سلامت نیوز: کافی است تا سری به بیمارستان‌های تهران یا شهر‌های بزرگ بزنید و در اطراف بیمارستان افرادی را ببینید که در پیاده‌روی خیابان چادر زده‌اند یا در کنار ماشین پلاک شهرستان خود بیتوته کرده‌اند و از اسباب و اثاثیه‌شان معلوم است چند روزی می‌شود در این وضعیت زندگی می‌کنند. وقتی با آن‌ها همکلام شوید، متوجه خواهید شد.
به گزارش سلامت نیوز، روزنامه جوان نوشت: کافی است تا سری به بیمارستان‌های تهران یا شهر‌های بزرگ بزنید و در اطراف بیمارستان افرادی را ببینید که در پیاده‌روی خیابان چادر زده‌اند یا در کنار ماشین پلاک شهرستان خود بیتوته کرده‌اند و از اسباب و اثاثیه‌شان معلوم است چند روزی می‌شود در این وضعیت زندگی می‌کنند. وقتی با آن‌ها همکلام شوید، متوجه خواهید شد این افراد خانواده بیماران بستری در بیمارستان هستند که به دلیل عدم دسترسی به پزشک و امکانات بیمارستانی ناگزیر کیلومتر‌ها از شهر و دیارشان دور شده‌اند و به تهران یا شهر‌های بزرگ آمده‌اند تا به پزشک و امکانات بیمارستانی دسترسی پیدا کنند. همین یک تصویر در اطراف بیمارستان‌های کلانشهر‌ها به اندازه کافی گویای دو چالش کمبود و توزیع نامناسب پزشک در کشور است؛ چالشی که حالا قراراست شورای عالی انقلاب فرهنگ با افزایش ظرفیت پذیرش رشته‌های پزشکی در کنکور ۱۴۰۱ برای حل آن فکری بکند، اما با طرح این پیشنهاد مخالفان طرح افزایش ظرفیت رشته‌های پزشکی که از قضا همگی پزشک هستند به شکل تمام‌قد در برابر این طرح ایستاده‌اند تا جایی که رئیس سازمان نظام پزشکی، رئیس فرهنگستان علوم پزشکی، وزیر بهداشت و رئیس کمیسیون بهداشت در نامه‌ای به رئیس‌جمهور خواستار توقف طرح شورای عالی انقلاب فرهنگی برای افزایش ظرفیت پذیرش رشته‌های پزشکی شدند. این در حالی است که آمار‌ها بر کمبود پزشک و همچنین توزیع نامناسب پزشک در کشور صحه می‌گذارد و دود این ماجرا به چشم مردم مناطق محروم و طبقات ضعیف جامعه می‌رود. از سوی دیگر کمبود پزشک در بحران‌هایی، چون کرونا نظام سلامت را آسیب پذیر کرده‌است.
کمبود و توزیع نامناسب پزشک در کشور چالشی است که چند سالی می‌شود مطرح شده و موافقان و مخالفان را در مقابل خود به صف کرده‌است. بحث توزیع نامتناسب پزشک موضوعی است که حتی رهبر معظم انقلاب هم در دیدارشان با خانواده شهدای نظام سلامت بر آن تأکید کردند. نکته قابل‌تأمل اینجاست که مخالفان این طرح همگی پزشک هستند و استدلال‌های مخالفان را که در کنار آمار‌ها و استدلال‌های تأیید‌کننده لزوم افزایش ظرفیت رشته‌های پزشکی بگذارید، دست‌تان می‌آید بخشی از این مخالفت‌ها از تعارض منافع حکایت دارد. انگار برخی پزشکان حاضر در سمت‌های کلیدی مجلس و وزارت بهداشت با افزایش ظرفیت‌های پزشکی انحصار خود را از دست می‌دهند. این در حالی است که مخالفت‌ها برای افزایش تربیت پزشک در کشور در درجه نخست به خود گروه پزشکان آسیب می‌زند، همچنان که کمبود پزشک موجب شد در بحران کرونا با فرسودگی و آسیب به کادر درمان مواجه باشیم و حتی فشار کاری و روحی شدید موجب شد برخی از پزشکان جان خود را از دست بدهند و شهید راه سلامت شوند. حالا شورای عالی انقلاب فرهنگی بناست تا با افزایش ظرفیت پذیرش پزشک در کنکور سال آینده بخشی از کمبود پزشک در کشور جبران شود. بدیهی است با افزایش تربیت پزشکان، احتمال حضور آنان در نقاط محروم و ماندگار شدن در این مناطق نیز افزایش می‌یابد.
استدلال‌های کمبود پزشک در کشور
طبق آمار‌ها ظرفیت پذیرش رشته‌های پزشکی به مدت ۱۵ سال از سال ۶۸ تا ۸۳ تا یک سوم کاهش و بعد از آن مقداری افزایش پیدا کرد. هدف‌گذاری متولیان رسمی نظام سلامت، رسیدن به سرانه ۱۸ پزشک به ازای ۱۰ هزار نفر است، در حالی که میانگین سرانه پزشک منطقه در سال ۲۰۱۸ حدود ۲۳ پزشک به ازای ۱۰ هزار نفر بوده و این میانگین در کشور‌های پیشرو بین ۴۰ تا ۵۰ پزشک است. در این شرایط حتی اگر با روند فعلی به ۱۸ پزشک به ازای ۱۰ هزار نفر هم برسیم باز هم از کشور‌های منطقه عقب‌تر هستیم که این موضوع با اسناد بالا‌دستی هم در تعارض است.
در سال ۱۴۰۰ بیش از ۵۵۰ هزار داوطلب در کنکور سراسری علوم تجربی شرکت داشته‌اند، اما کمتر از ۲ درصد از این تعداد در رشته‌های پزشکی و دندانپزشکی پذیرفته شده‌اند، در حالی که بیش از ۲۰هزار نفر از آنان معدل بالای ۱۹ داشته‌اند. رقابت مخرب، هزینه‌های مالی سنگین برای آمادگی شرکت در کنکور رشته تجربی، گسترش بی‌عدالتی در دسترسی به فرصت‌های برابر تحصیلی و در کنار این موارد مهاجرت نخبگان علاقه‌مند به تحصیل در رشته پزشکی به خارج از کشور از نتایج ظرفیت کم پذیرش پزشکی است.
از سوی دیگر جمعیت بالای ۶۰ سال در کشور طی ۲۰ سال آینده سه برابر خواهد شد و با توجه به اینکه ۸۰ درصد خدمات پزشکی در سن بالای ۶۰ سال مورد نیاز است، نیاز به خدمات پزشکی در کشور تا بیش از ۱۰ برابر افزایش خواهد یافت.
همچنین تا ۲۰ سال آینده حدود ۳۴ درصد پزشکان در سنین بازنشستگی و بالای ۶۵ سال قرار خواهند گرفت و اینکه اگر در روند پذیرش دانشجوی پزشکی تغییری ایجاد نشود، ایران در ۲۰ سال آینده با بحران جدی کمبود پزشک روبه‌رو خواهد شد.
وزیر بهداشت دولت یازدهم و اعتراف به کمبود پزشک
یکی از نخستین افرادی که بحث کمبود پزشک را در کشور رسانه‌ای کرد، سید حسن قاضی‌زاده هاشمی، وزیر بهداشت دولت یازدهم بود؛ کسی که طرح پر سر و صدا و پر هزینه تحول سلامت را اجرا کرد، اما با وجود افزایش چندین برابری درآمد پزشکان نتوانست آن‌ها را در مناطق محروم ماندگار کند. قاضی‌زاده هاشمی در این‌باره گفت: «با هیاهو‌های ایجاد شده این باور ایجاد شده‌بود که ۲۰ هزار پزشک بیکار داریم، با پرداختی‌های ماهانه ۱۵ و ۱۷ میلیون تلاش خود را برای حضور این پزشکان در مناطق محروم به کار گرفتیم، اما با وجود پرداخت‌های مناسب، تنها حدود ۲ هزار پزشک اعلام آمادگی کردند. این به این معنی است که یا پزشک نداریم یا آن‌ها تنها شماره نظام پزشکی دارند و دیگر پزشک نیستند.»
بهرام عین‌اللهی، معاون اسبق آموزشی وزیر بهداشت و وزیر بهداشت کنونی هم پنج سال پیش در گفتگو با «جوان» با انتقاد از کاهش ظرفیت پذیرش رشته‌های پزشکی تأکید کرده‌بود: «در شرایطی که کشور‌های منطقه به شدت در حال افزایش نیرو‌های تحصیلکرده هستند، ما به دنبال کاهش هستیم و مانند مسئله جمعیت در سال‌های آینده دچار بحران و مجبور می‌شویم از امارات و ترکیه پزشک بیاوریم.» عین‌اللهی در مصاحبه مذکور تصریح کرده‌بود: «به نظر می‌رسد جو‌سازی برخی از این متخصصان است که می‌خواهند از درآمد‌های‌شان کم نشود، در حالی که در بسیاری از رشته‌ها هنوز باید ظرفیت‌ها را بیشتر کنیم. بنده سال‌ها در بحث ارزیابی کیفی رشته‌ها کار کرده و به این نتیجه رسیده‌ام که کیفیت را باید در بسیاری از مقوله‌ها مانند استاد، مواد درسی، تجهیزات و دانشجو جست‌وجو کرد.» از نگاه وی برای به دست آمدن کیفیت نباید رشته‌ها را کم کنیم، بلکه هر چه رشته‌ها افزایش یابد، رقابت بین دانشگاه‌ها نیز بیشتر می‌شود و به کیفیت دست خواهیم یافت.
فشار بر شورای عالی انقلاب فرهنگی
پس از این ماجرای کمبود پزشکان هر از چند گاه مطرح شد، اما راهکاری برای آن ارائه نمی‌شد تا اینکه چند هفته پیش آنطور که منصور کبکانیان، قائم مقام ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور از طرح شورای عالی انقلاب فرهنگی برای افزایش پزشکان خبر داد. به گفته وی میزان پزشکان موجود طبق آمار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در نقشه راه درمان حدود ۱۰۰ هزار نفر است که این آمار اختلافاتی با آمار سازمان نظام پزشکی دارد که حدود ۱۴۷ هزار نفر است و به نظر در برخی آمار‌ها تنها پزشکان دارای مجوز محاسبه شده‌اند. برای رسیدن به تعداد مطلوب پزشک در کشور در مقایسه با کشور‌های منطقه باید ۱۰۰ هزار پزشک فعلی به ۱۸۰ هزار نفر افزایش یابد و اگر بخواهیم در ۱۰ سال آینده جزو کشور‌های پیشرفته باشیم، این میزان باید به ۳۰۰ هزار نفر برسد. بر همین اساس و برای خروج از بحران سرانه پزشک در کشور طی پنج سال آینده باید حداقل در رشته پزشکی در سال ۳هزار نفر و در رشته دندانپزشکی نیز حداقل ۵۰۰ نفر به دانشجویان ورودی دانشگاه‌های کشور اضافه شود. پس از این طرح هجمه‌هایی علیه شورای عالی انقلاب فرهنگی آغاز شد.
حمایت ۱۶۵ نماینده از افزایش ظرفیت پزشکی
۱۶۵ نماینده مجلس شورای اسلامی در بیانیه‌ای خطاب به رئیس‌جمهور از افزایش ظرفیت رشته‌های پزشکی حمایت کردند. حجت‌الاسلام حسن شجاعی، رئیس کمیسیون اصل نود مجلس در این‌باره می‌گوید: «در هفته‌های اخیر شاهد فشار‌های سنگین نهاد‌های صنفی حوزه سلامت در جهت خروج افزایش ظرفیت پزشکی از دستور کار شورای عالی انقلاب فرهنگی بودیم. این قبیل نامه‌نگاری‌ها نشان از وجود تعارض منافع در ساختار نظام سلامت و به تبع آن فشار ذینفعان انحصار در خدمات پزشکی است و ما در مجلس برای شکستن این انحصار در جهت منافع ملی و مردم مصمم هستیم.» وی همچنین تأکید می‌کند: «باید گفت در صورت تصویب نشدن این طرح در شورای عالی فرهنگی، مجلس به سرعت وارد عمل خواهد شد و افزایش ظرفیت پزشکی را با استفاده از اختیارات مجلس محقق خواهد کرد.»
محسن زنگنه، نماینده مردم تربت حیدریه در مجلس هم ضمن اشاره به نیاز ضروری به افزایش ظرفیت پزشکی در کشور می‌گوید: «برخی ذینفعان به بهانه‌های گوناگون به دنبال ثابت نگهداشتن ظرفیت پزشکی هستند. مجلس یازدهم مخالف تعارض منافع و به دنبال احقاق عدالت و رفع رانت و فساد است.»
افزایش ظرفیت پزشکان تصمیمی است که ۱۰ تا ۲۰ سال آینده به بار می‌نشیند؛ سال‌هایی که ما با سونامی پیری جمعیت و تبعات حاصل از آن مواجهیم و اگر امروز فکری به حال بهداشت و درمان جامعه نکنیم نمی‌توان یکشبه بحران کمبود پزشک در سال‌های آینده را جبران کرد.
