گروه اقتصادی – کورش شرفشاهی: تحریم های ناجوانمردانه آمریکا علیه ایران چند سالی است اقتصاد کشور را متاثر ساخته است. اگرچه تحریم از جنبه‌هایی میتواند برای کشور فرصت تلقی شود، اما آثار مخرب و پیامدهای منفی آن بر تولید و تجارت را هیچگاه نمی توان نادیده گرفت. اینکه تجار در مراودات مالی با دنیا دچار مشکل شده و تولیدکنندگان در تامین نهاده های خود باید هزینه‌های اضافی بپردازند، انتقادهایی است سالها از سوی بنگاه های اقتصادی، صاحبنظران و مسئولان شنیده می شود. این که تحریم را صرفاً یک فرصت تلقی کنیم، در دنیایی که مناسبات تجاری در اقتصاد باز یکی از مولفه‌های رونق و شکوفایی اقتصادی است، منطقی به نظر نمی رسد، اما اگر تحریم را فرصتی تلقی کنیم که می توانیم از آن در شکوفایی اقتصاد درون‌زا و استفاده از ظرفیتها بهره ببریم، شاید معقول به نظر برسد. بخش معدن کشور یکی از ظرفیت های مهم اقتصاد ایران تلقی می شود که تحریم ها آسیب جدی را متوجه آن کرده است. یکی از بخشهای اقتصاد که پس از محدودیتهای صادرات نفت مورد توجه جدی قرار گرفت، بخش معدن است. کارشناسان مجموع سرمایه‌گذاری انجام شده در بخش معدن و صنایع معدنی از ابتدای معدن‌کاری در ایران تا به امروز را حدود ۵۰ میلیارد دلار عنوان می‌کنند. ایران ۸۱ نوع مواد معدنی مختلف را دارد و کل ذخایر اثبات شده معادن ایران حدود ۶۰ میلیارد تن برآورد شده که انتظار می‌رود به بیش از ۱۰۰ میلیارد تن برسد. با این ظرفیت زیاد و جایگاه مهم، این سوال مطرح می شود که آیا می توان در شرایط تحریمها، حساب ویژه ای روی بخش معادن کشور باز کرد و انتظار درآمدزایی، اشتغالزایی و تحول آفرینی برای کشور داشت؟ آیا تحریمها به بخش معادن آسیب وارد کرده یا بنابر ادعای مسوولان مبنی بر اینکه تحریمها باعث رونق و خوداتکایی در بسیاری از بخشها شده، تحریم در بخش معدن آثار مثبت و ارزنده ای داشته و باعث رونق و تحول شده است. در این رابطه روزنامه تجارت با محمدرضا بهرامن، رییس خانه معدن ایران گفتگو کرده که در ادامه آمده است.
آسیب تحریم به معدن
رییس خانه معدن ایران با تاکید بر اینکه تحریم ها به اندازه ای ابعاد گسترده دارد که نمی توان به صراحت اثرات مخرب آن را تشریح کرد گفت: اینکه به صورت دقیق اعلام کنیم تحریم ها به چه صورت و چه مسائلی دربرداشته، نیازمند بررسی های کارشناسانه است اما بی شک تحریم ها به بعضی از زیرساختهای اقتصادی از جمله بخش معدن آسیب زده است. وی با اعلام اینکه جابجایی پول در بخش معدن و معاملات بانکی چالش دارد گفت: وقتی کالایی صادر می کنیم و باید پول آن بازگردد، تحریم گردش مالی بین المللی را قفل می کند و به جابجایی پول آسیب میزند. بهرامن با تاکید بر اینکه برای انتقال پول نیازمند دورزدن تحریم و استفاده از واسطه هستیم گفت: همین امر قیمت تمام شده تولید را بالا میبرد.وی با انتقاد شدید از این ادعا که تحریم خوب است گفت: تحریم برای کل کشور بحران آفرین است، اما بدلیل اینکه اقتصاد نفتی باعث شده بود نسبت به سایر مزیت ها و ظرفیتهای داخل کشور بی توجه باشیم، در اثر تحریم به سوی سایر مزیت ها روی آوردیم.
نفت سدراه نیست
وی با اشاره به درآمدهای بالای نفتی که در مقطعی از ۱۲۰ میلیارد دلار عبور کرد گفت: این درآمدهای سرشار نفتی را کجا هزینه کردیم؟ آیا در زیرساخت هایی که مزیت کشور بودند، هزینه کردیم؟ آیا در بخش معدن، ریل، جاده، اسکله، بنادر و دیگر فرصت ها و ظرفیتها هزینه یا سرمایه گذاری زیرساختی کردیم؟ از فرصت درآمدهای نفتی بهره نبردیم و اگر بدرستی استفاده می کردیم امروز دربه‌در نمی ماندیم. امروزه بابت جابجایی و حمل و نقل در بخش جاده ای و ریلی هزینه های بالایی می پردازیم که قیمت تمام شده را بالا می برد.
این صور نیست که آقایان می گویند تحریم ها باعث شد معدن رشد بکند، معدن سیر طبیعی خودش را داشت، ولی چون مزیت معدن از سوی سیاست‌گذاران به خوبی شناخته نشده بود، از آن استفاده نمی‌کردند. امروز عده ای میگویند اگر نفت باشد، مزیت فراموش می شود، در حالی که این تفکری ساده لوحانه است و اصلا چنین چیزی نیست. مواد معدنی تامین کننده صنایع داخل و خارج کشور است به شرط آنکه بر مبنای آینده نگری باشد. هیچ کجای دنیا برای دوره 5 ساله برنامه ریزی نمی کنند، بلکه حداقل برای دوره ۳۰ ساله فکر می کنند که نمونه بارز آن برنامه ریزی برای2050 است. بر اساس آن چشم اندازها راجع به مواد معدنی و سیاستگذاری بر مواد معدنی کار میکنیم. بنابر این هرگز نمی توان ادعا کرد شرایط اقتصاد را بدون فروش نفت توصیف و آرزو کرد پرونده فروش نفت را بستیم، اصلاً چنین چیزی نیست. بی شک سیاستگذاری‌های کلان کشور نیز اصلا چنین اعتقادی ندارد.
در آرزوی صادرات نفت ایران
رییس خانه معدن با استقبال از اینکه بار دیگر شاهد آرامش در اقتصاد و فروش نفت ایران به جهان باشیم گفت: انشالله این اتفاق بیفتد، چون منافع آن به 80 میلیون جمعیت می رسد، مردمی که در معرض آسیب جدی قرار دارند و بایستی این رویکرد در سیاست گذاریهایمان به صورت کامل دیده بشود، به شرط آنکه هوشمندانه سرمایه گذاری زیر ساختی در همه بخشها را ادامه بدهیم. اگر بر دیدن شدن بخش معدن نیز اصرار داریم، به نتیجه رسیدن برجام به ما اجازه میدهد تا دیده شویم. بهرامن با تاکید بر اینکه تحریم ها حقوق قانونی جامعه ایرانی را به صورت کامل گرفته است گفت: جابجایی پول اولین و مهمترین گزینه در تجارت است، در حالی که با مانع رو به رو هستیم و ۷ تا۱۰ درصد هزینه می کنیم تا پول ناشی از تجارت را که بدلیل تحریمها قفل شده، جابجا کنیم. براستی چه کسی زیان جابجایی صرافی را تقبل می کند. باید بپذیریم که هر یک دلار ایرانی که به جیب صراف یا واسطه می رود، سرمایه ملی است و اقتصاد کشور زیان آن را می برد. چرا باید سخت ترین راه را برای تجارت و اقتصاد انتخاب کنیم؟ حتی برای تامین خیلی از نیازهای جامعه، نیازهای عادی یا نیازهایی که میتواند در بخش صنایع سنگین موثر باشد، مجبوریم با تحمل هزینه های سنگین تحریمها را دور بزنیم! دور زدن چیست؟
هزینه دور زدن تحریم
بهرامن با ابراز تاسف از اینکه دور زدن تحریم مصداق بارز هزینه است گفت: تصور کنید که می خواهید از راهی عبور کنید اما به شما اجازه عبور از آن راه سالم و کوتاه را نمی دهند، اما چون باید حتما از آن راه بروید، مجبور می شوید۵۰ کیلومتر راه را دور کنید، وقتی ۵۰ کیلومتر به مسیر اضافه کردید، سوخت اضافه مصرف می کنید، زمان بیشتری در راه خواهید بود، راه مناسب نیست و شاید سنگلاخ باشد و بسیاری موارد دیگر که هزینه است. وی با انتقاد از آنهایی که دورزدن تحریم ها را مزیت می دانند گفت: چرا باید بگوییم دورزدن تحریم هیچی نیست، در حالی که همه چیز هست.
موانع صادرات محصولات معدنی
رییس خانه معدن ایران با تاکید بر اینکه یک فعال بخش معدن نمی تواند محصولش را به هر جایی که می خواد صادر کند گفت: تاجر ایرانی همه جوره محدودیت دارد. از سوی دیگر معدن دار نمیتواند سرمایه‌گذاری خارجی را جذب کند، خصوصاً در بخش صنایع پایین دستی که نقش اساسی دارد، چون تحریم هستیم. وی با تاکید بر اینکه در سی سال گذشته که تحریم بودیم، اگر روند عادی و شرایط عادی در کشور داشتیم، می توانستیم بیش از50 میلیارد دلار در صنایع پایین دستی بخش معدن سرمایه گذاری کنیم گفت: در بخش سنگ های تزیینی، خاک های صنعتی و بسیاری بخشهای دیگر امکان سرمایه گذاری داشتیم. بهرامن با تاکید بر اینکه هدف از جذب سرمایه گذار خارجی، تامین نیازهای داخلی نیست گفت: سرمایه گذار خارجی جذب می کنیم تا مسیر را برای بازارهای خارجی و صادرات ایجاد یا حفظ کند. وی با تاکید بر اینکه بازارهای همسایه را به صورت محدود داریم گفت: بازارهای حاشیه را داریم، اما حفظ آن هم به این سادگی نیست. به این افتخار می کنیم که بازار عراق، پاکستان، افغانستان، ترکیه یا دیگر کشورهای همسایه را داریم، اما واقعیت این است که جابجایی پول حتی از عراق هم ساده نیست.
اقتصاد نیازمند واقع گرایی
بهرامن با تاکید بر اینکه بایستی واقع گرایانه مسائل را تحلیل کنیم گفت: بخش معدن و صنعت معدن کاری می تواند در ۳۰ سال آینده تامین کننده بخش بزرگی از صنایع کشورهای منطقه و خارج از منطقه با همین اکتشافات موجود باشد. ما این ثروت را داریم، اما لطمه تحریم را لمس می کنیم حتی در صدور روادیدها لمس می کنیم.
وی با تاکید بر اینکه شاید تحریم به ظاهر چیز خاصی از نظر اسمی نباشد گفت: چرا وقتی محصولی را تولید میکنیم و به راحتی می توانیم به سراسر جهان عرضه کنیم، فقط به دلیل تحریم نتوانیم به راحتی صادر کنیم؟ رییس خانه معدن با اشاره به اینکه بخش معدن به ماشین آلات و تجهیزات و مواد اولیه بسیاری نیاز دارد گفت: وقتی یک معدن کار نیاز دارد کالایی را از اروپا بخرد، چرا نباید بدلیل تحریم بخرد و مجبور بشود از نقطه ای دیگر و ماشین آلاتی بی کیفیت تر را بخرد و بدتر اینکه به قیمتی مجبور باشد بخرد که به او می فروشند، به صورت واسطه، بخرد نتواند از گارانتی آن استفاده کند.
