سلامت نیوز: علی واکسن کرونا نمی‌زند. تابستان امسال که وزارت بهداشت اعلام کرد، متولدین ابتدای دهه 50 می‌توانند، برای دریافت واکسن به سامانه مراجعه کنند و برای واکسن سینوفارم یا آسترازنکا ثبت نام کنند، علی به همسر و دختر 15 ساله‌اش اعلام کرد، حاضر نیست واکسن بزند. او گفته بود: «واکسن‌ها آب مقطرند»، «هیچ واکسنی، تضمین نمی‌کند که من کرونا نمی‌گیرم.» علی حتی در جواب همسرش که گفته بود، به این دلیل که دخترش دیابت دارد، تزریق واکسن برای اعضای خانواده ضرورت دارد، گفته بود: «تا در ذهنم نخواهم که کرونا بگیرم، مبتلا نمی‌شوم. کرونا از ذهن آدم‌ها می‌آید.» و «مگر شما واکسن نزدید، پس دیگر از چه چیزی نگرانی دارید؟ پس خودتان هم به واکسنی که زدید، مطمئن نیستید.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه پیام ما، علی، یکی از 12 میلیون نفری است که براساس نظرسنجی ایسپا تمایلی به واکسن زدن ندارند. یکی از 14.2 درصد جمعیت ایران که یا به واکسن اعتماد ندارند یا از عوارض آن واهمه دارند یا به واکسن احساس نیاز نمی‌کنند. آن‌ها معتقدند که تزریق واکسن نباید برای همه مردم اجباری باشد، گروهی از آن‌ها هفته گذشته نیز مقابل دفتر ریاست جمهوری تجمع کردند و شعار دادند: «نه برده‌ایم نه موش آزمایشگاهی.»
شعارهایشان خطاب به وزیر بهداشت بود. قبل‌تر هم مقابل وزارت کشور تجمع کرده بودند، بعضی‌شان حتی ماسک و دستکش هم داشتند. برخی از طرفداران طب سنتی یا انرژی درمانی، گروه‌های ضد‌مدرن و افراد بی‌اعتماد به علم شاید مهم‌ترین گروه‌هایی بودند که در میان مخالفان با واکسن به چشم می‌خورند. آن‌ها با هشتگ مخالفت با واکسن اجباری، در فضای مجازی توجیهات خودشان را به اشتراک می‌گذارند. بعضی از آمار مرگومیر بعد از تزریق واکسن می‌گویند و بعضی دیگر مبتلا شدن به کرونا بعد از تزریق واکسن را دستاویز مخالفت با واکسن‌های بازار اعلام می‌کنند، مخالفت‌ها از جایی تشدید شد که بعضی ادارات دولتی و خصوصی نزدیک‌کاری را منوط به داشتن کارت واکسیناسیون دانستند و زمزمه‌های محرومیت مخالفان با واکسن با وسایل نقلیه عمومی و تردد بین شهری نیز عنوان شد. «از بسیاری حقوق محروم می‌شوید، شاید دیگر نتوانید به سینما، کافه و هیچ مکان سربسته‌ای بروید.» علی در پاسخ به این پرسش می‌گوید سال‌هاست پایش را به کافه و سینما نگذاشته و اگر مجبور شود، من بعد هم گذرش به هیچ رستوران و باشگاه و مکان تفریحی هم نمی‌‌افتد. علی که عکاس هنری است، به اخباری که از کشورهای دیگر در مخالفت با واکسن کرونا مخابره می‌شود، هم اشاره می‌کند: «در فرانسه هم مخالفان با واکسن اجباری تجمع کردند، حتی کشورهایی که خودشان واکسن را تولید کردند هم مردم بی‌اعتمادند. این‌ها هم که آب مقطر است و فقط قوت قلب شماست.»
جنبش‌های واکسن کروناستیز اول بار از انگلیس آغاز شد. سال گذشته در همان روزهایی که روزنامه‌ها و خبرگزاری‌های انگلستان خبر از یک موفقیت بزرگ می‌دادند. «واکسن آکسفورد نتیجه‌بخش بوده است.» همزمان با ابراز امیدواری بسیاری از شهروندان، در انگلیس و حتی کشورهای دیگر، عده‌ای اعلام کردند: «حاضر نیستند واکسن بزنند» و «کرونا به همین راحتی افراد را می‌کشد و حالا خودمان هم دست به کشتن خودمان بزنیم؟» مخالفت‌ها مدتی بعد جدی‌تر شد و آموزه‌های ضدواکسنها به کشورهای دیگر نیز رسیده بود. همان روزها نیل جانسون، استاد دانشگاه جورج واشنگتن به یورونیوز گفته بود که تبلیغات مخالفان واکسن ممکن است در صورت کشف واکسن بیماری «کووید-١٩» در ماه‌های آینده مانعی برای ایمنی جمعی در مقابل ویروس کرونا باشد. او معتقد بود که اگر در آینده شیوع ویروس کرونا در جهان کم شود، مخالفان واکسن احتمالا به این نتیجه می‌رسند که خطرات احتمالی تزریق واکسن از تزریق‌نکردن آن بیشتر است. تجربه پزشکان نشان می‌دهد که تنها پس از اینکه از کشف و استفاده یک واکسن سال‌ها بگذرد، مردم تن به استفاده از آن می‌دهند؛ ولو اینکه جان‌شان در خطر باشد.
مخالفت با واکسن کرونا در کشور ما شاید از چند جنبه قابل تحلیل باشد.
علی‌احمد رفیعی‌راد، جامعه‌شناس حوزه سلامت می‌گوید در کل دنیا مخالفت‌هایی با فرآیندهای مدرن وجود دارد و جنبش ضد‌واکسن در بسیاری از کشورها وجود دارد، «اما با توجه به سابقه‌ای که در جامعه ما وجود دارد احتمالا این موضوع تشدید می‌شود و سازمان یافته و گروه‌هایی از قدرت نیز از این افراد حمایت می‌کنند، احتمالا افرادی که طب سنتی را ترویج می‌کنند، منافعشان در تضاد با واکسیناسیون است.» این جامعه‌شناس با تاکید بر اینکه باید از منظر برساخت گرایی دانست که چه کسانی در این موضوع اقامه دعوا می‌کنند، تاکید می‌کند: «در دنیا افرادی محافظه‌کارند در جامعه ما این موضوع تشدید پیدا می‌کند، یک زمانی افراد نسبت به دوش حمام و گوجه فرنگی حساس بودند، در موضوع واکسیناسیون گروه‌های قدرت و افراد دیگری هم دخیل هستند، آن‌ها به راحتی می‌توانند درباره این موضوع اظهارنظر کنند.» شهریورماه مرکز افکارسنجی ایسپا اعلام کرد که حدود 14.2 درصد از شهروندان بالای 18 سال اصلا تمایلی به زدن واکسن ندارند. براساس نظرسنجی ایسپا مخالفت با تزریق واکسن کرونا در میان مردان بیشتر از زنان بود. مجردها بیشتر از متاهل‌ها گفته‌اند تمایلی به تزریق واکسن کرونا ندارند. اما نتایج نظرسنجی دیگری از ایسپا که هفته گذشته اعلام شد، نشان می‌داد که حدود 75 درصد مردم کشور موافق اجباری شدن واکسن کرونا هستند و تنها 21 درصد اعلام کردند که واکسن کرونا نباید اجباری شود، این یعنی آمار مخالفان با اجباری شدن واکسن کرونا حتی از آمار افرادی که تمایل به دریافت واکسن ندارند نیز پیشی گرفته است. رفیعی‌راد در پاسخ به این پرسش که بسیاری مخالف اجباری شدن استفاده از خدمات پزشکی در کشورند، می‌گوید: «حقیقتا نظام پزشکی به زیست پزشکی تقلیل پیدا کرده است، در جامعه جدید هم پزشکان و مهندسان قدرت خدایی پیدا کردند، این‌ها هر کدام نکات درستی است اما ما هم باید به نظام دانش اعتماد کنیم زیرا چاره‌ای نداریم.» این جامعه‌شناس معتقد است که پایه‌های اعتماد در جامعه متزلزل شده است و این هم چند دلیل و لایه بهم پیوسته دارد، او درباره جنس مخالفت با واکسن در کشور ما و کشورهای دیگر می‌گوید: «اعتماد در دنیا به دولت‌ها تضعیف شده است، اینکه در جامعه 10 درصد انحراف معیار داشته باشد طبیعی است اما من فکر می‌کنم چیزی که در جامعه ما رواج دارد، متفاوت است، چه کسانی اعتراض می‌کنند؟ من حدس می‌زنم افرادی هستند که امکان اعتراض در جامعه دارند.»
یاسر خوشنویس، جامعه‌شناس حوزه علم و تکنولوژی اما معتقد است که جنس اعتراض ضدواکسنها در ایران با کشورهای دیگر تفاوت بنیادین ندارد. او به «پیام‌ما» می‌گوید: «علم جدید تمام اشکال سنتی معرفت مانند طب سنتی در ایران، هومیوپاتی در آلمان، طب‌سوزنی در چین و … را غیرقابل اعتماد و خرافاتی قلمداد می‌کند و آن‌ها را محکوم می‌کند اشکال سنتی هم مقاومت می‌کنند و به طرفداران علم مدرن می‌گوید تو متقن یقینی نیستی، اتفاقا بسیاری از این مخالفان هم یا فلسفه علم خواندند یا دست کم آن را شنیدند و می‌دانند هیچ چیزی در علم اثبات نمی‌شود. می‌گویند: «چه کسی گفته واکسن مرگومیر را صفر می‌کند، استناد می‌کنند به این حرف که استادان دانشگاه می‌گویند واکسن احتمال مرگومیر را کم می‌کند.» دقیقا یک مجادله واقعی را رقم می‌زنند.» این جامعه‌شناس معتقد است که دو گروه موافقان و مخالفان باید با یکدیگر به گفت‌وگو بنشینند اما چگونه؟ او می‌گوید ابزاری که در دنیای امروز به آن نیاز داریم، تفکر انتقادی است: «ببینید دو طرف دچار اشکالند، من خودم ممکن است در بعضی بیماری‌های مزمن از طب سنتی استفاده کنم، در بعضی مداخلات حاد مانند بیماری‌های عفونی نیز از طب مدرن استفاده می‌کنم. من به آدم‌ها می‌گویم طب یک فن است و می‌توان با نظریه غلط هم کارآمد بود. شاید بعضی از نظریه‌های فیزیکی امروز غلط باشند اما هنوز از کاربرد آن‌ها استفاده می‌شود. این جامعه‌شناس که از موافقان و مخالفان هم زمان ایراد می‌گیرد، تاکید می‌کند: «بحث دیگری نیز وجود دارد که در فلسفه اخلاق و سیاسی وجود دارد و پرسیده می‌شود که آیا دولت این اجازه را دارد که مردم را مجبور به واکسیناسیون کند؟ راه‌حل میانه‌ای وجود دارد و آن هم این است که قرنطینه را محدود به اشخاصی کرد که واکسن نزدند و آن را هوشمند کرد، یا واکسن می‌زنی و در شهر آزادی یا اگر واکسن نمی‌زنی، نمی‌توانی به اماکن سرپوشیده بروی.»
خوشنویس با اشاره به اینکه «وقتی اعتماد متقابل از بین می‌رود، معمولا کلیشه و انگ کار می‌کند تا استدلال و گفت‌وگو، خروجی این مساله هم عموما به جنجال و دعوا ختم می‌شود.» تاکید می‌کند: «آن چیزی که همه ما به آن نیاز داریم، تفکر انتقادی است. ما این موضوع را آموزش نمی‌دهیم، این توقع هم غلط است که ما از فردی 40 ساله بخواهیم استدلال کند.»
براساس آخرین آمار وزارت بهداشت، تا دیروز، 17 آبان حدود 55 میلیون و 128 هزار و 528 نفر دست کم یک دوز واکسن کرونا را دریافت کردند و این یعنی کمتر از سی میلیون نفر هنوز یک دوز واکسن کرونا را نزده‌اند، متخصصان خبر از سر رسیدن پیک ششم کرونا می‌دهند، اما براساس آمار هنوز کمتر به 25 درصد از افراد بالای 50 سال اقدام به تزریق واکسن نکردند.
