در اروپا 26 برابر ایران!
رییس اتحادیه فروشندگان گل و گیاه ایران این روزها با ابراز نگرانی از وضعیت بازار گل و گیاه از شرایط موجود اظهار تاسف می کند: روزانه حدود چهار میلیون شاخه گل در کشور تولید می‌شود که از این میزان 50 درصد آن به دلیل نبود بازار صادراتی و قیمت بالا به ضایعات تبدیل می‌شود.سید جلال عجایبی سرانه مصرف گل در اروپا را 26 برابر ایران عنوان می کند و می گوید: سرانه پایین مصرف گل و گیاه در ایران و مقایسه آن در جهان نشان می دهد در ایران سرانه مصرف گل سالانه شش شاخه است در حالی که این میزان در کشورهای اروپایی 160 شاخه است شاید به این دلیل که قیمت گل در ایران به دلیل وجود ضایعات بالا و نبود صادرات جدی بالاتر از قیمت‌های جهانی است که این امر موجب کاهش توان خرید مردم و متحمل شدن فشار به تولیدکنندگان شده است.
رییس اتحادیه فروشندگان گل و گیاه ایران با اشاره به از دست دادن بازارهای صادراتی گل و گیاه تاکید می کند تا زمانی که پایانه صادراتی گل در کشور ایجاد نشود این مشکل برطرف نخواهد شد لذا با توجه به عمر کوتاه گل و گیاه باید به این امر رسیدگی شود.با تکمیل پایانه صادراتی می‌توان احتیاجات صادرکنندگان را در یک بازه کوتاه مدت تامین کرد و با توجه به رتبه 17 کشور در تولید گل و گیاه جایگاه صادراتی در این زمینه ارتقاء یابد.عجایبی با اشاره به حساسیت‌پذیری بالای گل و گیاه می گوید: با توجه به این امر ایجاد یک سامانه صادراتی برای تسریع امور لازم است که البته در گذشته چنین سامانه‌ای احداث شد اما در دولت نهم متوقف شد و در دولت فعلی امیدواریم آن را دوباره احیا کنیم.
حکایت دردهای پایانه ای نیمه تمام
اشاره عجایبی به پایانه ای است که چند سال پیش با همکاری شرکت‌های تعاونی و بخش خصوصی پایانه صادرات گل و گیاه در اول جاده احمد آباد ساخته شد که به علت عدم پرداخت تسهیلات از طرف دولت این پروژه نیمه تمام ماند. پایانه گل واقع در بزرگراه آزادگان است که 80 درصد بنا ساخته شده و قرار بود با یارانه پنج میلیارد تومانی دولت که به اتحادیه گل اختصاص داده شده بود این پایانه تجهیز شود.با توجه به پتانسیل و ظرفیت بالای تولید گل و گیاه در کشور یکی از راه‌های حمایت از تولیدکنندگان این عرصه راه‌اندازی پایانه صادراتی است اما این پایانه هنوز راه اندازی نشده است. اکنون صادرات گل و گیاه به شکل زمینی و با وانت‌های بدون یخچال است که به گفته کارشناسان بازار گل و گیاه، اسم این کار را نمی‌توان صادرات گذاشت و این شیوه جز خرابکاری و از بین بردن نام صادرات چیز دیگری ندارد.یکی از شاخص‌ترین مشکلات صادرات گل و گیاه را می‌توان عدم وجود پایه‌های تخصصی و ویژه برای صادرات گل و گیاه عنوان کرد. البته خوشبختانه طی سالهای اخیر تلاش‌هایی برای ایجاد پایانه‌های صادرات گل و گیاه در شهر محلات و استان مازندران انجام گرفته ولی پایانه‌های مذکور در حال حاضر به ظرفیت قابل قبول نرسیده و پاسخگوی نیازهای صادرات در بخش گل و گیاه نمی‌باشند. مشکلات مربوط به سیستم‌های بسته‌بندی، ارسال و حمل و نقل گل و گیاه نیز از دیگر مشکلات صادرات گل و گیاه می‌باشند که صادرکنندگان معدود گل و گیاه را در کشور با مشکلات اساسی مواجه گرده اند.
به عنوان مثال نبود هواپیمای ویژه برای صادرات برخی گلها، صادرکنندگان را مجبور به استفاده از سیستم‌های ترابری جاده‌ای نموده که در نهایت منجر به افت کیفیت و کاهش قدرت رقابتی محصول می‌گردد. همچنین نبود سیستم‌های حمل ویژه مثل هواپیما، توانایی صادرکنندگان را در ارسال محصولات زینتی به کشورهای دوردست و مصرف‌کننده گل و گیاهان زینتی تحت تاثیر قرار داده و صادرات در نهایت به کشورهای مجاور که اکثرا تمایل زیادی به خرید گل و گیاه ندارند ختم می‌شود.مشکلات گمرکی و مقوله قرنطینه نیز از دیگر مسائل پیش روی بخش صادرات می‌باشد که باعث دلسردی تولیدکنندگان بزرگ و عدم رغبت آنها به صادرات می‌گردد. گمرک محصولات زینتی باید از شرایط ویژه‌ای برخوردار باشد. چراکه در اکثر موارد تاخیرهای کوتاه مدت چند ساعته نیز ممکن است باعث افت کیفیت گلها شده و محصولات با عدم پذیرش از طرف سفارش‌دهنده مواجه شوند. وجود قرنطینه و مرکز معتبر کنترل و گواهی سلامت گیاه نیز از نیازهای اساسی بخش صادرات گل و گیاه می‌باشد که متاسفانه این امکانات در پایانه‌های معدود صادرات گل و گیاه یا وجود ندارند و یا به خوبی مدیریت نمی‌شوند.همین امر هم سبب شد تا بخش خصوصی به پشتوانه دولت تلاش کند با راه اندازی یک پایانه ویژه در راستای حل این مشکلات گام بردارد اما این گامها هنوز به سرمنزل مقصود نرسیده و این پایانه هنوز تکمیل نشده است.
بررسی‌ها نشان می دهد نبودن تمرکز تولید از مهمترین مشکلات این بخش است. تمام مراحل تولید گل و گیاه از تولید، توزیع، آماده‌سازی و صادرات باید به‌صورت متمرکز انجام شود اما در شرایط فعلی هیچ صادرکننده‌ای با ریسک‌های بی‌مورد و نوسانات قیمت که به‌دلیل دلال‌بازی ایجاد می‌شود از سرمایه گذاری در این بازار می ترسد. در این شرایط عده‌ای واسطه سود می‌برند، تولیدکنندگان متضرر می‌شوند و عملا صادراتی هم وجود ندارد و همان میزان اندک هم اکنون به‌صورت مرز به مرز انجام می‌شود که تمام این محصولات گل و گیاه آپارتمانی و فضای سبز هستند.اکنون صادرات گل و گیاه کاملا زمینی انجام می‌شود و هنوز صادرات هوایی به شکل درست راه‌اندازی نشده است.
شاید تمام این موارد به زیرساخت‌ها برمی‌گردد و به گفته کارشناسان در بخش‌های دیگر ازجمله سبزی و صیفی، میوه و تره‌بار و خشکبار هنوز هم با کمبود و ضعف در پایگاه صادراتی روبه‌رو هستیم. در این میان البته شرایط بازار گل شرایطی ویژه تر است زیرا بازار گل بسته به وضع اقتصادی خانوار، ایام جشن و عزا عرضه و تقاضا نوسان دارد.این شرایط که اکنون به رکود و احتمال ورشکستگی بسیاری از تولیدکنندگان منجر شده است نشان می دهد بازار گل نیازمند سرمایه‌گذاری است.
قاچاق، متهمی برای تمام فصول
به گفته فعالان بازار گل و گیاه اگر چه شرایط تحریم، نبودن هواپیما، مشکلات بسته‌بندی و قیمت تمام شده تولیدکنندگان که محصول را غیررقابتی می‌کند، از مهمترین مشکلات صادرات گل است اما در این میان قاچاق گل به کشور نیز مشکلات تولیدکنندگان و بازار گل را چند برابر کرده است.
آمارها نشان می دهد سال گذشته 2 برابر صادرات کشور یعنی به ارزش 100 میلیون دلار گل از کشورهای مالزی، تایلند و چین و از مرزهای دبی ، بندرعباس به کشور قاچاق شده است.بررسی‌ها نشان می دهد با وجود اینکه گل ارکيده در داخل کشور توليد مي‌شود اما حجم توليد به اندازه تقاضاي بازار نيست و همین سبب شده است گروهي گل شاخه بريده را از مالزي و تايلند خريداري کرده و از طريق دبي به صورت قاچاق وارد بندرعباس مي‌کنند و گل‌هاي قاچاق شده را با چند برابر قيمت به بازار عرضه مي‌کنند.این حجم قاچاق در حالی اتفاق می افتد که بر اساس قانون نبايد گل شاخه بريده به کشور وارد شود اما بر اساس آمار منتشر شده سالانه بيش از 60 ميليون تومان از طریق مبادی رسمی صرف واردات گل ارکيده به‌ايران می شود.با وجود همه مشکلات و موانعی که بر سر راه تولیدکنندگان است تشکلهای خصوصی معتقدند در این شرایط حداقل انتظاری که می‌توان از مسئولان داشت این است که از قاچاق و افزایش واردات جلوگیری شود تا نفس‌های آخر این صنعت در گلو خفه نشود.
نفسهایی که به گفته ،غلام حسین ابراهیمی، رییس هیات مدیره اتحادیه گل وگیاه کشور اکنون این صنعت را به آستانه ورشکستگی کشیده است و می توان آنها را ناشی از شرایط ویژه امروز اقتصادی جامعه دانست.
او با ابراز نگرانی از مشکلاتی که این صنعت را به ورطه ورشکستگی کشیده است می گوید: در چهار هزار و 600 هکتار از اراضی کشور سالانه سه میلیارد و 825 میلیون انواع گل پرورش و تولید می شود که از این تعداد دو میلیاردو 400 میلیون شاخه گل بریده، یک میلیاردو 400 میلیون گل گلدانی و فضای باغچه ای و 25 میلیون گلهای آپارتمانی است که نشان از ظرفیتهای بالای ایران در تولید این محصول دارد.
ابراهیمی، می افزاید: در گلزارهای کشور برای 45 هزار نفر به شکل مستقیم و 100 هزار نفر به صورت غیرمستقیم اشتغالزایی شده است که در صورت حمایت نشدن از سوی دولت آینده و شرایط این افراد به مشکلات و چالشهای بسیاری رو به رو می شود.
این مسوول نیز معتقد است تنها راه حل مشکلات صنعت گل و گیاه ایرانی آشتی دادن دوباره بازارهای داخلی و خارجی با گل ایرانی است که این مهم جز با حمایت‌های دولتی میسر نمی شود چون چند سالی است که گل تبدیل به یک کالای لوکس شده و در سبد خرید مردم جایی ندارد.
این یک واقعیت تلخ است که افزایش قیمت گل و گیاه در چند سال گذشته موجب کاهش قدرت خرید مردم و در نتیجه آن کسادی بازار گل شده است به طوریکه برای خرید یک سبد گل باید بیش از 100 هزار تومان هزینه کرد.در این بین فروش اینترنتی و تحویل گل درب منزل هم نتوانسته از این رکود بکاهد، هر چند که در این رکود قیمت گل نیز بی‌تاثیر نیست. برای خرید یک سبد گل متوسط باید بیش از 100 هزار تومان هزینه کرد و این رقم ممکن است برای سبد گلهای بزرگ حتی تا یک میلیون تومان هم برسد.
همه این مشکلات اکنون سبب شده است تا بازار گل با آفتی به نام رکود دست به گریبان باشد و در آستانه ورشکستگی قرار بگیرد تا آنجا که صنعت گل ایرانی را امروز در یک کلمه صنعتی پژمرده توصیف کرد که امید می رود دوباره به روزهای شاداب و سرسبز خود بازگردد!
گل محمدی "Rosa damascena” گونه خاصی از گل سرخ بوده و گیاهی درختچه ای، چند ساله متعلق به تیره گل سرخ است. بر اساس سنگواره‌های بدست آمده مربوط به 40 میلیون سال پیش گل سرخ از دوره سوم زمین شناسی روی زمین وجود داشته است و گونه‌های مختلف آن متناسب با شرایط اقلیمی شکل گرفته اند.
کشت گل سرخ در چین به 7 هزار سال پیش بر می گردد. امروزه برآورد می گردد که در دنیا از 250 گونه مختلف گل سرخ، بیش از 3000 رقم (کولتیوار) وجود دارد. از این تعداد تنها 30 گونه معطر هستند و 3 گونه آن از نظر اقتصادی امکان گلاب گیری دارند که مهمترین آن گونه گل محمدی است.
منشاء گل محمدی ایران است و گفته می شود بعد از حمله اسکندر مقدونی این گیاه از ایران به مقدونیه و بلغارستان رفته و در آنجا کشت گردیده است. حضور این گیاه در اروپای غربی به جنگلهای صلیبی سالهای 1254 تا 1276 باز می گردد و "Robert de Brie” آنرا از شام به اروپا برد و به همین دلیل در اروپا گل محمدی را بنام رز دمشقی می شناسند.
گل محمدی در ایران معمولاً در مناطق مرتفع و خشک کشت می گردد و استانهای اصفهان (کاشان)، کرمان، کرمانشاه، فارس و آذربایجان شرقی از تولیدکنندگان اصلی گل محمدی در کشور می باشند .
گل محمدی ایران به دلیل آب و هوای خشک و سرد مناطق مذکور معمولاً فاقد آفات بوده و در تولید آن از سموم و آفت کش استفاده نمی گردد و از اینرو دارای کیفیت بسیار خوبی است.
علاوه بر عطر استثنایی این گیاه ارزشمند، خواص دارویی آن نیز از دیرباز شناخته شده بود. بقراط حکیم آنرا برای دردهای معده، روده، گوش درد، دندان درد و ترمیم زخم تجویز می کرد. عصاره گلبرگ آن برای زخم‌های دهان، سردرد، گلودرد و به عنوان تب بر و همچنین در رفع بی خوابی و درمان استفراغ استفاده می گردید.
تولید گلاب به روش فعلی با قدمتی هزار ساله به شیخ الرئیس ابوعلی سینا حکیم بزرگ ایرانی منسوب است. شیخ الرئیس گلاب را قابض دانسته و شربت آنرا برای نارسایی کبد و صفرا تجویز می کرد.
اسانس گل محمدی از پیچیده ترین فرآورده‌های معطر است که در آن حدود 500 ترکیب وجود دارد و هنوز بسیاری از ترکیبات آن شناسایی نگردیده است، به همین دلیل رعایت اصول برداشت و استخراج اسانس و گلاب در گل محمدی از اهمیت ویژه ای برخوردار است چرا که در غیر اینصورت بسیاری از ترکیبات ظریف و ارزشمند آن در معرض تخریب قرار می گیرند. امروزه در اکثر منابع علمی از گلها و اسانس گل محمدی به عنوان دارو یاد می شود و خواص درمانی آن مورد تأکید قرار می گیرد.
افشره گل محمدی عمدتاً به عنوان نشاط آور، ضد افسردگی، ضد فشارهای عصبی و ضد تنیدگی (استرس) مصرف می گردد. به همین دلیل در مجالس ختم استفاده از گلاب برای مصیبت دیدگان مرسوم است.
