گروه اقتصادی – کورش شرفشاهی: بی شک آب یکی از مهمترین مولفه های زندگی انسان هاست. برخورداری از آب سالم از عوامل اساسی شکل گیری تمدن شناخته می شود و هیچ کشوری بدون داشتن آب سالم و مناسب، ثبات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی لازم را نداشته و از سوی دیگر بحران نبود آن میتواند در عرصه های مختلف از سلامت انسانها تا معیشت و توسعه تاثیرگذار باشد، به طوری که غالب صاحبنظران معتقد هستند قرن حاضر، قرن بحران آب خواهد بود، بحرانی که فقر و بدبختی مردم جهان و رشد چشمگیر مهاجرتها، درگیریها، جنگ های خانمان سوز و تنش های حاد سیاسی را رقم خواهد زد و نسل بشر را با تهدید جدی مواجه خواهد کرد. کشور ما نیز به عنوان یکی از کشورهایی که در تنش آبی شدید قرار دارد، از این آسیب ها در امان نبوده و عدم دسترسی مردم به آب، ضمن فراهم کردن بستر نارضایتی عمومی، مباحث و مشکلات امنیتی اجتماعی بسیاری را میتواند رقم بزند که مصداق عینی آن را در اعتراضهای مسالمت آمیز مردم در زاینده رود شاهد بودیم. در این رابطه وزیر نیرو از برگزاری جلسات پیدرپی و تلاش برای یافتن راهکارهای مناسب به منظور برونرفت ۴ استان از بحران آبی خبرداد. روزنامه تجارت نیز با توجه به اهمیت موضوع، به پیدا و پنهان های دلایل چالش آبی در کشور و تاثیرات آن بر اقتصاد و الزامات مدیریتی آب پرداخته است.
ایران کشور پر مصرف آب
با نگاهی به وضعیت آب متوجه میشویم که ایران در زمینه مصرف آب نه تنها هیچ مدیریت و برنامهریزی مناسبی نداشته، بلکه از جمله کشورهایی است که در زمینه مصرف آب بسیار بی توجه عمل کرده است. سومدیریت در مصرف آب برای تولید محصولات کشاورزی یکی از جدی ترین مسائل و مشکلات است. امروزه محصولات کشاورزی آب بر همچون هندوانه، خربزه، برنج و مواردی از این دست را در مناطق کم آب کشت و برداشت می کنیم که البته برای آبیاری این محصولات از ذخایر آبی و زیرزمینی استفاده می کنیم که نتیجه آن بحران های جدی آبی بوده است. نکته مهم اینکه در بخش هایی همچون کرمان و یزد که مرکز قنات کشور هستند، شاهد بیشترین سومدیریت در مصرف آب هستیم.
صنایع آببر در مناطق کویری
بدترین نوع مدیریت در مصرف آب، ایجاد صنایع آب بر در مناطق کویری است. امروزه بزرگترین صنعت فولاد سازی کشور در اصفهان قرار دارد که با مصرف قابل توجهی از آب زاینده رود، چالش خشکسالی را در این منطقه کویری ایجاد کرده است. از سوی دیگر کارخانههای سرامیک، فولاد و بسیاری کارخانههای آب بر دیگر را در مناطق کویری همچون یزد و اصفهان ایجاد کردهایم. از سوی دیگر با سرمایه گذاری بالا برای ساخت این صنایع، امکان انتقال آنها به مناطق ساحلی وجود ندارد و در حالت درماندگی قرار گرفتهایم.
عدم نظارت بر چاه ها
با نگاهی به آمار ایجاد چاه ها طی ۱۰۰ سال گذشته، متوجه میشویم که میزان حفر چاه با رشد فزاینده ای روبهرو بوده و کار را به جایی رسانده که امروزه در هیچ نقطهای از کشور چاه حفر نشده برای خالی کردن سفره های زیر زمینی وجود ندارد. نکته دیگر اینکه به محض خشک شدن یک کم آبی چاه ها، به جای آن که چاره اندیشی کنیم، مجوز عمیق تر کردن چاه را صادر کردیم و برای دستیابی به آب به بخش های پایینترین زمین نفوذ کرده ایم تا سفره های زیرزمینی را خشک کنیم. نتیجه این برداشت بی رویه از سفره های آب، فرونشست های زمین و چاله های ناشی از خالی شدن سفرههای آب زیرزمینی است.
بی توجه به شیرین کردن آب دریاها
در شرایطی که پذیرفته ایم با بزرگترین چالش کم آبی روبرو هستیم، هیچ اقدامی برای کنترل این امر نکردهایم. این در حالی است که کشورهایی همچون امارات، عربستان و قطر که در خشک ترین مناطق قرار دارند، با نصب آب شیرین کن ها توانستهاند نه تنها مشکل کم آبی کشورشان را حل کنند، بلکه دست به کشاورزی و تامین محصولاتی بزنند که نیاز آنان را مرتفع کند. نکته مهم این است که کشور ما از شمال و جنوب با گسترده ترین سواحل دریایی روبروست که با آینده نگری روش مدیریت میتوانستیم به جای برداشت از ذخایر زیرزمینی، نسبت به تصفیه و انتقال آب از دریاهای اطرافمان اقدام کنیم.
بی توجهی به جمع آوری فاضلاب
یکی دیگر از نکات بسیار مهمی که در خصوص کمآبی مطرح میشود، جمع آوری فاضلاب و آبهای سطحی و بازیافت آنهاست، به نوعی که امروزه در بسیاری از کشورها این امر صورت میگیرد اما متاسفانه در کشور ما سرمایه گذاری لازم برای استفاده از این آبها صورت نگرفته و بسیاری از آب های فاضلاب نه تنها گرهی از مشکل کم آبی باز نمیکند، بلکه به موضوعی برای آلودگی زمین تبدیل شده است.
توسعه اقتصادی وابسته به آب
همه مولفه های اقتصادی کشور نشان میدهد که اگر با بحران آب روبهرو شویم، اقتصاد آسیب جدی و کلی خواهد دید. امروزه بخش قابل توجهی از اقتصاد کشور در حوزه های صنعت و کشاورزی وابستگی شدیدی به آب دارند و چنانکه نتوانیم برای مشکلات چاره اندیشی کنیم، نه تنها با حذف اشتغال در حوزه های مختلف صنعت کشاورزی و دامپروری روبهرو خواهیم شد، بلکه در شرایط تحریم و تهدید توان تهیه این محصولات از خارج را نخواهیم داشت و ناچار خواهیم شد، دلارهای نفتی را که تاکنون بی مهابا خرج می کردیم، همچنان بی محابا خرج کنیم اما اینبار تاوان سوءمدیریت در آب را بدهیم.
طرح ضربتی کوتاهمدت
اما به نظر می رسد مسوولان نیز نسبت به کم آبی حساس شده اند به نوع که وزیر نیرو با اشاره به اینکه "امروز موضوع آب بهعنوان مهمترین اولویت دولت قلمداد میشود"، افزود: جلسه ای در رابطه با مسئله آب چهار استان اصفهان، چهارمحال و بختیاری، یزد و خوزستان برگزار شد که از حوضه زایندهرود متأثر میشوند. علیاکبر محرابیان افزود: پیشنهادات مطرحشده جلسه قبل به تصویب رسید که براساس آن طرح کوتاهمدت و ضربتی تصویب شد تا دستگاههای مختلف از جمله وزارت نیرو، جهادکشاورزی، صمت، کشور و تعاون و همچنین سازمان برنامه و بودجه مکلف شدند پشتیبانی کامل از اجرای این طرحهای ضربتی را انجام دهند.محرابیان گفت: طرحهای ضربتی طرحهایی است که با سرعت شروع و بخش قابلتوجهی از نگرانی مردم را برطرف میکند؛ این طرحها کوتاهمدت هستند و مشکلات فعلی را حل میکنند، اما برای تأمین آب کافی و اصلاح وضعیت موجود باید شاهد اجرای طرحهای میانمدت و بلندمدت باشیم که آنها نیز در یک برنامه مدون و کامل انجام میشود.محرابیان ابراز کرد: با رویکردی که دولت دارد ما شاهد فعال شدن طرحهای آبی کشور خواهیم بود و بهمرور اطلاعات این طرحها برای مردم بازگو خواهد شد.