گروه اقتصادی – کورش شرفشاهی: ساماندهی بازار ارز از اولویت های اقتصاد ایران تلقی می شود، زیرا نوسانات ارزی بر تمامی مولفه های اقتصادی تاثیر گذار بوده و موجب ناامنی در عرصه تولید و کسب و کارها می شود، قدرت تحلیل تولیدکنندگان را کاهش داده و جرات و جسارت آنها را در توسعه کارها از بین میبرد. در این شرایط بسیار تولیدکنندگانی که در سالهای گذشته به دلیل نوسانات شدید ارزی از عرصه تولید خارج شدند و چه بسیار تولیدکنندگان دیگری که سرمایه های خود را از کشور خارج کرده و از این ناحیه به اشتغال و اقتصاد کشور لطماتی وارد کردند. از این روست که حکمرانی اقتصادی کشور باید ساماندهی ارز و کنترل آن را در اولویت قرار دهد. این که در شرایط بحرانی اقتصاد به ویژه تبعات تحریم، عده ای فرصت طلب با جمعآوری کارت ملی و سواستفاده از آن، ارز کم قیمت تری به نسبت بازار آزاد از صرافی ها خرید میکنند و در تنگنای ارزی کشور، سوداگری پیشه کردهاندف باید در مدیریت درست نظام اقتصادی کشور تردید کرد، زیرا پس از یک دوره بحران ساز و اجتماعی مردم مقابل صرافی ها، بانک مرکزی تازه بخشنامهای صادر کرده که میتوانست مدتها قبل صادر و اجرایی شود. به هر روی اگرچه این دستورالعمل دیر هنگام صادر شده و مصداق ضرب المثل "جلوی ضرر را هر موقع بگیری، منفعت است" اما باز هم جای شکرگذاری دارد. در این شماره از روزنامه تجارت، به چالشهای مدیریت ارزی در کشور و پیامدها و دستورالعمل های اخیر بانک مرکزی و تاثیرات آن در ثبات بازار ارز پرداختهایم.
صفهای شلوغ مقابل صرافی ها
مدتی است شاهد صفهای نسبتا شلوغ خرید ارز در مقابل صرافی ها هستیم و موج خرید ارز بعد از تغییرات اخیر و افزایش تلاشها برای کنترل نرخ دلار، قیمت دلار در کانال 27 و 28 هزار تومان تشدید شد و روند صعودی با شیب ملایم ادامه داشت و تا مرز 29 هزار تومان هم افزایش یافت نزولی شده و به کانال 28 هزار تومان برگشت. با ایجاد فاصله بیش از هزار تومانی بین نرخ صرافی ها و بازار آزاد، صف هایی برای خرید سهمیه 2 هزار یورویی با هر کارت ملی ایجاد شده بود.
اجاره کارت ملی برای سواستفاده
اما بدنبال تشکیل صف های ارزی، دادستان تهران گفت: بانک مرکزی بابت هر کارت ملی حدود 2 هزار یورو ارز واگذار میکند که این اقدام باعث ایجاد بازار سیاه شده، به نحوی که عده ای از طریق اجاره کارت ملی، ارز تعلق گرفته به آنها را دریافت کرده و در قبال آن، رقم ناچیزی بابت اجاره کارت ملی به آن ها پرداخت می کنند.علی القاصی مهر افزود: در این پرونده پنج متهم که از طریق کارت ملی حدود سه هزار نفر، چند میلیون دلار ارز از بانک مرکزی دریافت کرده اند دستگیر شده اند.
انتقاد و اعتراض به بانک مرکزی
از آنجا که در پی تحریمها و بلوکه شدن دارایی های ایران در بسیاری از کشورها که میزان آن را بیشاز 50 میلیارد دلار اعلام می کنند، کشور راه سختی برای درآمدهای ارزی دارد و منابع ارزی موجود نیز بسیار ارزشمند هستند، موجی از انتقادات به بانک مرکزی شکل گرفت که چرا باید در شرایط فعلی بازار ارز، به کد ملی افراد ارز داده شود یا نباید تدابیری اندیشه شود که خرید دلار با نرخ صرافی و فروش آن در بازار آزاد سود چندانی نداشته باشد؟علاوه بر این، برخی از کارشناسان به بانک مرکزی این انتقاد را وارد میکنند که چرا قیمت دلار در صرافیها را برابر با قیمت بازار آزاد نمیکند؟
ورود دیرهنگامی بانک مرکزی
بدنبال این آشفته بازار، بانک مرکزی از خواب بیدار شد و در بخشنامهای که به شبکه صرافیهای کشور ابلاغ کرد، ضمن تأکید بر تداوم روند تخصیص ارز بصورت اسکناس با مصارف خدماتی ۲۵ گانه، از شبکه صرافی های کشور خواست درصورتیکه متقاضیان درخواست خرید ارز برای مصارفی، بجز مصارف تعریف شده در فهرست مذکور دارند، به بانک مرکزی اعلام کنند.
ارز برای مصارف خدماتی 25 گانه
براساس ابلاغیه بانک مرکزی، تخصیص ارز در سرفصلهای خدماتی شامل ارز مسافرتی، زیارتی، درمانی، دانشجویی و دانش آموزی، هزینه شرکتهای هواپیمایی ایرانی، هزینه شرکتهای بیمه ایرانی، هزینه شرکت در نمایشگاههای خارجی، هزینه حقوق و مزایای کارکنان خارجی شاغل در ایران، رانندگان ترانزیت، برگزاری همایشهای بین المللی و اعطای جوایز جشنوارهها، آزمایشهای علمی و گواهینامههای بین المللی، خرید امتیاز پخش فیلم، فرصت مطالعاتی، حق عضویت و ثبت نام در سازمانهای بین المللی و چاپ مقالات علمی، شرکتهای اعزام کننده زائران به عتبات عالیات و عمره مفرده، ثبت نام در آزمونهای بین المللی، حق الوکاله دعاوی خارجی، هزینه اشتراک شبکههای اطلاعاتی، شرکت در دورههای آموزشی و پژوهشی خارج از کشور، شرکت در امتحانات علمی و تخصصی خارج از کشور، خدمات کنسولی سفارتخانه های خارجی، هزینههای ارزی شرکتهای مسافرتی و گردشگری، هزینههای حمل و ترانزیت و توزیع محمولههای پستی و تبدیل مانده ریالی ناشی از خرید ارز اتباع خارجی و ارز مأموریتی، کما فی السابق و بدون تغییر در شرایط فروش ارز ادامه دارد، ضمن اینکه میزان ارز مسافرتی و ارز موردنیاز برای شرکت در دورههای آموزشی و پژوهشی نیز از ۲۰۰۰ یورو به ۲۲۰۰ یورو افزایش یافته است.
شرط اعطای سهمیه ۲۲۰۰ ارز
در بخشنامه بانک مرکزی، تصریح شده صرافان صرفا مجاز به تخصیص ارز در سرفصلهای اعلامی هستند و درصورتیکه سرفصل خدماتی موردنیاز متقاضیان در سرفصلهای اعلامی وجود ندارد، بانک مرکزی آمادگی دارد مراتب را حسب اعلام کانون صرافان، بررسی و در این خصوص اقدام کند.بانک مرکزی اعلام کرد که طی ماههای اخیر، بارها گزارشهای مختلف از سوءاستفاده دلالان از ارز تخصیص یافته در سرفصل نامشخص خدماتی در بازار با روشهایی همچون استفاده از کارتهای ملی اشخاص متعدد برای خرید این ارز از شبکه صرافیهای مجاز و فروش در بازار غیررسمی منتشر شده است.
خرید اتوبوسی ارز
بانک مرکزی اعلام کرده در برخی از موارد سواستفاده، حتی دلالان با اتوبوس، اقدام به انتقال افراد مختلف از سایر شهرها با هدف استفاده از کارت ملی و دریافت ارز از آنها در ازای پرداخت مبالغ جزئی، با هدف سوداگری و فروش ارز در بازار غیررسمی به قیمتهای بالاتر کرده بودند که همین امر، از علل ایجاد التهاب در بازار ارز با هدف سوداگری و کسب سودهای نامتعارف در این بازار بود. البته بانک مرکزی در ماههای اخیر، بارها به روند مطلوب تأمین نیازهای ارزی متقاضیان در بازار ارز، بصورت اسکناس و ارز تجاری اشاره کرده است.
بازگشت آرامش به فردوسی
درحالی که بازار ارز در میدان فردوسی ملتهب بود و حضور دلالان، باعث آشفته بازار و تشنج شده بود، حضور دستگاه های انتظامی شرایط را تغییر داد. براساس سهمیه سالانه ۲۲۰۰ دلاری تعیین شده توسط بانک مرکزی آن دسته از افراد که پول نقد در جیب دارند از این سود خودشان استفاده میکنند و آن دسته که چنین پولی در جیب ندارند کارت ملی خود را در ازای دریافت ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار تومان در اختیار دلال قرارداده و به این سود اندک بسنده میکنند. اما یک باره دلالی در حاشیه میدان فردوسی مشاهده نشد، زیرا اغلبشان توسط نیروی انتظامی دستگیر شده و فقط چند صرافی اقدام به فروش ارز میکردند و بقیه صرافیها یا تعطیل بودند یا پشت شیشه مغازه اطلاعیه عدم خرید وفروش ارز را درج کرده بودند. البته برخیها پشت در صرافیهای بانکی با حضور نیروهای انتظامی به صورت منظم و با در دست داشتن کارت ملی ایستاده بودند که بعد از گرفتن سهمیه ارز خود، بلافاصله از میدان فاصله میگرفتند زیرا دلالی نبود که ارز را از آنها با نرخ بالاتر خریداری کند.