تصویب برجام در مجلس به نفع ماست؟

 محمدجواد لاریجانی، تئوریسین و کارشناس مسائل سیاسی و بین المللی از طیف اصولگرایان، در گفتگوی ویژه خبری  28 مرداد 1394 از شبکه دوم صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران به بررسی ابعاد حقوقی و بین المللی سند برجام پرداخت. ایشان به عنوان تئوریسین اصولگرایان محسوب می شود و دیدگاه‌های ایشان تا حدودی جهت کلی دیدگاه اصولگرایان نسبت به سند برجام را نشان می دهد.
در ابتدای این برنامه لاریجانی درباره اینکه چه ضرورتی وجود دارد که مجلس به بررسی برجام ورود پیدا کند، گفت: «بررسی برجام در مجلس دو ضرورت مهم را شامل می شود، یکی این که توافقنامه نامش هر چه که باشد شامل تعهدات بسیار سنگینی از طرف دولت ماست و این تعهدات برای یک یا دو روز نیست و می تواند یک مسیر کاری ما را عوض کند لذا چه طور می شود که مجلس در چنین تعهدات مهمی ورود نکند». بی تردید، توافق برجام نقطه عطفی در تاریخ سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران محسوب می شود ولی لاریجانی در اینجا بین توافقات اجرایی و سیاسی و معاهدات حقوقی فرق نمی گذارد و به این سوال پاسخ نمی دهد که از میان 7 کشور میز مذاکره چه دلیلی دارد که تنها ایران آن را تبدیل به قانون مصوب مجلس نماید؟ در مورد آمریکا، قرار نیست کنگره آن را تصویب کند، صرفا قرار است که آن را رد نکند، چون کنگره نمی تواند نظر منفی دو سوم اعضا را نسبت به برجام جلب کند قطعا با وتوی رییس جمهور آمریکا مواجه می شود. از اینرو بحث برجام در صحن کنگره ماهیتا با نظر آقای لاریجانی مبنی بر تصویب آن در مجلس فرق دارد.وی در ادامه به نظر برخی مقامات وزارت خارجه مانند آقای عباس عراقچی مبنی بر این که تصویب برجام در مجلس برای ایران الزام حقوقی ایجاد کرده و قدرت مانور ایران را محدود می کند، گفت: «صحبت از الزام نیست بلکه صحبت از اجازه به دولت است، یعنی مجلس باید تصویب کند که آیا به دولتش اجازه می دهد که عنداللزوم وارد این تعهدات بشود یا نشود». در اینجا دو مغلطه صورت گرفته است: یکی اینکه او معتقد است که مصوبه مجلس الزام حقوقی برای دولت ایجاد نمی کند. دوم اینکه بدون اجازه مجلس، دولت حق ندارد آب بخورد. ایشان در اینجا نظام سیاسی کشورمان که شبه ریاستی است را با نظام پارلمانی اشتباه می گیرد و مجلس را مجاز به دخالت در حریم اجرایی می داند که این نظر با ذات تفکیک قوا و وظایف ذاتی قوه مجریه منافات دارد. از سوی دیگر طبق اصل 113، رییس جمهور حافظ، نگهبان و مجری قانون اساسی است، مصوبات مجلس پس از طی تشریفات قانونی برای دولت لازم الاجرا است. چرا ایشان با سهل انگاری می گویند که قضیه بحث الزام نیست!!وی سپس در انتقاد از نظر دولت مبنی بر اینکه سند برجام یک سند سیاسی-حقوقی داوطلبانه است، اظهار داشت: «بحث داوطلبانه که به آن اشاره می کنند، داوطلبانه در صحنه بین المللی است، مفهوم داوطلبانه در صحنه جهانی این است که کشورهایی که در این تعهد وارد می شوند، ورودشان در این تعهد تحت ضرورت یک کنوانسیون و یا یک توافق حاکم نبوده و معنایش این نیست که تعهد ندارند، بنابراین مجلس نیز همین را تصویب می کند، یعنی می گوید ما به دولت جمهوری اسلامی اجازه می دهیم در صورتی که مصالح نظام را تشخیص داد این تعهد را به صورت داوطلبانه اجرا کند یا نکند».
سند برجام و متعاهدین آن هیچوقت اعلام نکردند که سند مزبور در خلاء تدوین شده و مبتنی بر هیچ معاهده ای مانند ان پی تی و غیره نیست. در سطر سطر برجام به ان پی تی اشاره شده است. ولی اگر قرار است که مجلس بگوید دولت داوطلبانه این سند را اجرا کند، این مصوبه چه ضرورتی دارد؟ الان هم دولت با حسن نیت و بر اساس اصل عمل متقابل (reciprocity) آن را اجرا می کند. مصوبه مجلس قرار است چه خلاء سیاسی و قانونی را پر کند؟ اگر قرار باشد مصوبه مجلس تکرار مکررات باشد این امر شانیت مجلس را مخدوش نمی کند؟لاریجانی اضافه کرد: «بنابراین مجلس دو کار مهم دارد، اول این که به دولت اجازه می دهد که وارد این تعهد شود یا خیر و دوم این که در صورتی که اجازه داد نقاط آسیب پذیر منافع ملی ما را توسط آمریکا و متعهدان اروپایی مورد سوء استفاده قرار دهد، به دولت به عنوان الزامات اجرای این تعهدنامه اعلام کند». در حقوق بین الملل اصل بر تقدم حقوق بین الملل بر حقوق داخلی است. از سوی دیگر، سند برجام توسط مجلس تصویب نشد تا مجلس بخواهد آن را تفسیر کند. مضافا اینکه، سایر امضاکنندگان حاضر نیستند که تفسیر مجلس ایران را ملاک رفتار خود قرار دهند. از سوی دیگر، اگر مجلس آن را بر خلاف نظر تدوین کنندگان آن تفسیر کند این دلیل بر سوءنیت ایران می شود و اصل توافق به هوا خواهد رفت.لاریجانی همچنین درباره این که ورود مجلس در این قضیه باید چگونه باشد  و آیا مجلس می تواند کل برجام را رد کند اظهار داشت: «اصلاً صحبت از رد نیست بلکه مجلس می تواند به دولت بگوید که اجازه نمی دهم وارد این تعهد شود و حتی شورای نگهبان نیز باید در این بررسی وارد شود». این جمله کاملا متناقض است. عبارت «رد نکردن» و «اجازه ندادن» در اینجا کاملا متناقض است و اجازه ندادن دولت به معنای رد کردن سند و توافق برجام است. در نتیجه، گوینده در اینجا کاملا متناقض حرف زده است.جواد لاریجانی با اشاره به این که مجلس نباید معطل ارائه لایحه از سوی دولت بماند، گفت: «مجلس می تواند به عنوان یک طرح  به موضوع ورود کند، تحت عنوان طرح اجازه به دولت برای ورود در این تعهدات، لذا کمیسیون ویژه بررسی برجام در مجلس نباید وقت خود را هدر دهد تا دولت لایحه به مجلس ارائه دهد بلکه مهم ترین کاری که این کمیسیون باید انجام دهد این است که گردنه‌های آسیب پذیر را که می تواند منفذی برای سوء استفاده توسط آمریکا باشد تا جایی که می تواند سد کند». اگر قرار باشد که اسناد بین المللی توسط مجلس تبدیل به طرح گردد و بر دوش دولت انداخته شود، آیا وجود یا عدم وجود قوه مجریه ضرورتی می تواند داشته باشد؟ آیا چنین چیزی تا حالا در مجلس ایران سابقه داشته است؟ آیا یک موضوع همزمان می تواند هم در مجلس و هم در شورای عالی امنیت ملی به تصویب برسد؟ وی به راحتی از پاسخ به این ابهامات می گذرد. ایشان از عبارت «گردنه‌های آسیب پذیر» اسم می برند که معلوم نیست مصداق آن چیست؟وی در ادامه اظهار داشت: «برخی نقاط این تعهدنامه یا توافقنامه حتی با قانون اساسی مغایرت دارد مانند قسمت‌هایی که در خصوص تحقیق و توسعه است که در اینجا مصالح ملی ما منوط به تایید خارجی‌ها برای یک دوره خیلی دراز مدت می شود که در این مورد نیز شورای نگهبان باید تعیین تکلیف کند». در جریان مذاکرات برجام «اصل همه یا هیچ» مورد توافق طرفین قرار گرفته است. اگر قرار باشد که مجلس ایران برخی از مفاد سند را تحفظ (reservation ) نماید، این به معنای رد کل سند است که آقای لاریجانی بر پیامدهای صحبت خویش غفلت می نمایند. البته او خاطر نشان می کند رد برجام در مجلس اعتبار رئیس جمهور را در صحنه جهانی کاهش می دهد که این به نفع منافع ملی ما نیست. ولی پاسخ نمی گوید که ورود مجلس چه منافعی می تواند به ارمغان داشته باشد.وی با اشاره به این که آمریکا می تواند از این متن سوء استفاده سنگینی انجام دهد خاطر نشان کرد: «آمریکا می تواند اعلام کند که ایران بعد از 36 سال مقاومت بر اساس این سند قبول کرده است که باید حرف‌های غرب به رهبری آمریکا را بپذیرد بنابراین اگر مجلس توضیحات کاملی را ارائه ندهد این مطلب به ما می چسبد». لاریجانی در اینجا هیچ مصداقی از سوءاستفاده‌های احتمالی آمریکا طبق این سند بیان نمی کند و صرفا کلی و مبهم بیان می کند. مضافاً گوینده در اینجا محاسن و منافع برجام برای ایران را نادیده می گیرد و قضیه را حیثیتی کرده که هیچ ارتباطی با سند ندارد. همین که ایران با شش قدرت جهانی طرف مذاکره می شود و بخش اعظم حقوق خود را به کرسی می نشاند، آیا به معنای کرنش در مقابل آمریکاست؟ یا قرار است که بین ایران و آمریکا همیشه تقابل باشد که گوینده آن را مفروض گرفته است. آقای لاریجانی قائل به ذات گرایی (essentialism) در پدیده‌های اجتماعی است که در نظریات جدید اجتماعی و سیاسی کاملا مردود شمرده می شود.لاریجانی با بیان این که متن برجام از مقدمه، متن و ضمایم برخوردار است، گفت: «مقدمه این متن به نفع غرب است. مقدمه دلشوره‌های آن‌ها را بیان می کند و ما بر این اساس قبول کرده ایم که دلشوره‌ها را باید رفع کنیم بنابراین باید اذعان کنیم ما هرگز به این دلشوره‌ها مشروعیت نمی دهیم». در اینجا جهت رد نظر ایشان به دو بند از مقدمه برجام اشاره می شود:
در بند «د» مقدمه برجام آمده است: «اجرای موفقیت آمیز این برجام ایران را قادر خواهد ساخت تا به طور کامل حق خود بر انرژی هسته ای جهت مقاصد صلح آمیز را طبق مواد ذیربط معاهده عدم اشاعه هسته ای و همسو با تعهداتش در آن سند استیفاء نماید و در نتیجه با برنامه هسته ای ایران همچون برنامه هر دولت دیگر غیر دارنده سلاح‌های هسته ای عضو معاهده عدم اشاعه رفتار خواهد شد».همچنین در بند «ه» مقدمه برجام آمده است: « این برجام موجب لغو جامع کلیه تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد و همچنین تحریم‌های چندجانبه و ملی مرتبط با برنامه هسته ای ایران و نیز شامل گام‌هایی برای ایجاد دسترسی در حوزه‌های تجارت، فناوری، مالی، و انرژی خواهد شد».لاریجانی با اشاره به بندهای 10، 11 و 12 قطعنامه 2231 ادامه داد: «هر وقت و هر کشور صاحب وتو در داخل شورای امنیت اگر از دست ما ناراحت باشد شکایت می نویسد و یک بار موضوع بررسی می شود و در نهایت دوباره تمام تحریم‌ها برمی گردد و از سوی دیگر اگر ما یک جیغی داشته باشیم باز می رویم و تحریم‌ها برمی گردد». شورای امنیت در قطعنامه مزبور یک فرایند پیچیده جهت بازگشت مجدد تحریم‌ها پیش بینی کرده است. مضافا اینکه، وقتی که نظام تحریم‌ها شکسته شود و آنها لغو شوند بازگشت آنها نگویم غیرممکن، بلکه فرایند طولانی توافق کشورها را طلب می کند که در صورت حسن عملکرد ایران، جامعه بین المللی به بازگشت آن تن نخواهد داد. بنابراین، ایشان در اینجا فرض بر ذات گرایی تقابل ایران و غرب و دشمنی دایمی بین آنها می گذارد که با جامعه شناسی جدید و پسامدرن  و پیام اکثریت انتخابات 1392 مباینت دارد.لاریجانی در ادامه افزود: «کارشناسان خبره ای که ما داریم چه طور توانسته اند متن برجام را قبول کنند البته در این رابطه مجلس می تواند علاج کند». چطور می شود که یک نفر خبره باشد در عین حال رفتارش خام باشد؟ به اجماع اکثر نخبگان جامعه، اساتید علوم سیاسی و حقوق بین الملل و قاطبه مردم که در نظرسنجی‌ها و استقبال از تیم مذاکره کننده متجلی شده است و همچنین نظرات مطروحه در شبکه‌های اجتماعی، تیم مذاکره کننده، حرفه ای ترین تیم در تاریخ جمهوری اسلامی و بهترین رفتار ممکن را انجام داده است.وی با اشاره به این که طبق برجام ایران مجاز است که حدود  5 هزار سانتریفیوژ غنی سازی داشته باشد گفت: «از طرف دیگر قیف گذاشته ایم که 300 کیلو بیشتر نداشته باشیم و بقیه را اکسید کنیم که همان تبدیل به آشغال کردن است». اکسیده کردن اورانیوم غنی شده به معنای دور ریختن و آشغال کردن آن نیست. برای پردازش اورانیوم غنی شده جهت استفاده در نیروگاه یا موارد دیگر باید آن را اکسیده کرد که گوینده آن را بی ارزش قلمداد می نماید.لاریجانی با تاکید بر این که «در باغ سبز کمک‌های اقتصادی، سراب را به ما نشان می دهند». آیا رفع مسدودیت حدود ده‌ها میلیارد دلار از پول‌های بلوکه شده سراب است؟ آیا سفرهای پیاپی هیات‌های دیپلماتیک و تجاری غربی و شرقی به ایران طی ماههای اخیر صرفا یک مقوله توریستی است؟ آیا منابع داخلی کفاف اهداف سرمایه گذاری ایران را می دهد؟ آیا آزادی صادرات نفت ایران قصه است ؟ و ده‌ها تحول مثبت که بعد از توافق برجام برای ایران پیش آمده است.
منبع : دیپلماسی ایرانی