ایجاد شکاف میان نرخ صرافی ملی و بازار آزاد و اختصاص سهمیه‌های 2200 یورویی تحت عنوان مصارف خدماتی به هر فرد، از دیگر عواملی بود که باعث افزایش تقاضا برای ارز و تشکیل صف خرید در مقابل صرافی‌ها شده بود.
هر چند ارز سهمیه‌ای (مصارف خدماتی) به منظور تأمین نیاز واقعی مسافران، بیماران و دانشجویان ایرانی خارج از کشور به افراد اختصاص داده می‌شود اما مشاهدات میدانی نشان می‌دهد برخی دلالان در تلاش هستند با سوءاستفاده از مدارک هویتی افراد و سندسازی (جعل مدارک مربوط به سفر از جمله بلیت)، از فاصله قیمتی که میان نرخ صرافی ملی و بازار آزاد وجود دارد، کسب سود کنند.
البته روز گذشته بانک مرکزی با کاهش فاصله نرخ صرافی ملی با بازار آزاد، اقدام مثبتی در جهت کاهش تقاضای سفته‌بازانه در بازار ارز انجام داد. مجید شاکری، تحلیلگر مسائل اقتصادی در گفتوگو با خبرگزاری تسنیم ضمن اشاره به ایجاد انگیزه سودجویی از اختلاف قیمت ارز در بازار آزاد و صرافی ملی گفت: هر چند، موفقیت در مذاکرات می‌تواند در کاهش نرخ ارز اثرگذار باشد، اما سیاست و رفتار بانک مرکزی در کنترل نوسانات احتمالی ارز در آینده بسیار مهم است.
از جمله دیگر عوامل تأثیرگذار بر نوسانات اخیر بازار ارز، معاملات غیررسمی و بعضاً غیرواقعی در فضای مجازی است که غالباً تحت تأثیر اخبار نادرست خصوصاً در ایام تعطیلی بازار رسمی، اوج گرفته و موجب افزایش تقاضا می‌شود. در واقع این معاملات که اصطلاحاً از آنها با عنوان معاملات شبانه نیز یاد می‌شود به عنوان ابزاری برای نوسان‌گیران و دلالان و در جهت افزایش انتظارات تورمی جامعه عمل می‌کنند.
معاملات فردایی که مطابق اظهارات مقامات بانک مرکزی کاملاً غیرقانونی بوده، عمدتاً از طریق فضای مجازی و خارج از زمان فعالیت بازار رسمی انجام می‌شود، یکی از شاخص‌ترین معاملات شبانه است. در این معاملات، افراد در پایان یک روز، در رابطه با قیمت ارز در روز آتی با یکدیگر وارد معامله می‌شوند؛ در واقع این افراد بر اساس پیش‌بینی‌هایی که از نرخ ارز در روز آینده دارند، کسب سود کرده و یا دچار ضرر می‌شوند؛ اما نکته اینجاست که اکثر این معاملات صرفاً روی کاغذ و به منظور نرخ‌گذاری کاذب و تغییر محاسبات بازارساز صورت می‌گیرد.
معاملات فردایی، ابزار تنش‌آفرینی دلالان در بازار ارز
محسن زنگنه عضو کمیسیون برنامه و بودجه در گفتوگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم با بیان اینکه مجلس پیش از این در زمان ریاست عبدالناصر همتی بر بانک مرکزی تذکر داده بود که یکی از عوامل التهاب آفرینی در نرخ‌های ما بازارهای فردایی است، عنوان کرد: متاسفانه بانک مرکزی از سالهای گذشته به بازارهای فردایی همچون سکه یا دلار هرات و تهران رسماً مشروعیت داده بود.
وی با بیان اینکه بارها تذکر داده‌ایم باید بساط بازار کاذبی همچون فردایی که فقط به شکل کلامی و کاغذی باعث ایجاد نوسانات غیر اقتصادی در قیمت دلار می‌شود، برچیده شود، گفت: سابقاً به شکل آزمایشی چند روز کانال‌ها و سایت‌های مرتبط با این بازار به طور موقت تعطیل و فیلتر شد و بلافاصله پس از این اتفاق، شاهد کاهش نرخ دلار بودیم.
زنگنه با اشاره به اینکه دلالان در بازار فردایی بدون آگاهی از میزان ذخایر ارز واقعی در کشور، هر روزه میلیون‌ها دلار را به شکل کاغذی مورد معامله قرار می‌دهند، گفت: به وزیر اقتصاد و رئیس کل بانک مرکزی کنونی نیز این تذکرات درباره معضل بازار فردایی داده شده است.
دماسنج وضعیت ارزی کشور سامانه نیما است نه سبزه میدان!
عضو کمیسیون برنامه و بودجه با اشاره به اینکه مجلس شورای اسلامی پیش از این طرحی مبنی بر ساماندهی بازار ارز را ارائه داده است، مطرح کرد: در این طرح بر لزوم جمع‌آوری بازارهایی که به شکل قارچ‌گونه رشد پیدا کرده‌اند، تاکید شده است؛ در هیچ کجای دنیا بازارهای کف خیابانی ارز همچون سبزه میدان وجود ندارد و اجازه داده نمی‌شود تا بدون هیچگونه نظارتی در کانال‌ها و صفحات فضای مجازی، انواع و اقسام ارزهای خارجی مورد معامله قرار گیرد.
زنگنه با بیان اینکه همین بازار غیر رسمی با حجم بسیار اندک خود به علت بی‌ضابطه بودن توانسته در کشور التهاب آفرینی کند، گفت: متأسفانه این التهابات بعضاً به بازار حواله و سامانه نیما که عمده معاملات ارزی در آن صورت می‌گیرد نیز تسری پیدا می‌کند.
وی خاطرنشان کرد: واقعیت بازار ارز کشور در بازار فردایی، سبزه‌میدان و چهارراه استانبول نیست، دماسنج ارزی کشور در حقیقت، سامانه نیما است و در این سامانه، از یک سو ارز حاصل از صادرات غیرنفتی وارد چرخه تجاری کشور شده و از سوی دیگر، ارز مورد نیاز برای واردات نیز از این محل تأمین می‌شود.
مجلس درباره بازار فردایی هشدارهای لازم را داده است
عضو کمیسیون برنامه و بودجه با اشاره به اینکه در حال حاضر در کشور دلار با نرخ‌های متفاوتی همچون 4200 تومانی، نیمایی، سنا و بازار آزاد وجود دارد، خاطرنشان کرد: حجم مبادله در بازار غیر رسمی و خیابانی بسیار ناچیز و محدود است و در خوشبینانه‌ترین حالت سهم آن از حجم ذخایر دلار ما کمتر از 8 درصد است.
وی با اشاره به اینکه در حال حاضر، در بازار نیما و سنا شاهد نوسانات حباب‌گونه بازار غیررسمی نیستیم، گفت: دولت سابق به مجلس وعده داد تا با صدور بخشنامه و اصلاح ساختار ارزی، فعالیت دلالان در بازار فردایی را محدود و غیرممکن کند اما این وعده هیچگاه محقق نشد.
زنگنه با بیان اینکه در جلسات مجلس شورای اسلامی خطرات بازار فردایی به آقای صالح آبادی، رئیس کل بانک مرکزی نیز انتقال داده شده است، خاطرنشان کرد: البته نمایندگان مجلس هنوز در جریان برنامه ایشان برای کنترل بازارهای غیررسمی و کاذب دلار قرار ندارند.
لزوم ورود دیوان محاسبات به سهمیه‌های ارزی
عضو کمیسیون برنامه و بودجه با بیان اینکه سهمیه‌های ارزی 2200 یورویی که به هر کدملی اختصاص پیدا می‌کرد، مجرایی برای نفوذ دلالان شده بود، خاطرنشان کرد: دیوان محاسبات باید هر چه سریعتر به قضیه سودجویی از سهمیه‌های ارزی که اکثرا به کام دلالان مصادره می‌شود، ورود کند.
زنگنه با اشاره به اینکه اختصاص ارز به بیماران، دانشجویان، مسافران و سایر اشخاص متقاضی ارز باید به شکل مستقیم به آنها و سیستمی صورت پذیرد، گفت: هرگونه تخصیص ارز یارانه‌ای به اشخاص متقاضی ارز باید بر مبنای پرداخت ریالی صورت پذیرد.
به گزارش تسنیم، بررسی شاخص‌های اثرگذار بر بازار ارز همانند میزان صادرات غیر نفتی و فروش نفت حاکی از تغییرات مثبتی است که اثرات آن احتمالاً در ماه‌های آتی نمایان می‌شود؛ بنا بر اعلام مهدی میراشرفی، رئیس گمرک ایران صادرات غیرنفتی کشور در 8 ماه نخست سال جاری، بیش از 40 درصد رشد داشته است. همچنین جواد اوجی، وزیر نفت اخیراً گفته است که مقدار فروش نفت ایران نسبت به پارسال افزایش خیره‌کننده‌ای داشته است.
