گروه اقتصاد کلان: سال‌هاست بورس و سهامداران با محدودیت دامنه نوسان دست‌وپنجه نرم می‌کنند. محدودیتی که با ایجاد پدیده «صف‌نشینی» و در نتیجه «انجماد معاملاتی» در حال تخریب تدریجی بازار سهام است. به گفته کارشناسان و صاحب‌نظران بورسی، این فرآیند ضمن ناکارآمد کردن بازار می‌تواند به کوچ همیشگی سرمایه از بورس بینجامد.
به گزارش «تجارت آنلاین»، با وجود این در کنار تجربه‌های مثبت دنیا از ایجاد دامنه‌های غیرمحدودکننده برای افزایش پویایی بازار، در ایران همواره دامنه مستحکم و ثابتی برای معاملات بدون توجه به تجمع سفارش‌ها و تغییرات روزانه قیمتی تعیین شده است. با این وجود اخیرا سیاستگذار بورسی تصمیم گرفت که دامنه نوسان را افزایش دهد. پدیده صف‌نشینی در بورس تهران یکی از بارزترین تفاوت‌هایی است که بورس تهران با بورس‌های پیشرفته دارد. امری که گاهی اوقات نشان از عدم برابری بازیگران در دسترسی به اطلاعات دارد. در این میان شاید بتوان ایجاد این پدیده را به دامنه نوسان نسبت داد که سبب می‌شود تا با نزدیک شدن قیمت به دامنه نوسان مثبت یا منفی، نوسان و سرعت معاملات را از افزایش غیرعادی برخوردار سازد.
کاهش بار معاملات
بورس‌های اوراق بهادار به منظور کاهش بار سامانه معاملاتی و کاهش زمان کشف قیمت از محدودیت حداقل تغییرات قیمت یا همان دامنه نوسان قیمتی استفاده می‌کنند. برای استفاده از این سازوکار، سهام شرکت‌ها براساس قیمت طبقه‌بندی شده و برای هر طبقه قیمتی، یک واحد مشخص به‌عنوان حداقل تغییرات قیمت تعیین می‌شود. به عبارت دقیق‌تر در تمام بورس‌های اوراق بهادار قیمت به‌دست‌آمده از حراج آغازین، مبنای دامنه نوسان آن روز معاملاتی قرار می‌گیرد. در بازار سهام ایران هر چند حراج آغازین به‌عنوان نخستین مرحله معاملاتی برگزار می‌شود، اما به دلیل تعیین محدوده قیمت براساس قیمت پایانی روز پیشین، این مرحله معاملاتی از ارائه کارکرد اصلی خود محروم است. در این راستا تغییر دامنه نوسان ۵درصدی به دامنه نوسان پویا در بورس تهران از فروردین سال ۹۶ در برنامه‌های توسعه‌ای سیاست‌گذاران بورسی قرار گرفت. دامنه قیمتی پویا، محدوده قیمتی را برای هر معامله بالقوه نسبت به معامله قبلی در طول روز معاملاتی تعریف می‌کند. به عبارت دیگر، سفارش‌هایی قابلیت اجرایی‌شدن پیدا می‌کنند که قیمت آنها در محدوده‌های تعریف شده توسط بورس باشد. این محدوده قیمتی به‌صورت درصدی بالاتر یا پایین‌تر از قیمت معامله قبلی تعیین می‌شود. البته باید عنوان کرد که محدودیت قیمتی پویا صرفا در بازار سفارش‌های نرمال کاربرد دارد و برای سایر سفارش‌ها از جمله معاملات خرده‌سهام یا کمتر از صد سهم اعمال نمی‌شود. حذف و کاهش محدودیت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها می‌تواند زمینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ساز افزایش کارآیی بازار باشد؛ درنتیجه حذف حجم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌مبنا و نیز افزایش دامنه‌نوسان می‌تواند باعث بهبود کارآیی بازار شود. با توجه به سطح پایین آموزشی برخی از سهامداران؛ ممکن است برای مدت کوتاهی، افزایش دامنه‌نوسان منجر به ضرر و زیان سهامداران شود اما در بلندمدت به نفع بازار خواهد بود و سبب افزایش کارآیی بازار و نیز سرعت بخشیدن در افزایش قیمت‌ها می‌شود.
ارزیابی کارشناسی از افزایش دامنه نوسان
یک کارشناس بازار سرمایه بر این باور است که افزایش دامنه نوسان در بازار سرمایه به دلیل نوسانی که ایجاد می کند، باعث افزایش جذابیت بازار می‌شود. الهه ظفری، با تاکید بر اینکه با افزایش دامنه نوسان کنترل معاملات سخت‌تر می شود، اظهار کرد: به نظر من سخت‌تر شدن کنترل معاملات نیز تاثیر مثبتی بر بازار سرمایه خواهد داشت، زیرا به عادلانه‌تر شدن روند معاملات کمک شایانی خواهد کرد. افزایش دامنه نوسان می‌تواند انتظار بازدهی در دوره‌های کوتاه مدت را در بازار سهام افزایش دهد، ضمن اینکه جذابیت بازار سرمایه را بیشتر خواهد کرد. افزایش جذابیت بازار سهام و همچنین افزایش انتظار بازدهی، موجب خواهد شد تا ورود نقدنگی به بازار سرمایه افزایش یابد، به طوری که پول‌ها از بازارهای موازی به بازار سهام کوچ خواهد کرد. وی ادامه داد: دامنه نوسان جزو ساختارهای معاملاتی بازار سهام است و می‌تواند از لحاظ روانی و رسیدن به اهداف قیمتی در کوتاه مدت تاثیر مثبتی داشته باشد و در نهایت تاثیر خود را بر شاخص کل خواهد گذاشت و موجب خواهد شد تا شاخص کل بورس از فاز اصلاح فاصله بگیرد تا شاخص کل بورس را بالا بکشد. این کارشناس بازار سرمایه افزود: اگر اصلاحات بازار سرمایه ادامه یابد، افزایش دامنه نوسان نیز در کنار سایر اصلاحت بازار سهام موجب خواهد شد تا شاخص کل بورس رشد شارپی را در کوتاه مدت تجربه کند، البته در بلندمدت هم مهمترین عاملی که موجب افزایش شاخص کل بورس می‌شود، افزایش انتظارات سود آوری اکثر شرکت‌های بورسی است. عده‌ای این موضوع را مطرح می‌کنند که دامنه نوسان باید حذف شود، بنده با این موضوع مخالف هستم زیرا افزایش دامنه نوسان نشان میدهد سازمان بورس تصمیم گرفته است تا عمق بازار سرمایه بیشتر کند و با افزایش عمق بازار از حرکت‌های تند بازار سهام جلوگیری می‌شود. ظفری در ادامه با اشاره به وضعیت بازار سهام در دنیا، اظهار کرد: بازار سهام در دنیا از نظر ساختاری تکامل یافته است، یعنی کشورهای مطرح در حوزه مالی ابزارهای جایگزین را به جای دامنه نوسان راه اندازی کرده و مدل‌های مختلفی از معاملات را تعریف کرده‌اند که مانع از جهش قیمت سهام می‌شود. برای مثال در این کشورها از ابزار اختیار معامله و یا فروش استقراضی استفاده می‌کنند و این ابزارها در اوج کارایی خود هستند. در این کشورها اطلاعات شرکت‌ها در دسترس است و به همین دلیل شوک‌های سیستماتیکی که در کشور ما وجود دارد، در آن کشور ها وجود ندارد. با این همه پیشرفت در ابزارها، دامنه نوسان به صورت کامل باز نیست. بنابراین در کشور ما که ابزارهای مالی بسیار محدود است، اطلاعات در دسترس نیست و شفافیت اقتصادی نیز وجود ندارد، دامنه نوسان نباید حذف شود. بر اساس این گزارش، با پیشنهاد شرکت‌های بورس و فرابورس و تصویب هیات مدیره سازمان بورس، دامنه نوسان در بازارهای اول بورس و فرابورس با افزایش یک درصدی از روز دوشنبه، هفتم شهریورماه به مثبت و منفی هفت رسید.
