گروه اقتصادی – کورش شرفشاهی: در چند سال اخیر فراز و فرودهای بورس و زیانهای ناشی از این ناحیه که بیشتر متوجه سرمایه‌گذاران خرد شده، یکی از پرچالش ترین مباحث حوزه اقتصاد ایران بوده است، به طوری که پس از بحران موسسات مالی و اعتباری، یکی از پرچالش ترین بخش های اقتصادی که عموم مردم را متاثر ساخته و اعتراضهای گسترده ای را رقم زده، بورس بوده است. در یک مقطعی دولتمردان کابینه دوازدهم با تشویق و ترغیب مردم، همگان را دعوت به خرید سهام کردند و از سوی دیگر بدون اینکه ضمانتی برای گفته‌های خویش داده باشند، مالباختگان را به حال خویش رها کردند. اگرچه همیشه حضور در بورس از ریسک بالایی نسبت به سایر بخشهای سرمایه‌گذاری برخوردار است، اما فراز و فرودهای و سونامی گذشته بازار سرمایه کشورمان، کمتر در بورسهای جهان مشاهده می شود. روزنامه تجارت به انگیزه اظهارات رییس دستگاه قضا در خصوص امکان رانت و فساد در بورس و واکنش‌های پیرامون آن، به بررسی چالش های ادامه دار بازار سرمایه می پردازد.
بورس همچنان در مسیر سقوط
این روزها با وجود اینکه دلار در بازار آزاد رو به افزایش است، اما شاخص بورس اوراق بهادار رو به کاهش و ریزش گذاشته، به گونه‌ای که در پایان معاملات یکشنبه با ریزش 23 هزار و 730 واحد به رقم یک میلیون و 320 هزار و 710 واحد و ارزش بازار در بورس به بیش از 5 میلیون و 279 هزار میلیارد تومان رسید.ارزش معاملات فرابورس هم به بیش از 2 هزار و 423 میلیارد تومان رسید، با این حساب ارزش معاملات دو بازار از 4700 میلیارد تومان بالاتر رفت. در این روز همه شاخص‌های بورس قرمز بودند و شاخص آزاد شناور 1.98 درصد کاهش یافت. در فرابورس هم شاخص کل با 190 واحد کاهش به 18 هزار و 930 واحد رسید. البته با ریزش شاخص بورس از نیمه مرداد سال گذشته تا کنون اعتماد سرمایه‌گذاران خرد به بازار کاهش یافته است.
امکان رانت و فساد در بورس
رئیس قوه قضاییه با اشاره به دغدغه‌ها ریزش بورس گفت: باید تلاش و ابعاد نظارتی بازار سرمایه تقویت شود تا فرصت بازار سرمایه به ضد آن تبدیل نشود. محسنی اژه‌ای با بیان اینکه با افزایش غیرمتعارف شاخص بورس و تبلیغات صورت گرفته در سالهای ۹۸ و ۹۹ جمع کثیری از مردم بدون اطلاع و آشنایی کافی حدود ۶۰ میلیون کد بورسی گرفتند گفت: با ملاحظات گزارشات رسمی و مردمی تفاوت‌هایی بین فرایند بورس در کشور خودمان و سایر بورسهای دنیا می‌بینم که می‌تواند باعث رانت و سوءاستفاده عده‌ای و متضرر شدن عده دیگری گردد. وی به «نمایش صف خرید و فروش در بورس»، «دخالت‌های ناظرین بورس در فرایند خرید و فروش سهامداران» و «خرید سهام با کد بورسی افراد حقیقی از سوی صندوق‌های حقوقی» اشاره کرد و افزود: با وصف اینکه در بورسهای متعارف دنیا صف خرید و فروش به نمایش گذاشته نمی‌شود چرا در بورس ایران صف خرید و فروش نمایش گذاشته می‌شود؟ اژه‌ای افزود: از طرف ناظرین بورس دخالت‌های غیرمتعارف در امر خرید و فروش سهام صورت می‌گیرد و اموری بر سهامداران حقیقی و حقوقی تحمیل می‌شود و فرضاً نمادی بدون ضابطه بسته می‌شود بدون اینکه توضیحی داده شود. وی ادامه داد: همچنین دیده شده که صندوق‌ها به جای کد بورسی خود صندوق، با کد‌های حقیقی که در صندوق سرمایه‌گذاری کرده‌اند در بورس شرکت می‌کنند و یا کد‌های حقیقی صندوق را در اختیار دیگران قرار می‌دهند و آن‌ها در بورس شرکت می‌کنند.رئیس عدلیه با بیان اینکه همه این موارد می‌تواند ایجاد رانت و فساد کند، گفت: باید در خصوص همه این موارد شفاف‌سازی شود.
پاسخگویی عشقی در فضای رسانه
از آنجا که مطالب اژه ای تاثیرات منفی بسیاری برجای گذاشته و بورس را زیر سوال برده بود، تنها یک روز پس از جلسه دستگاه قضا، مجید عشقی در نشست خبری به این اظهارات پاسخ داد. رییس سازمان بورس درمورد دامنه نوسان گفت: دامنه نوسان ابعاد مختلفی دارد که سازمان درحال بررسی آن است تا متناسب با شرایط بازار درمورد آن تصمیم‌گیری شود. این مطلوب است که مانند بورسهای بزرگ دنیا دامنه نوسان پویایی داشته باشیم اما درحال حاضر با عدم تعادل در بازار مواجه هستیم و اگر دامنه نوسان وجود نداشته باشد، این نوسانات شدیدتر می‌شود.عشقی در مورد برنامه سازمان برای بازگشت اعتماد سهامداران گفت: بازگرداندن اعتماد منحصر به سازمان نیست چراکه سازمان تنها یک دستگاه نظارتی است که وظیفه نظارت بر ناشران را بر عهده دارد.وی با تاکید بر اینکه سیاست‌گذاری باید در بخش اقتصاد کلان کشور انجام شود گفت: سازمان طی دو ماه گذشته درمورد موضوعات مختلف مربوط به سازمان رایزنی‌های لازم را انجام داده است. برای مثال در بحث قیمت‌گذاری دستوری رایزنی‌های زیادی صورت گرفته است. مسایل مختلفی در اقتصاد کلان وجود دارد که باید برطرف شود. برای مثال کنترل تورم و نقدینگی از اولویت‌هاست که سعی کردیم این موضوعات کم‌ترین تبعات را روی بازار بگذارد. اما سازمان به تنهایی نمی‌تواند اعتماد را به بازار برگرداند.
شیوه‌های جدید رانت‌زا نیست
عشقی با اشاره به شیوه‌های جدید عرضه اولیه گفت: این روش‌ها برای صندوق‌های سرمایه‌گذاری رانت ندارد چراکه هر فردی بخواهد می‌تواند یونیت صندوق‌ها را خریداری کند و نمی‌توان گفت برای عده خاصی رانت در پی دارد. البته روش قبلی عرضه اولیه لغو نشده اما معایب و مزایای زیادی داشت.وی ادامه داد: مشکل اصلی سهام شرکت‌های کوچک بود که چند میلیون نفر سهام‌دار این شرکت‌ها می‌شدند، اما به هر کد نهایتا ۲۰ سهم می‌رسید و به غیر از دردسر برای سهام‌دار و شرکت چیزی نداشت.
قرارداد صندوق توسعه ملی
وی با اشاره به مصوبه تزریق منابع از صندوق توسعه ملی به صندوق توسعه و تثبیت بازار سرمایه گفت: دولت تصمیم دارد علاوه بر ۲۰۰ میلیون تومانی که سال گذشته برای تزریق به صندوق توسعه و تثبیت بازار سرمایه تصویب شد، مبلغ جدیدی تصویب و به صورت ماهیانه و مداوم واریز شود. در این راستا با صندوق توسعه ملی قراردادی امضا خواهد شد.
کاهش عرضه سهام دولتی
عشقی از مذاکره برای عرضه بلوکی برخی سهم‌های دولتی در بازار سرمایه خبر داد و گفت: البته عرضه سهام دولتی و فروش اوراق در سال آینده کمتر خواهد شد. بطور کلی فکر می‌کنیم در ماه‌های آینده شرایط بازار بهتر شود اما هم عرضه سهام دولت و هم اوراق بر اساس کشش بازار صورت خواهد گرفت.
نگاه بودجه به بورس
از آنجا که بخشی از تصمیم سازی برای بورس در بوده سالانه گرفته می شود، لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ در بخش واگذاری دارایی‌های مالی ردیفی برای منابع حاصل از واگذاری شرکت های دولتی در نظر گرفته شده که نسبت به سال قبل کاهش داشته است. در واقع طبق پیش بینی صورت گرفته در لایحه، قرار است حدود ۷۱ هزار میلیارد تومان از سهام شرکت‌ها در بورس واگذار شود. این درحالی است که این رقم در سال ۱۳۹۹، بالغ بر ۱۱.۶ و در سال جاری نیز ۹۵ هزار میلیارد تومان بوده است.در واقع واگذاری سهام شرکت‌های دولتی نسبت به سال قبل حدود 24 هزار میلیارد تومان کاهش یافته است.
آینده پرابهام
اگرچه در تمامی سالهای گذشته نگاه به بازار سرمایه به عنوان بخشی از اقتصاد کلان اهمیت ویژه ای داشت و همواره سخن از جذب نقدینگی سرگردان و کمک به بنگاههای اقتصادی در قالب سرمایه های موجود در بورس مطرح می شد، اما به نظر می رسد اعتمادی که می بایست مردم نسبت به این بازار داشته باشند، کاهش یافته، زیرا فشار حقوقی ها و نقش بازارگردانها در مال خود کردن سرمایه های خرد، باعث بی اعتمادی مردم به این بازار شده و بسیاری از مردم از این بازار خارج شده و بسیاری دیگر نیز لنگان و خیزان در حال ترک تالار شیشه ای هستند.
