حکایت تحول صداوسیما در گفته‌های یک مدیر

«محسن سوهانی» ـ مدیرکل هنرهای نمایشی رادیو و مدیر رادیو نمایش با حضور در خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) درباره‌ی روند چابک‌سازی و مدیریت رسانه و چالش‌های آن در دنیای امروز ـ آنگونه که باید باشد و آنگونه که هست ـ به اظهار نظر پرداخت و به پرسش‌هایی در این زمینه پاسخ گفت.

این مدیر رسانه همچنین از رویکرد جدید رادیو نمایش به برنامه سازی و تعامل با مخاطب اشاره کرد و درباره برنامه های در حال پخش این شبکه و همچنین برنامه هایی که در آینده نزدیک قرار است تولید شوند، خبرهایی را اعلام کرد.  

«تغییر محتوای شبکه‌های رادیویی با تغییر رویکرد صداوسیما»، «رسانه ملی و مردم؛ تقابل یا تفاهم»، «وضعیت دریافتی هنرمندان رادیو نمایش»، «بازگشت برنامه‌های ترکیبی به رادیو نمایش» و «ویژه برنامه های نوروز و رمضان ۱۴۰۱ این شبکه رادیویی» دیگر محورهای مورد بحث با حضور مدیر رادیو نمایش بود.

در این نشست همچنین نیما شمس الدین ـ مسئول فضای مجازی رادیو نمایش ـ و معصومه نورزاد ـ کارشناس خبر رادیو نمایش ـ محسن سوهانی را همراهی کردند.

مدیریت تحول خیلی تعیین کننده است

این مدیر رسانه درباره ی تغییرات ساختاری در سازمان صداوسیما و طرح تحول که با حضور پیمان جبلی مطرح شده است، اظهار کرد: واقع بینانه و با نگاه تخصصی، ایجاد هر تغییری هم فرصت هایی به دنبال دارد و هم تهدیدهایی. پس روش در مدیریت تحول خیلی تعیین کننده است. اما به هر روی تحول و روزآمدی یک ضرورت گریز ناپذیر محسوب می شود. در یک سازمان رسانه ای خلاق هر چقدر فاصله بین رأس مدیریت کلان با بدنه ی اجرایی، کمتر باشد، کار خیلی بهتر پیش می رود؛ چرا که در یک شبکه رادیو و تلویزیونی محوریت، با صف یعنی عوامل تولید است.

برای ایجاد هر تحولی شرط اصلی اقناع بدنه است

سوهانی ادامه داد: در بحث تحول آفرینی، به ویژه در مختصات سازمان صداوسیما، مساله اصلی این است که بیش از شناسایی مشکل، روش برطرف کردن آن اهمیت دارد؛ اینکه با چه روشی می خواهیم اصلاح را انجام دهیم. چراکه جوانب مختلف و متغیرهای زیادی وجود دارد که باید همگی مد نظر قرار گیرند. این موضوع به یک جراحی حساس و ظریف پزشکی می ماند.

مدیرکل هنرهای نمایشی و رادیو نمایش با بیان اینکه رکن اصلی هر نوع مدیریتی در حوزه فرهنگ، قطعا عامل انسانی است، گفت: تا ما نتوانیم سرمایه انسانی را با خودمان همراه کنیم، چیزی درست نمی شود. برای ایجاد هر تحولی شرط اصلی اقناع و همراه سازی بدنه ی سازمان است. گرچه ایجاد تحول در سازمان صداوسیما نیاز به طراحی یک مدل بومی و چندوجهی با در نظر گرفتن واقعیت های موجود آن و ابعاد مختلفش دارد اما قطعا مبنای آن باید بر تعامل، اقناع و همراه سازی تمام سطوح بدنه ی سازمان استوار باشد. ابتدا باید مدیران ارشد و میانی توجیه و همراه شوند و سپس تمامی عوامل سازمانی را با روش های مدیریتی انگیزشی و عالمانه با تحول همراه سازند؛ آن هم مشتاقانه چرا که ایجاد انگیزش یک اصل طلایی در مدیریت تحول است. این روند برای یک موضوع تحولی شاید بیش از یک سال زمان ببرد و البته که سکوت در قبال آن موجب شایعه سازی و حاشیه می شود که اثری فرسایشی و ضد تحول دارد.

او ادامه داد: از نظر علمی هم به قضیه نگاه کنیم همین طور است و موضوع «مدیریت تحول» یک سرفصل آکادمیک است. از منظر علمی روش عامل تعیین کننده ی نظریه است و در علم مدیریت نظریه های مختلفی برای روش تحول سازمانی وجود دارد: مدل مدیریت تغییر لوین، مدل ۷ s مک‌ کینزی، مدل نظریه مدیریت تغییر جان کاتر، مدل آدکار، نظریه تلنگر  Nudge، مدل گذار بریجز، چارچوب تغییر کوبلر راس، مدل تغییر ساتیر و … اما نکته ی بنیادین این است که تمرکز تمام این نظریه ها بر تعامل اثربخش با نیروی انسانی به عنوان عاملان تحول آفرین استوار است.

به گفته این مدیر رسانه «تحول وقتی در نگاه انسان ایجاد شود، در روح سازمان هم جاری و ساری می شود؛ بنابراین، مهم ترین اصل در روش ایجاد تحول این است که بتوانیم بدنه سازمان صداوسیما و به ویژه بدنه خلاق و تولید را با هر تغییر مدیریتی که می خواهیم بدهیم، همراه و همدل و اقناع کنیم. در واقع مساله چندوجهی است اما شرط اول تحول، تعامل و اقناع سازی است.»

دهه ۶۰ می تواند مکتب مدیریتی برای تحول باشد

وی در ادامه با این پرسش که آیا در روند آنچه که در صدا عرضه می شود، با گفتمان جدید تغییری ایجاد خواهد شد؟ مواجه شد و در پاسخ اینگونه اظهار کرد: وقتی از گفتمان انقلاب صحبت می کنیم، یک گفتمان اصیلی است که می تواند تبدیل به یک تمدن، حوزه های تخصصی، سبک و مکتب شود، اما این اتفاق تا کنون به طور مطلوب و ایده آل نیفتاده است. گسستی باعث شده که آن دوره فراموش شود و حالا در یک تناقضات و تعارضاتی هستیم که باید آنها را حل کنیم. در همین سبک های مدیریتی و در سبک مدیریت تحول،  اگر اوایل انقلاب، دوران جنگ،  سال های دهه ۶۰ و وضعیت مدیریتی کشور را بررسی کنیم، خودِ این می تواند یک مکتب مدیریتی باشد؛ به عنوان مثال در دوران دفاع مقدس ما این شرایط را داریم که نیروی رزمنده از فرمانده خودش جلوتر است و شوق بیشتری برای تحقق هدف ملی یا سازمانی دارد. اوایل انقلاب نیز همین طور بوده است؛ یعنی بدنه مردم و افکار عمومی در مواردی شاید از سران انقلابی هم پیشی می گرفته و پیشتاز بوده. این شور و شوق بدنه و توده های جامعه به خودی خود یک مکتب و روش است. منتهای مراتب خیلی اوقات ما آمدیم و در مدل های مدیریت توسعه دوگانه رفتار کردیم؛ در حالی که نمی شود هم از روش های غربی که متناسب با ریشه های فرهنگی آن جوامع است استفاده کنیم و هم گفتمان اصیل داشته باشیم؛ چراکه در نهایت یک پدیده نامتوازنی شکل می گیرد.

اگر شیخ بهایی سریال می ساخت

این مدیر رادیو که دانش آموخته ی مدیریت رسانه است، با اعتقاد بر اینکه ما هنوز نتوانسته ایم به گونه ای ایده آل «گفتمان انقلاب اسلامی» را وارد حوزه های تمدنی کنیم، اظهار کرد: علم اگر تک ساحتی باشد و تبدیل به عمل نشود به سطح حرف و شعار تقلیل پیدا می کند. گیر بزرگ کار ما در بسیاری موارد همین است. فرهنگ و ایدئولوژی باید از رهگذر دانش و تخصص تبدیل به نظریه و مکتب و صدالبته عمل و محصول شود.

وی در همین زمینه یادآور شد: به دوران صفویه برگردیم (قله ی رفیع تمدن ایرانی-اسلامی). کافیست تنها به مورد شیخ بهایی که حتی عرب تباری هضم شده در فرهنگ ایرانی بود نگاهی بیندازیم،  هنوز که هنوز است وقتی حرف از فرهنگ و تمدن ایرانی ـ اسلامی می شود آثار معماری او مصداق پیدا می کند. تجلی دنیایی از حرف و حکمت در کالبد فن معماری. تمدن سازی یعنی همین. شیخ بهایی یک استادکار معمار معمولی یا به عبارتی تکنوکرات نبود. بلکه آمیزه ای از ایدئولوژی اسلام، فرهنگ ایرانی، علوم و فنون مختلف و… و… بود. شیخ بهایی نوعی اگر مثلا در عصر جدید به سر می برد و به فن تولید فیلم و سریال یا برنامه سازی رادیویی یا تلویزیونی هم مشغول می شد، قطعا اثر ایرانی ـ اسلامی تولید می کرد. عامل تمدن ساز باید سرمایه ی انسانی ذوالفنون، چندبعدی و تسخیرگر باشد نه صرفا ایدئولوگ، تکنوکرات یا آکادمیسین تک ساحته. مهمی که اکثر دولت های پس از انقلاب به آن بی توجه بودند و بر اثر فقدان جامعیت نگاه در مدیریت و برنامه ریزی، چرخ توسعه ی مملکت را نامتوازن ساختند …

سوهانی مطرح کرد: در بحث گام دوم گفتمان انقلاب اسلامی دغدغه ما این است که فکر کنیم چطور می توانیم گفتمانی که داریم را تبدیل به تمدن درخشانی در جهان اسلام کنیم تا تبدیل به یک الگو شود و کشورهای دیگر هم تاثیر بگیرند؛ کاری که البته دشوار هم است.

پرورش نیروی انسانی برای ما یک چالش بوده است

محسن سوهانی افزود: در مباحث توسعه ما از دوره عباس میرزا و بعد از پیدایش تفکرات تحول خواهانه، تا به امروز این چالش را داشتیم که جامعه ی روشنفکر ما بیشتر به دنبال تقلید رفته تا تسخیر؛ به همین دلیل بر روی کلیدواژه های «مدیریت تسخیر» و «رسانه ی تسخیری» باید توجه کنیم. خیلی از کشورها مثل ژاپن در جنوب شرقی آسیا به درستی در این مسیر گام برداشته اند؛ به عنوان مثال در انیمیشن هایی که تولید می کنند توانسته اند مولفه های ملی، قومی و فرهنگی خودشان را با این کلیدواژه ها تطبیق دهند و به تولیدی برسد که هم پیشتاز است و هم متعلق به خودش است. ما از این موارد خیلی کم داریم و کار خیلی آسانی هم نیست. پرورش نیروی انسانی تسخیرگر کار آسانی نیست و در تمام این سالها برای ما یک چالش بوده است.

طرح تحول، محتوای شبکه های صدا را تغییر خواهد داد؟

سوهانی در ادامه در پاسخ به اینکه آیا ساختاری جدید در صدا صورت خواهد گرفت و رویکرد جدید سازمان، محتوای شبکه های صدا را تغییر خواهد داد؟  اظهار کرد: ماهیت صدا نسبت به تلویزیون تفاوت دارد و رسانه ای گرم و فرهیخته تر به حساب می آید. اما نکته ای که وجود دارد این است که خیلی از اوقات باید ببینیم خطوط قرمزی که ترسیم می کنیم،  تا چه حد درست است. چقدر با منطق تخصص دنیای امروز تناسب دارد؛ دنیایی که از نظر رسانه ای محدودیتی نمی شود برایش قائل شد. این یک واقعیت است و ما اگر تجربه ی فرهنگی مان را از همان دهه ی ۶۰ بخواهیم مرور کنیم، می بینیم که نمی توان با ابزار تکنولوژیک مبارزه کرد؛ چراکه راه خودش را پیدا می کند. در نتیجه تسخیر کردن، تنها راه پیش روست. در زمانه ای زندگی می کنیم که نمی توانیم نگاه حذفی نسبت به فنآوری داشته باشیم؛ با توجه به این شرایط و معادلات دنیای امروز، عصری که شبکه ای است و فلسفه رسانه ای تغییر کرده و روز به روز هم شتاب بیشتری دارد.

رسانه چه زمانی مرجعیت خود را از دست می دهد؟

مدیرکل هنرهای نمایشی رادیو با طرح این پرسش که واقعا گفتمان انقلابی که ما از آن صحبت می کنیم، چه تعریف درستی از مختصاتش داریم؟ ادامه داد: دایره ی این گفتمان چه چیزهایی را شامل می شود، چه چیزهایی انقلابی است و چه چیزهایی انقلابی نیست. یکی از چالش های بزرگ مملکت ما به ویژه در حوزه فرهنگ این بوده است. زمانی که از discourse (گفتمان) حرف می زنیم، چیزی است که یک چارچوب آکادمیک و مشخصی دارد. شامل پیکربندی و دال های شناور و مرکزی می شود. وقتی که این موارد روشن شد، به تناسبش گزاره های دیگر هم معنا پیدا می کند. اما در برخی موارد ما به جای تعریف دقیقِ علمی و آکادمیک، سلیقه های شخصی را حکمفرما کرده ایم؛ یعنی من مدیر فرهنگی سلیقه شخصی خودم را دال مرکزی انقلاب گذاشته ام و این تصمیم غلطی است که باعث می شود دایره انقلابی بودن محدود شود و آدم های زیادی روز به روز از آن خارج شوند و خطوط قرمز من هم آنقدر پررنگ شود که اصلا رسانه مرجعیت خودش را از دست بدهد.   

نتایج پژوهشی که مُهر بایگانی خورد

او با اشاره به اینکه باید در دنیای رسانه نگاه تخصصی داشته باشیم، یادآور شد: باید بدانیم که در دنیای امروز با چه روش هایی پیش برویم. ابعاد اثرگذاری اجتماعی رسانه بسیار پیچیده است. به عنوان مثال به تجربه ای که در دوره پهلوی اتفاق افتاد و به انتشار کتابی  به نام «صدایی که شنیده نشد» منجر شد اشاره می کنم: آقای علی اسدی که زمانی رئیس مرکز تحقیقات تلویزیون بود، پروژه ای را با آقای مجید تهرانیان (جامعه شناس) و جمعی از جامعه شناسان مطرح می کند و خواستار این می شود که بررسی شود، محورهای محتوایی رادیو و تلویزیون ملی ایران چه تاثیری بر بدنه اجتماعی جامعه ایرانی دارد. پژوهشی به روش دلفی (Delphi method) و آینده پژوهی انجام می دهند. جالب است به این نتیجه می رسند که پمپاژ گرایش های افراطی لیبرالیستی، شاه دوستانه و ایران باستانی به دقیقا نتیجه عکس می دهد و در افکار عمومی جامعه ایران منجر به تقویت و شتاب انقلاب مذهبی خواهد شد. آقای قطبی آن موقع به این پژوهش مُهر بایگانی می زند و توجهی به دستاورد این پژوهش نمی کند. نتیجه آن این می شود که در دهه ۸۰ این کتاب تحت عنوان «صدایی که شنیده نشد» منتشر می شود. همین موضوع آن زمان که شبکه های اجتماعی با این وسعت در دنیا شکل نگرفته بود، چقدر جای توجه بود که رسانه موقعیت بسیار پیچیده ای دارد و اینکه ما نمی توانیم افکار عمومی را نادیده بگیریم.  

افکار عمومی برای رسانه مثل آب برای ماهی است

مدیر رادیو نمایش در ادامه سخنانش با تاکید بر اینکه «اگر پیامی را قرار است به افکار عمومی منتقل کنیم، روشمان حتما باید ناظر بر افکارسنجی و ذائقه سنجی دقیقی باشد»، در این زمینه اظهار کرد: رسانه در این امر ناگزیر است. افکار عمومی برای رسانه، مثل آب برای یک ماهی است. منِ مدیر رسانه اگر درکی نسبت به این موضوع نداشته باشم، اگر ندانم جامعه شناسی مخاطب یعنی چه، نفهمم علوم شناختی یعنی چه، کارکرد ابزاری که با آن می خواهم کار کنم را مطلقا نشناسم، نتیجه همان بحث شعارزدگی می شود. همان تجربه «صدایی که شنیده نشد» تکرار می شود. به خیال خودم فکر می کنم تفکر انقلابی را در جامعه پیاده می کنم، اما در اصل اثر برعکسی می گذارم و ممکن است منجر به نتیجه ای شود که کاملا با منافع امنیت ملی و اصول گفتمانی من، در تضاد و تقابل باشد.

رسانه ملی و مردم؛ تقابل یا تفاهم؟

این مدیر رسانه با تاکید بر اینکه بزرگترین کلیدواژه رسانه ای اقناع است، در این زمینه گفت: بالاترین سطح اثرگذاری رسانه ای اقناع است. من تا زمانی که به عنوان رسانه، افکار عمومی را به رسمیت نشناسم و حداقل نتوانم در همین فضای مجازی، data mining (داده کاوی) و رصد اطلاعات و روش های تحقیق علمی را لحاظ کنم، تعاملی شکل نمی گیرد. این ها مسائل بنیادی است که اگر به دنبال تحول به معنای واقعی هستیم، فرقی ندارد چه در رادیو و چه در تلویزیون، باید این موضوعات را در نظر بگیریم. هیچ مغایرتی هم با ارزش های ما ندارد. من اگر بخواهم یکسری اصول بنیادین انقلاب اسلامی را در جامعه نهادینه کنم، شرط آن این است که ابتدا تعامل و مفاهمه و گفت و گویی را شکل دهم تا بعد بتوانم به یک اقناع برسم. حال اینکه چقدر بتوانم اقناع کنم، هنر من رسانه است. اگر نتوانم با افکار عمومی وارد گفت و گو و مفاهمه بشوم و اثر بگذارم، این ضعف من رسانه است. باید این آسیب را در خودم پیدا کنم.

وی تاکید کرد: ذات ابزارهای رسانه ای رادیو و تلویزیون تعدیل کننده است. ما اگر از این ابزار درست استفاده کنیم خیلی از تضادها و تعارض ها را می تواند با قابلیت ابزاری خودش تعدیل کنیم و جامعه را به یک تعادلی برسانیم. اگر این اتفاق نمی افتد، یعنی اینکه من اشتباه عمل می کنم.

چرا نگاه به روز مدیران صداوسیما را چندان روی آنتن نمی بینیم؟

سوهانی در ادامه نشست ایسنا با این پرسش مواجه شد که چرا در سازمان صداوسیما با وجود برخی مدیرانی که در تئوری نگاه به روز رسانه ای دارند، اما همچنان شبکه ها و برنامه هایی را شاهد هستیم که مخاطب در آن حلقه مفقوده است و آنگونه که باید و شاید چنین نگاهی حاکم نمی شود؟

مدیر رادیو نمایش در پاسخ به این پرسش توضیح داد: زمانی که ما می گوییم مدیریت رسانه، در واقع از یک دانش و مهارت سخن می گوییم. شاید هنوز آنگونه که باید، نیروی انسانی و سرمایه لازم انسانی را نتوانسته ایم پرورش دهیم و بی تعارف فضای دانشگاهی ما هم اشکال دارد. آسیب را در این می بینم که فضای دانشگاهی ما در این زمینه روابطش با حوزه عملی و اجرا قطع است. وقتی می گوییم مدیریت رسانه خود مهارت است؛ یعنی من باید معنای راهبرد را بدانم، دانش ارتباطات هم داشته باشم و بقیه موارد نظری و تئوری را هم بفهمم. از سویی بدانم که اگر بخواهم این موارد را به زبان تلویزیون و رادیو ترجمه کنم، چه باید کنم و این مسئله ی خیلی مهمی است. حتی باید بفهمم تاثیر یک تاش ساده نوری بر روی یک پلان و یک افکت موسیقی در رسانه یعنی چه.

فقر بودجه، بزرگترین مانع

او در ادامه نشست، «کمبود امکانات لازم» و «بحث مهم بودجه» را از جمله مواردی برشمرد که خلاء هایی را در رادیو موجب می شوند و در این زمینه توضیح داد: به ویژه حوزه هنرهای نمایشی با این کمبود روبه روست و متاسفانه در یک دهه ی اخیر در بحث بودجه و نیروی انسانی اجحاف صورت گرفته است؛ به نوعی که نیروها را در حال حاضر باید به حداقل از رضایت برسانیم تا بیایند و کارشان را انجام دهند. ولی در سطوح راهبرد محتوایی و متن کارمان را شروع کردیم و حتی به این تصمیم رسیدیم که با سیمافیلم تولیداتمان را به اشتراک بگذاریم.

سوهانی در پاسخ به پرسش دیگری درباره دلایل کاهش مخاطبان رسانه ملی نیز توضیح داد: وقتی می گوییم سازمان رسانه ای خلاق، یعنی سرمایه های انسانی اش خلاق هستند. همه رسانه های دنیا آدم خلاق را روی هوا می قاپند، اما رسانه ما اینگونه نیست به این دلیل که ساختار و سازو کارمان اداری است و منِ مدیر غرق در سازمان اداری می شوم. این نوع نگاه، روحیه ای را در ما تضعیف می کند که دقیقا نقطه مقابل یک سازمان رسانه ای است. البته موافق هم نیستم که بی انصافی کنیم و بگوییم مطلقا کاری انجام نشده. به عنوان مثال شبکه نسیم تجربه خوبی بود. یا بسیاری دیگر از شبکه هایی رادیویی و تلویزیونی در مقاطعی از زمان کیفیت و اثرگذاری مناسبی داشته اند. سازمان صداوسیما نیروهای بسیار خوب و نخبه و خلاقی در کف بدنه اش دارد اما آنگونه که باید از آنها استفاده نمی کند.

مدیر رادیو نمایش در پاسخ به اینکه تا چه میزان جسارت برنامه سازان را می پسندد و از آنها حمایت می کند؟ اظهار کرد: حتما می پسندم و حتما تا جایی که ممکن باشد پشت برنامه سازان هستم.  

از اعلام موجودیت «رادیو پلاس» تا احیاء دوباره رادیو تئاتر

سوهانی همچنین درباره ی ضرورت و خط مشی رادیو برای فعالیت چند رسانه ای نیز اظهار کرد: به طور کلی در ارتباط با مقوله توسعه بر روی توازن تاکید دارم. یعنی می گویم حتما باید توازن درستی در نسبت بین سنت و تجربه و واقعیات و اقتضاعات روز برقرار شود. در حوزه نمایش رادیویی هم راه بسیار دشواری پیش رو داریم؛ چرا که نمایش رادیویی سنت خیلی دیرینه و یکی از قدیمی ترین حوزه های فرهنگی هنری کشور است.

وی افزود: همین حالا «استودیو هشت» رادیو نمایش قدیمی ترین استودیوی صدا و سیماست. پردیس کهنسال ارگ رادیو واقع در میدان ۱۵ خرداد، میراثی به جا مانده از دهه ی ۲۰ است که از چندسال پیش قرار است موزه سازمان صداوسیما شود. اما اینکه بگویم طی کمتر از یک سال حضورم در اداره کل هنرهای نمایشی رادیو چند درصد در این حوزه خوب پیش رفتیم، صادقانه بگویم، ۲۰ درصد. یعنی ۸۰ درصد دیگر مانده که بتوانیم به ایده آل مطلوب خودمان برسیم. اما همین که طرح موضوع کردیم تا به عنوان مثال ژانری به عنوان «رادیو پلاس» موجودیت پیدا کند، یا اینکه بر روی رادیو تئاتر کار کردیم تا دوباره احیاء شود، به نظرم تجربه های خوبی است. اما هر کسی بخواهد وارد حوزه تحول و مدیریت تحول در جامعه ما شود، واقع بینانه باید پی هر چیزی را به تنش بمالد. می بینید کسانی که در تاریخ ما نماد تحول خواهی بودند به چه سرنوشتی دچار شدند؛ از امیرکبیر تا قائم مقام فراهانی. با این حال نباید ناامید شد و به تدریج و پیوسته باید کار را پیش برد.

سوهانی در پاسخ به اینکه آیا درخصوص اعتبارات پایین رادیو در قیاس با تلویزیون و از طرفی میزان دریافتی های پایین تر هنرمندان که در مواردی منجر به این شده که شبکه ها با برنامه سازان ثابتی همکاری کنند و به نوعی دروازه های شبکه ها بسته بماند، توجهی، دغدغه و راهکاری وجود دارد؟ توضیح داد: سرمایه گذاری بر روی فرهنگ و رسانه نباید دست چندم باشد. این یک خطای راهبردی است. متاسفانه خیلی وقت ها نگاه ما به فرهنگ و هنر و رسانه نگاه ابزاری بوده است و آن طور که باید به ضریب بالای ابعاد نرم افزاری انسان ساز و تمدن ساز آن توجه نداشته ایم. آسیب های این موضوع را هم را در بازه های ۱۰ ساله و روی کارآمدن نسل های مختلف به عینه مشاهده کرده ایم. شکاف نسلی عجیب و غریبی که سال هاست با آن مواجهیم ماحصل توجه نکردن به این حوزه های راهبردی است.

در قبال هنرمندان چکشی برخورد کردیم و حذف کردیم

مدیرکل هنرهای نمایشی و رادیو نمایش سپس با بیان اینکه خود او نیز این انتقاد را داشته که سازمان صداوسیما بعضا در مقابل سرمایه هایش نگاه نادرستی دارد،  در این زمینه اظهار کرد: قشر هنرمند سرمایه های اجتماعی و ملی و سرمایه های نظام، انقلاب و سازمان صداوسیما هستند. با اینها نمی شود با نگاه اداری رفتار کرد. ما خیلی جاها انتقاد داریم که چرا برخی هنرمندانمان به آغوش دشمن می روند. مثلا سفارت فرانسه نشسته خباثت می کند، سرویس اطلاعاتی اینها یا انگلیس ها هنرمندان ما را جذب می کنند، به آنها مدال لژیون دونور می دهند و در راستای اهدافشان بهره برداری می کنند. اما باید بپرسیم ما در قبال هنرمندانمان چه می کنیم!؟ آیا ما مسوولیتی نداریم که آنها را جذب اهداف راهبردی انقلاب اسلامی کنیم؟ در این چند سال کدام دستگاه فرهنگی مان دلسوزانه و مسوولانه ساز و کاری داشته که بیاید و متولی صیان از هنرمندان باشد؟ در عوض متاسفانه اغلب با برخورد چکشی حذف کرده ایم. اما آسیب شناسانه با رویکرد جذب و پرورش، آن هم در درازمدت کمتر کاری صورت داده ایم.

وی افزود: یکی از چالش های بزرگ مرکز هنرهای نمایشی رادیو در حوزه ی مهم سرمایه ی انسانی، به ویژه بازیگران آن دسته افرادی هستند که نه کارمند سازمانند و نه اینکه بعد از سال ها و دهه ها سابقه ی کار خودشان این موضوع را قبول دارند و البته شخصا به آن ها حق می دهم. نام نمی برم، اما در مجموعه بعضا هنرمندانی داریم که در تئاتر و هنرهای نمایشی کشور نخبه و پیشکسوت هستند اما در خرج معاش روزمره در مانده اند.   

چرا کمیت در سازمان ها مهم است؟

نیما شمس الدین ـ مسئول فضای مجازی رادیو نمایش ـ نیز درباره ی وضعیت بودجه و دریافتی هنرمندان درباره ی اینکه آیا امکان کم کردن برنامه ها وجود ندارد، در قبال آن دریافتی هنرمندان بیشتر شود؟ یادآور شد: بودجه هایی که اختصاص پیدا می کنند ردیف هایی دارد که نمی شود به عنوان مثال بودجه ای که به برنامه سازی اختصاص پیدا کرده را در حوزه ستادی مصرف کنیم. نکته دیگر اینکه هر برنامه ای تعرفه ای دارد که خیلی هم نمی شود آن را افزایش داد. انحراف ایجاد می شود.

سوهانی نیز در ادامه یادآور شد: متاسفانه منطق ستادی سازمان کمیت محور است. یک آسیب بسیار بزرگ این است که در تمام سازمان های رسانه ای دنیا مبنای منطق تولید صف است اما در سازمان صدا و سیما معادله برعکس شده و چهارچوب های دست و پاگیر ستادی صف را پیش می برد. آن هم در شرایطی که متاسفانه برخی از مدیران ستادی ما اصلا هیچ زمینه ی ذهنی و تجربه ای نسبت به تولید یک برنامه تلویزیونی یا رادیویی ندارند و صرفا از زاویه دید کمیت گرای خودشان برنامه ریزی می کنند

وی در پاسخ به این پرسش که چرا کمیت در هر سازمانی مهم است، گفت: به دلیل اینکه نگاه اطلاعات برنامه ریزی که در هر سازمانی وجود دارد، منطق آن منطق کمی است. ارزیابی که دارد ارزیابی کمی است. یکی از چالش های صدا و سیما همین است. ارزیابی هایش مشکل دارد. چرا که با نگاه کمی نمی شود کیفیت را ارزیابی کرد. باید هم در ارزیابی و هم تخصیص بودجه به روشی درست، متعادل و موزون رسید. باید به سمتی در چابک سازی رفت که قدرت تصمیم گیری مدیران رسانه ای شبکه ها بیشتر شود. تصمیم گیر حتی در زمینه بودجه خود مدیر باشد، مدیریت به معنای واقعی یعنی همین.

سوهانی با اشاره به رویکرد اداره کل هنرهای نمایشی رادیو و رادیو نمایش در این زمینه، اظهار کرد: این حوزه سال ها مرکز هنرهای نمایشی رادیو بود تا این که در برهه ای سطحش به اداره کل تنزل پیدا کرد. حالا اینکه چه سیاستی بود؟، من اینطور شنیدم که می خواستند آن را تعطیل کنند. این باعث شد بودجه و اعتبار این حوزه کاهش پیدا کند. بودجه ای که مستقیم از ستاد سازمان می آمد، کاهش پیدا کرد، به نوعی که در تمام این سالها اگر هم تصاعدی بالا آمده باشد، با توجه به نرخ پایین پایه آن، خیلی هم جبران نشده است.

ایده های مغفول مانده رادیو برای فضای مجازی در نبود بودجه

شمس الدین در ادامه درباره ی حوزه فضای مجازی رادیو نیز گفت: خوشبختانه با حضور آقای دکتر ما چند تا ایده مغفول مانده در فضای مجازی را به سرانجام رساندیم؛ از جمله تیزرهای شبکه. کار جدید دیگری شروع کرده ایم مبنی بر اینکه در حوزه نمایش های رادیویی تیزرهای خوبی داشتیم و به مرحله ای رسیدیم که در بخش فضای مجازی صدا اول شدیم. اما در حوزه برنامه ها و معرفی آنها جای خالی داشتیم که به تلویزیون مجازی ایستگاه صد و هفت و نیم که به معرفی برنامه ها اختصاص داشت، رسیدیم اما به لحاظ بودجه ای متاسفانه به قدری ضعیف هستیم که با توجه به اینکه بیشترین هزینه را بین شبکه های رادیویی، شبکه نمایش انجام می دهد، اما باز هم کم است. در جلسات مختلف معاونت صدا این مسئله را خدمت مدیران برنامه ریز مطرح کردم که بودجه، بودجه ای نیست که بشود کار کرد. چندین ایده و پادکست داشتیم و داریم که به محض آزادی بودجه روی فضای مجازی خواهیم آمد.

وی در پایان سخنانش تاکید کرد: فضای مجازی دو شرح وظیفه روشن دارد، جذب مخاطب و امتداد پیام به آنتن. ما الان فقط در حال جذب مخاطبیم. درباره ی شرح وظیفه دوم فکری نکرده ایم.

ضرورت حفظ «پرانتز باز» و «دیالوگ» در رادیو نمایش

سوهانی همچنین درباره ی ضرورت بازگشت برنامه های ترکیبی به رادیو نمایش و رویکرد این شبکه در این خصوص نیز توضیح داد: این تصمیم ناظر بر استنباطی است که نسبت به رسانه رادیو دارم که یکسری اختلافات ماهوی با تلویزیون دارد. رادیو رسانه گرمی است و مخاطب وفادار دارد. در ماشین هم که می نشینیم، خیلی علاقه ای نداریم شبکه های رادیویی را عوض کنیم. هر مخاطبی به زعم خودش به شبکه ای خاص تمایل دارد و روی آن موج تنظیم می کند. همین مساله باعث می شود نگاهمان اینگونه باشد که سعی کنیم با اینکه شبکه تخصصی در حوزه هنرهای نمایشی هستیم اما جنسمان جور باشد. طبیعتا در نظر داریم برنامه هایی مانند «دیالوگ» و «پرانتز باز» که در حوزه های تخصصی سینما و تئاتر تولید می شوند و نقد جدی به این حوزه ها دارند، حفظ و تقویت کنیم. با این نگاه سعی کردیم برنامه ترکیبی را به رادیو نمایش برگردانیم.

از برنامه ریزی و مهندسی محتوایمان دفاع می کنم

مدیر هنرهای نمایشی و رادیو نمایش درباره ضرورت ساخت سریال هایی با مضامین تاریخی اساطیری و اینکه تا چه میزان در دستور کار این شبکه است؟ با نقبی به فضای گفتمان انقلاب اسلامی، اظهار کرد: کسی که عنصر ایرانی بودن را از کنار عنصر اسلامی بودن در برآیند جمهوری اسلامی ایران حذف کند، مرتکب خیانت می شود. توجه به اساطیر ایرانی نه تنها منافاتی با گفتمان انقلاب اسلامی ندارد، بلکه لازمه و تکمله آن است. ما نیز در شبکه برنامه ریزی انجام داده ایم تا اولا سردبیرها را برگرداندیم؛ به عنوان مثال آقای مجید نظری نسب بعد از مدت ها به رادیو بازگشته اند و تخصص ایشان در مقام نویسنده همین موضوعات است و خود ایشان در همین دوره چندین نمایشنامه درخشان با موضوع اساطیر ایرانی نوشته اند.

سوهانی گفت: به شدت در این مدت از برنامه ریزی و مهندسی محتوایمان دفاع می کنم. اینکه حساس بودیم و برنامه ریزی استراتژیک داشتیم و نگاهمان رنگین کمانی بوده و سعی کردیم تنوع ژانر و موضوع را در حوزه نمایش در نظر بگیریم و البته راهبرد اصلیمان تمرکز بر روی تمدن سازی در راستای گام دوم انقلاب بود.

ساخت نمایشی از زندگی مقام معظم رهبری

مدیر اداره کل هنرهای نمایشی رادیو از ساخت نمایش های جدید ویژه نوروز خبر داد و گفت: رویکرد طنز را برای نوروز خواهیم داشت. نمایش هایی جذاب و متفاوت که صرفا یکی از آن ها را لو می دهم و بقیه اش بماند برای بعد. "عبدل بیتل رستگار می شود" یک اثر طنز است در مورد تحول شخصیتی یکی از خوانندگان موسیقی عامیانه پیش از انقلاب در مسیر مبارزات انقلابی ... برای رمضان نیز شگفتانه های جذابی از متون قدیمی ادبیات نمایشی عامیانه ایران پیش بینی کرده ایم. به عنوان مثال "شمس و طغری" یکی از آن هاست که اولین رمان تاریخی ایران محسوب می شود و عاشقانه ایست که در عصر حمله مغول ها اتفاق می افتد.

سوهانی همچنین از ساخت مجموعه ای خبر داد که به دوران نوجوانی مقام معظم رهبری می پردازد و در این زمینه توضیح داد: این سریال رادیویی که طلوع نام دارد و به قلم و پژوهش آقای شهریاری زمانی نگارش شده،  از این جهت که تاکنون به آن پرداخته نشده، قابل توجه است و در بهمن ماه و هم زمان با دهه ی مبارک فجر پخش خواهد شد.

سوهانی درباره ی تجربه پخش سریال های تلویزیونی از رادیو نیز گفت: پیش از این «رادیو فیلم» را داشتیم. همچنین در دوره آقای دهقان نیری سریال هایی از رادیو پخش شد. اما من موافق نیستم چرا که شکل پردازش درام این دو مدیوم با هم متفاوت است.

تجربه ساخت برنامه های تعاملی با «تخت ترنا» و  «رادیو پلاس»

محسن سوهانی در پایان این نشست در خبرگزاری دانشجویان ایران، درباره ی تمایل رادیو نمایش به تجربه قالب های نوظهور و ساخت برنامه های تعاملی نیز گفت: در ارتباط با تولید ساختارهای نوین می توانم به «تخت ترنا» اشاره کنم؛ برنامه ای تعاملی که در آن مهمان و مخاطب وارد هزار تو و کشمکش های نمایش می شوند که اولین تجربه ی تئاتر اینتراکتیو رادیویی در دنیا بود و کار سختی بود. هم چنین "ارادتمند، آقای خاص" در ژانر رادیو پلاس که با نقش آفرینی ایرج نوذری و تجدیدخاطره ی نمایش رادیویی معروف و قدیمی «ارادتمند، جانی دالر»، از رادیو نمایش و همزمان به صورت تصویری از شبکه نسیم سیما پخش شد.

سوهانی در پاسخ به اینکه برای ادامه این تجربه ها چه برنامه ای دارید؟ توضیح داد: باید این مسیر تجربه گرا را ادامه دهیم. مثلا قصد داریم فصل دوم برنامه ی «تخت ترنا» را تولید کنیم. همچنین ژانر نوظهوری که خودمان طراحی کرده ایم و «رادیو پلاس» نام دارد که پیوند میان ژانرها و زمینه های مختلف از رادیوتئاتر گرفته تا مستند، انیمیشن، عروسکی و... بر اساس رسانه ی خلاق صدا پایه است را پر قدرت تر ادامه خواهیم داد. این برنامه ها تجربیات اولیه بودند و ما هنوز از ایده آل مان دور هستیم. سعی می کنیم این تجربه ها را پخته تر کنیم.

انتهای پیام