زبانی که بیشتر از زبان گفتاری قدمت دارد

تهران (پانا) - حرکت‌ها و حالت‌های دست روشی شهودی برای برقراری ارتباط و غلبه بر موانع زبانی هستند؛ اما معنای آن‌ها می‌تواند تغییر کند. با این حال چند علامت جهانی وجود دارند که همه بر سر آن توافق دارند.

به‌گزارش زومیت‌، دستان ما ابزاری مفید برای افزودن معنا به گفتار هستند. حرکت‌ها و حالت‌های دست می‌توانند به یادآوری کلمات و شکل‌گیری افکار کمک کنند؛ حتی می‌توانند صدایی را که مخاطب می‌شنود تغییر دهند. حتی افرادی که از زمان تولد نابینا هستند از حرکت‌های دست استفاده می‌کنند درنتیجه شاید بتوان گفت درکی جهانی درباره انواع حرکت‌ها و حالت‌های دست وجود دارد.

علامت «انگشت شست رو به بالا» روشی متداول برای نشان دادن موافقت یا دوست داشتن مطلبی در شبکه‌های اجتماعی است؛ اما در برخی مناطق اروپا و خاورمیانه این علامت آزاردهنده و توهین است. به‌گفته لارن گاون، زبان‌شناس دانشگاه لا تروب استرالیا، متداول بودن یک حالت خاص به معنی جهانی بودن آن نیست.

همچنین معنای یک حرکت می‌تواند به مرور زمان تغییر کند. بر اساس روایت‌هایی در سال ۲۰۰۳ عراقی‌ها از سربازان آمریکایی با انگشت شست رو به بالا استقبال کردند. آیا بومیان با این کار حمایت خود از سربازان را نشان می‌دادند یا به آن‌ها توهین می‌کردند؟ به نقل از مؤسسه زبان نیروی دفاع ایالات متحده یکی از سازمان‌های آموزش زبان نیروهای آمریکایی، مردم خاورمیانه پس از اولین جنگ خلیج با کاربرد غربی انگشت شست رو به بالا به عنوان نشان حمایت خو گرفتند.

شاید برخلاف عقیده برخی هدف مردم عراق توهین به سربازان آمریکایی نبود. همچنین دیگر سفرهای دیپلماتیک به خاورمیانه نشان می‌دهند کاربرد غربی حرکت‌های دست رو به گسترش است؛ اما حتی در غرب هم نماد انگشت شست رو به بالا همیشه معنای یکسانی ندارد. برای مثال این نماد برای غواص‌ها این معنی را دارد: دارم به غواصی می‌روم.

منشأ نماد انگشت شست رو به بالا مورد بحث است. برخی آن را به نبردهای گلادیاتوری نسبت می‌دهند که در آن‌ها سرنوشت مبارز بازنده تعیین می‌شد. اینکه نماد انگشت شست رو به بالا یا پائین نماد مرگ یا زندگی بوده هنوز مورد بحث و نزاع است؛ اما به‌گفته گاون این نماد قدمتی طولانی‌تر از زبان گفتاری لاتین دارد و توانسته از بین فرهنگ‌ها و تاریخ عبور کند؛ اما منشأ آن هنوز نامعلوم است و کاربرد آن از نماد مرگ و زندگی به نماد «همه چیز خوب است» یا معنایی ناپسند تغییر کرده است؛ و این روند نشان می‌دهد حرکت‌های دست همیشه معنای یکسانی را منتقل نمی‌کنند.

مانند ملاقات عراقی‌ها با آمریکایی‌ها، ممکن است یک حالت دست دو معنی داشته باشد یا دو حالت دست مختلف معنای یکسانی را منتقل کنند. کنسی کوپرایدر، دانشمند شناختی دانشگاه شیکاگو، دراین‌باره می‌گوید:

در بخش‌هایی از مدیترانه، ترکیه، یونان و جنوب ایتالیا روش‌های جایگزینی برای «نه» گفتن وجود دارد. برای مثال می‌توانید سر خود را تکان داده یا روی خود را از کسی که صحبت می‌کند برگردانید یا ممکن است هر دو حالت را در یک جامعه به‌صورت هم‌زمان ببینید.

با اینکه اشاره‌ کردن تقریبا علامتی جهانی است، بخشی از بدن که به آن اشاره می‌شود جهانی نیست

مثال دیگری از معناهای متفاوت حرکت دست، اشاره کردن است. نیک انفیلد استاد انسان‌شناسی زبانی از دانشگاه سیدنی می‌گوید اشاره کردن قبل از زبان به وجود آمد و برای برقراری ارتباط انسان‌ها ضروری بود؛ اما اشاره کردن در تمام فرهنگ‌ها معنای یکسانی را منتقل نمی‌کند. به‌گفته کوپرایدر در بخش‌هایی از آمریکا، آفریقا، جنوب شرق آسیا، استرالیا و اقیانوسیه، اشاره به سر، بینی یا دهان رایج است. کوپررایدر می‌گوید این فرهنگ‌ها برای کارهایی مثل شکار از اشاره کردن استفاده می‌کنند؛ زیرا در گذشته لازم بود بدون جلب توجه به هدف اشاره کنند.

در نتیجه اگر حالتی جهانی به معنی تأیید، مخالفت یا اشاره وجود داشته باشد ممکن است معنای آن در فرهنگ‌های مختلف متفاوت باشد؛ اما آیا حالت یا حرکتی هست که برای همه معنی یکسانی داشته باشد؟ و این حالت به مرور زمان معنای خود را حفظ کرده باشد؟ کوپرایدر می‌افزاید:

افراد معمولا استفاده از حالات دست برای زمان را دوست دارند آن‌ها فردا را با یک حالت و دیروز را با حالتی دیگر نشان می‌دهند؛ اما این نمایش حالت‌ها بر اساس فرهنگ‌ها متفاوت است. برای انگلیسی‌زبان‌ها زمان از چپ به راست حرکت می‌کند درنتیجه مسائل مربوط به آینده با بخش جلوی بدن و مسائل مربوط به گذشته روی شانه‌ها نمایش داده می‌شوند.

به‌گفته گاون و کوپرایدر، حالت بالا انداختن شانه و کف دست‌ رو به بالا (تصویر ذیل) بسیار رایج است و منشأ خاصی ندارد. لئوناردو داوینچی درباره این حالت مطالبی را نوشته و در قرن پانزدهم آن را نقاشی کرده است (سه نفر از حضار در تابلوی شام آخر). از طرفی کوپرایدر به مطالعه این حالت در فرهنگ‌های مدرن از عربی تا زولو (یک زبان آفریقایی) پرداخته است. حالت‌هایی که معنای مشخصی مثل «نمی‌دانم» یا «همه‌چیز خوب است» را منتقل می‌کنند، حالت‌های کنایه‌دار یا رمزی نامیده می‌شوند. کوپرایدر بیان می‌کند:

با نگاه کردن به فرهنگ‌های یادشده متوجه می‌شویم این نشانه‌های رمزی برای کنترل میان فردی به کار می‌روند و برای توصیف اشیاء کاربردی ندارند. شاید فکر کنید افراد حالت‌هایی را برای آب، گوشت، دویدن و مسائلی از این قبیل نشان می‌دهند؛ اما این حالتها در اصل به منظور تلاش برای تغییر دنیای اجتماعی، جلوگیری از کاری خاص یا واکنش به پرسش‌ها به کار می‌روند.

درنتیجه با وجود تفاوت‌های اندک، برخی مفاهیم اولیه وجود دارند که اغلب فرهنگ‌ها برای برقراری ارتباط با دست و بدن به کار می‌برند. کرنلیا مولر، استاد زبان‌شناسی دانشگاه ویادرینای فرانکفورت نشان می‌دهد بلوک‌های سازنده یک حالت را می‌توان تجزیه کرد. او چهار نوع حالت دست را توصیف می‌کند: حالت‌های قالب‌وار، ترسیمی، نمایشی و بازنمایانه.

حالت شانه بالا انداختن در میان بسیاری از فرهنگ‌ها مشترک است

حالت قالب‌گیری یا الگویی به استفاده از دست‌ها برای نشان دادن شیئی در مقابل گفته می‌شود. برای مثال داور فوتبال می‌تواند از دستان خود برای نمایش توپ فوتبال استفاده کند. حالت ترسیم شامل استفاده از نوک انگشتان برای ترسیم یک شیء است. برای مثال داور فوتبال مستطیلی را برای درخواست ویدئو چک رسم می‌کند.

حالت نمایشی شامل تقلید از عمل یک شیء با استفاده از دست‌ها است. برای مثال وانمود کردن نوشتن با خودکار و حالت بازنمایی هم به معنی استفاده از دست به عنوان جایگزینی برای شیء است، مثل استفاده از کف دست برای نمایش کاغذ. اگر «درخواست برای قبض» را با کف دست و وانمود کردن به نوشتن را با دست دیگر نشان دادید در حال اجرای هر دو نوع حالت نمایشی و بازنمایی هستید. کف دست نماینده کاغذ و دست دیگر عمل نوشتن با خودکار را تقلید می‌کند.

البته با توجه به ظهور پرداخت‌های درون اپلیکیشنی و بدون تماس ممکن است بسیاری از خوانندگان جوان این مقاله تاکنون قبضی را با امضای دستی پرداخت نکرده باشند؛ اما حالت‌های دست معمولا با واکنش‌های یکسانی رو به‌رو می‌شوند و با وجود از دست دادن معنای تحت‌اللفظی، مفهوم نمادین خود را حفظ کردند.

سیمون هریسون، پژوهشگر حالت‌ها و ژست‌های بدن از دانشگاه هنگ‌کنگ نشان می‌دهد برخی حالت‌های ابتدایی در سراسر جهان معنی مشترکی دارند. برای مثال وقتی شخصی برای نشان دادن شکل یک جسم با دست تلاش می‌کند افراد زیادی می‌توانند منظور او را حدس بزنند.

با بلوک‌های سازنده حالت‌های رمزی می‌توان نشانه‌های جدیدی را خلق کرد. هریسون همچنین به مطالعه حالت‌های دست و بدن در محیط‌های صنعتی مثل واحدهای تولید غذا پرداخته است. در این بخش‌ها کارگرها معمولا از ماسک صورت استفاده می‌کنند. در چنین محیط‌های استفاده از زبان دست مفید‌ترین روش برای برقراری ارتباط است. به‌گفته هریسون، افراد به‌صورت شهودی کارهای ساده‌ای مثل «توقف»، «تکرار» و «بیشتر» را با دست‌های خود نشان می‌دهند و زبانی نشانه‌ای را پدید می‌آورند. حالت دست زمانی نمادین می‌شود که سعی کنیم شکلی نمادین مثل انگشت شست رو به بالا را با آن نشان دهیم. به دلیل ذهنی بودن این حالت‌ها، معنای آن‌ها هم تغییر می‌کنند.

علامت مشت با انگشت شست بیرون‌آمده دارای معنای مختلفی است که به مرور زمان مد شده یا از مد افتاده‌اند

علامت mano in fico یا مشت با انگشت شست بیرون آمده مانند علامت انگشت شست رو به بالا در سراسر جهان دارای معانی متعددی مثل رکیک و بی‌ضرر است. این علامت یکی از ۲۰ حالت در کتاب حالت‌های بدن ناپل و حالت‌های کلاسیک عهد عتیق است که در سال ۱۸۳۲ منتشر شد. این حالت دست در اروپا و برخی از دیگر کشورهای اروپایی هم‌ارز با نشان دادن انگشت وسط است درحالی‌که در نقاط دیگری مثل کرواسی به این معنی است: نداشتن چیزی که شخص مقابل به دنبال آن است.

هریسون می‌گوید زمینه معنی یک حالت را آشکار می‌کند. با اینکه یک حالت دست می‌تواند معانی مختلفی داشته باشد بر اساس زمینه می‌توان به نیت اشخاص از جمله گفته‌ها یا رفتارهای آن‌ها پی برد. بررسی طراحی‌های دست بر اساس منابع صدها سال پیش تنها درک محدودی از کاربرد آن حالت را نشان می‌دهد. هیچ حالت دستی به‌صورت مجزا و مستقل از زمینه بررسی نمی‌شود مگر ایموجی‌ها.

برای مثال برای نمایش زهرخند یا طعنه در متن در ایموجی مربوط به آن استفاده می‌کنید. گاون می‌گوید زبان نوشتاری فاقد روش‌هایی برای نمایش احساساتی مثل کنایه است زیرا نوشتار غیرصوری ایده‌ای نسبتا جدید است. هزاران سال قبل تنها گفتار غیرصوری بود. گاون می‌گوید:

اینترنت باعث انفجار برقراری ارتباط به شیوه نوشتاری شد و در این حین متوجه شدیم که شکافی در ابراز احساسات به شیوه نوشتاری وجود دارد. ایموجی تنها منبع ضروری برای پر کردن این شکاف است.

این حالت دست دارای معانی متعددی در فرهنگ‌های مختلف است؛ اما زمینه وسیع‌تر می‌تواند سرنخ‌هایی را برای رمزگشایی آن در اختیارمان بگذارد

گاون با گرتچن مکولچ زبان‌شناس و جنیفر دنیل از یونیکد برای جمع‌آوری تنوع بیشتری از حالت‌های دست در دیکشنری رسمی ایموجی‌های یونیکد همکاری کرده است. آنچه گاون را درباره رمزنگاری حالت‌های دست در دیکشنری یونیکد هیجان‌زده می‌کند، تطبیق‌پذیری و انعطاف این حالت‌ها است. این حقیقت که معنی این ایموجی‌ها هم مانند حالت‌های واقعی دست تغییر می‌کنند مفید است. تصویر ستاره دریایی برای همه ستاره دریای است؛ اما شکل دست می‌تواند معناهای مختلفی را برای کاربران سراسر جهان داشته باشد.

قدیمی‌ترین ایموجی حالت دست، دو انگشت به حالت V و کف دست بالا آمده بود. این حالت نشان‌ دهنده سنگ، کاغذ و قیچی بود گرچه شکل V می‌تواند نشانه صلح یا پیروزی باشد و حالا مشت بالاآمده به معنی «زندگی سیاهان اهمیت دارد» است.

گاون امیدوار است ایموجی بالا آمدن انگشت کوچک روزی همه‌گیر شود. این حالت دست برای انگلیسی‌زبان‌ها می‌تواند به معنی قول با انگشت کوچک یا حتی چشیدن چای باشد؛ اما در هند نشانه سودمندی برای پرسیدن مسیر توالت است. طرح پیشنهادی گاون برای انگشت کوچک این معانی را در بر دارد: علاقه، درجه یک، اتیکت، قول، تلاش، توالت و حرکت قدرت. زیرکمیته‌ای که مسئولیت تصویب طرح‌های پیشنهادی جدید را دارد به زمان نیاز دارد. گاون همچنان در انتظار تصویب این ایموجی است. در صورت همه‌گیر شدن این نشانه برای همیشه در سوابق دیجیتال ثبت خواهد شد.