شامگاه شنبه ۲۳ مهر بود که دود غلیظی زندان اوین پوشش داد و شعله‌های آتش، نقشه زندانیانی که قصد فرار داشتند را ناکام گذاشت و تعدادی از آنان در آتش این آشوب جان خود را از دست دادند.
خبر آنلاین نوشت: در باره منشاء اغتشاشات زندان اوین یکی دیدگاه علی صالحی دادستان تهران بود که تاکید می کرد «درگیری زندان اوین، ارتباطی با اغتشاشات اخیر ندارد»، دیگری دیدگاه حسین طائب، رییس سابق سازمان اطلاعات سپاه که گفت « امسال دشمنان اغتشاش را از مسائل قومی شروع کردند و ... درآخرین مرحله پروژه زندان‌ها را عملیاتی تا زندانیان را وارد آشوب کنند
چیز زیادی از آنچه در اوین رخ داده است نمی دانیم؛ مدیر عامل خبرگزاری میزان، ساعتی بعد از انتشار تصاویر آتش سوزی در زندان، در توییتر خود نوشته است که آتش سوزی به دلیل درگیری بین زندانیان دو بند هفت و هشت رخ داده است و در پی آن یک کارگاه کارآفرینی دچار حریق شده است
اما در باره منشاء اعتشاشات زندان اوین دو دیدگاه کلی وجود داشت: یکی دیدگاه تاکید می کرد «درگیری زندان اوین، ارتباطی با اغتشاشات اخیر ندارد»، این را علی صالحی دادستان تهران، در ساعات اولیه انتشار خبر در مورد آتش سوزی و درگیری در زندان اوین، در بیست و چهارم مهر ماه گفته است تنها چهار روز بعد از این اظهار نظر، حسین طائب، رییس سابق سازمان اطلاعات سپاه که اکنون مشاور فرمانده سپاه است در یک سخنرانی گفت « امسال دشمنان اغتشاش را از مسائل قومی شروع کردند و بعد هم به دانشگاه و مدارس کشاندند، اما با حضور به موقع نیروهای امنیتی موضوع جمع شد و این‌ها مجبور شدند آخرین مرحله یعنی پروژه زندان‌ها را عملیاتی کنند تا زندانیان را وارد آشوب کنند که در این پروژه هم ناکام ماندند.»
این اظهارات به خوبی دو سر طیفی را که شارحان حادثه اوین روی آن قرار گرفته‌اند نشان می‌دهد، از آن « ربطی به اغتشاشات ندارد» تا آن « برنامه ریزی دشمن بود» البته راه بسیار زیادی است که هر چه فاصله از حادثه اوین بیشتر می‌شود با بسامد بیشتری نیز تکرار می‌شود.
ناگفته نماند علیرغم گذشت یک هفته از حادثه شنبه ۲۳ مهر ماه ۱۴۰۱ ، چیز زیادی از آنچه در اوین رخ داده است نمی‌دانیم. می‌دانیم که خبرگزاری قوه قضاییه ظرف ۲۴ ساعت اول فوت چهار نفر و ظرف ۲۴ ساعت دوم بعد از حادثه، فوت چهار نفر دیگر را اعلام کرده است. بنا بر این تا اینجا اعلام شده است که در مجموع هشت نفر از زندانیان اوین در جریان حوادث شنبه شب در این زندان جان خود را از دست داده‌اند. اسامی آن ها به صورت رسمی در اختیار رسانه‌ها قرار نگرفته است، اما قوه قضاییه ادعای این را که یکی از کشته شدگان حوادث اوین، از بازداشتی‌های درگیری‌های اخیر کشور بوده، رد کرده است.
همچنین در حوادث زندان اوین یک گروهبان نیروی انتظامی به نام مهدی لطفی جان خود را از دست داده است. البته آن گونه که سردار رحیمی فرمانده نیروی انتظامی تهران توضیح داده، گروهبان لطفی پور، در داخل زندان اوین نبوده، او جزو نیروهایی بوده که بعد از شلوغی اطراف زندان اوین، به محل اعزام شده و در جریان بازگشت از این ماموریت و در مسیر حرکت به سمت ماموریتی دیگر آن طور که سردار رحیمی می‌گوید: « در مسیر رسیدن به محل ماموریت به دلیل خرابکاری و لغزندگی مسیر که از سوی اغتشاشگران ایجاد شده بود، دچار حادثه شد.»
علاوه بر این به گزارش تسنیم، طبق گزارشی که «از سوی نهادهای ذی ربط» به قوه قضائیه ارسال شده، ۶ نفر از کارکنان زندان اوین که نام و سمت آن ها اعلام نشده، به دلیل حوادث روز شنبه زندان تحت پیگرد قضایی قرار گرفته‌اند. دو نفر از آن ها در زمان انتشار گزارش تسنیم، یعنی دو روز بعد از حوادث زندان، در بازداشت بوده‌اند و چهار نفر دیگر با « قرارهای مناسب» آزاد شده‌اند.
همین طور می‌دانیم که اعضای کمیسیون امنیت ملی، روز دوشنبه، دو روز بعد از حوادث شنبه شب، از برخی ساختمان‌های زندان اوین بازدید کرده‌اند، نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس در این مورد گفته است که « بر اساس اطلاعات دریافتی، شنبه شب حدود ساعت ۸ و ۵۵ دقیقه تعدادی از زندانیان سالن ۴ بند ۷ در زندان اوین اقدام به صحنه‌سازی کردند و با تمارض و نیرنگ نگهبانان زندان را به داخل کشاندند. این افراد که نزدیک به ۵۰ تا ۶۰ نفر بودند با فریب و حیله به مامور زندان حمله کردند. زندانیان با مقاومت نگهبان روبه‌رو می‌شوند اما با توجه به تعداد بالا توانستند از سالن ۴ بند ۷ خارج شوند و به سمت راه پله‌های خروجی بند۷ بروند. ماموران زندان بالافاصله اقدامات کنترلی را انجام می‌دهند اما عده‌ای از اغتشاشگران سعی می‌کنند با شکستن حفاظ‌های بند ۷ خود را به خارج از بند برسانند. اغتشاشگران سپس با آتش زدن ابزار، لوازم، البسه و پتوهای خود، صحنه‌سازی می‌کنند و از این زمان به بعد اتفاق ناگواری رخ می‌دهد. آتش بند ۷ را در بر می‌گیرد و این سبب می‌شود تمام افرادی که در داخل بند ۷ بودند به واسطه آتش سوزی مهیب، اقدام به بیرون آمدن از بند کنند.»
طبق گزارشی که سخنگوی سازمان آتش نشانی تهران به رسانه‌ها داده است، آتش سوزی زندان اوین در ساعت ۲۱: ۲۹ دقیقه شب به اطلاع آتش نشانی رسیده است، بنا بر این تمام آن چیزی که آقای عزیزی به نقل از مقامات زندان تشریح کرده، بین ساعت ۲۰:۵۵ دقیقه تا ۲۱:۲۹ دقیقه رخ داده است.
ملکی سخنگوی سازمان آتش نشانی تاکید کرده است که « در محدوده‌ای که آتش نشانان عملیات خود را انجام دادند هیچگونه خسارت جانی مشاهده نشد و عوامل آتش‌نشانی پس از اطفای حریق محل را به عوامل مربوطه تحویل دادند.عوامل اورژانس نیز در محل حضور داشتند» اما آقای عزیزی در ادامه تشریح حوادث زندان می‌گوید: « ۸ نفر از افراد بند ۷ که می‌خواستند خارج شوند، به واسطه استنشاق گاز و دود ناشی از آتش‌سوزی در همان زمان یا پس از آن فوت می‌کنند. آتش سوزی از بند ۷ به بند ۸ منتقل نشده اما در بند ۸ تحرکاتی صورت گرفته که در ادامه ناآرامی بند ۷ بوده و نیروهای انتظامی و حفاظتی موضوع را به موقع مدیریت کردند. افراد خاطی بعد از خارج شدن از بند ۷ به سالن ورزشی که متعلق به خودشان بوده و بخش اعظمی از اوقات فراغت خود را در آنجا می‌گذراندند آسیب رساندند، سپس وارد سالن همایش زندان شده و اقدام به آتش زدن سالن کردند و در نهایت وارد مجموعه حرفه‌آموزی شده و به آنجا هم آسیب زدند. این اماکن دچار حریق شدند. آسیب بخش قابل ملاحظه‌ای از تاسیسات آموزشی، همایشی و اشتغال‌آفرین مجموعه زندان توسط افرادی که سعی کردند از درهای بند ۷ خارج شوند قابل تامل است.»
ابراهیم عزیزی نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی نیز گفته است که برخی زندانیان از شبکه حفاظتی بند ۷ بیرون رفته و خودشان را به پشت بام زندان رسانده و در آنجا آتش به پا کرده‌اند، و همچنین گفته که در نتیجه حواث شنبه ۵۰ میلیارد تومان خسارت به زندان اوین وارد شده است. ملکی سخنگوی سازمان آتش نشانی تهران در گزارش خود اشاره‌ای به آتش سوزی روی سقف زندان نکرده و تنها گفته است که « محل حادثه یک ساختمان دو طبقه بود که کارگاه‌های آموزشی در آن برگزار می‌شد. حریق نیز در قسمت خیاطی این ساختمان در طبقه فوقانی رخ داده بود. آتش نشانان هم از طریق نردبان هیدرولیکی و هم از طریق نفوذ به داخل عملیات اطفای حریق را انجام دادند»
ابراهیم عزیزی در دسته کسانی است که حوادث شنبه اوین را «برنامه‌ریزی شده» می‌داند، او با تاکید بر این که آنچه در اوین رخ داده، «هماهنگ و برنامه ریزی شده» بوده، گفته است «نیاز است که دستگاه‌های مسئول، بررسی بیشتر و عمیق امنیتی و اطلاعاتی داشته باشند تا بخش‌های پنهان موضوع مشخص شود»
همچنین می‌دانیم که در شب حادثه در اوین صدا انفجارهای بلند به گوش رسیده است، برخی این صداها را مربوط به « انفجار مین» در تپه‌های اطراف اوین و در نتیجه تلاش برای فرار برخی زندانیان می‌دانند، ادعا در مورد « وجود میدان مین» در اطراف زندان اوین، « فرار برخی زندانیان اوین و وارد شدن آن ها به میدان مین» و همین طور « آسیب دیدن هشت زندانی به دلیل انفجار مین، اولین بار در گزارش خبرگزاری فارس منتشر شد، سخنگوی کمیسیون اصل ۹۰ می‌گوید ادعاهای اولیه نادقیق است چرا که «هیچ‌کسی در شب واقعه زندان اوین بر اثر انفجار مین آسیبی ندیده و اساسا کسی موفق به فرار از زندان نشده است تا روی مین برود. صداهای انفجار شنیده شده مربوط به اقدامات امنیتی و حفاظتی پلیس بوده است و در نتیجه گزارشاتی در خصوص انفجار مین و یا فرار افراد از زندان به هیچ وجه صحیح نیست»، در گزارش نایب رییس کمیسیون امنیت ملی هم به این موضوع اشاره شده است که پلیس برای کنترل اوضاع بندهای دیگر در حوادث روز شنبه، از « نارنجک صوتی» استفاده کرده اما اثری از انفجار مین مطرح نبوده است. خبرگزاری فارس بعدا گزارش خود را اصلاح کرد و ادعا در مورد فرار برخی زندانیان و ورود آن ها به میدان مین را از متن گزارش حذف کرد.
ظرف سه روز بعد از حوادث زندان اوین، به گفته خضریان عضو کمیسیون اصل نود در مورد محتوای جلسه اعضای این کمیسیون با دادستان کل کشور گفته که دادستان کل هم معتقد است «اقدام صورت گرفته از داخل خود زندان و به صورت برنامه‌ریزی شده و از قبل طراحی شده رخ داده است»
محسنی اژه‌ای رییس قوه قضاییه روز دوشنبه، دو روز بعد از حوادث اوین، گفته است که «آنچه در زندان اوین رخ داد جنایتی بود که به دست عده معدودی از عوامل دشمن صورت گرفت» او همچنین تاکید کرده است که «قطعاً کارگاهی که محل اشتغالزایی زندانیان و کمک به خانواده‌های آن ها در زندان اوین بود، مجدداً دایر می‌شود؛ به مسئولان سازمان زندان‌ها نیز تکلیف کرده‌ام که نسبت به تکمیل درمان مجروحان حادثه زندان اوین حتی مجرمی که دستانش در این قضیه آلوده است اهتمام داشته باشند؛ همچنین مسئولان سازمان زندان‌ها موظفند کمک‌ها و حمایت‌های لازم را از خانواده‌های متوفیان این حادثه به عمل آورند و هیئت‌هایی را نیز برای ملاقات با آنها اعزام کنند.»
علاوه بر ادعاها مورد انفجار مین و فرار زندانیان از زندان اوین، یک حاشیه پر رنگ دیگر در اطراف این حادثه، مربوط به « مهدی هاشمی» بود، مهدی هاشمی در حال حاضر محکوم به زندان است، برخی از گزارش‌ها در مورد شب حادثه در زندان اوین می‌گوید که عده‌ای از زندانیان با تلاش برای ورود به بند مالی، جایی که مهدی هاشمی حبس خود را در آن می‌گذراند قصد داشتند او را به قتل برسانند. بعدا اعلام شد که مهدی هاشمی و برخی دیگر از زندانیان مشهور اوین، در آغاز حوادث اخیر به مرخصی فرستاده شده یا مرخصی آنها تمدید شده است و به طور خاص مهدی هاشمی در شب شنبه، اصلا در زندان اوین نبوده است.
در تضاد با اظهارات کریمی قدوسی که گفته بود حوادث اوین به قصد کشتن مهدی هاشمی ایجاد شده می‌دانیم که مهدی هاشمی در زمان حادثه اصلا در زندان نبوده. ضمن این که خبر کریمی قدوسی توسط معاون امنیتی وزارت کشور نیز تکذیب شد.
گزارش مجلس و بازدید انسیه خزعلی از بند نسوان زندان اوین، و همین طور تماس زنان زندانی در این بند، همه این مساله را تایید کرده است که در آتش سوزی اوین، بند نسوان آسیبی ندیده است. به غیر از ادعای علی رضا بیگی نماینده مردم تبریز در مجلس که گفته حوادث شنبه زندان اوین از بند ۲۰۹ آغاز شده، دیگران متفق القول هستند که بندها و بازداشتگاه‌هایی که در اختیار نهادهای امنیتی است در حادثه شنبه شب نه آسیبی دیده، نه درگیر مساله بوده است.
با این وجود نمی‌دانیم چرا اسامی کشته شده‌های حوادث شنبه شب زندان اوین اعلام نشده است تا بتوان ادعای مقامات زندان و سایر مقامات قضایی در مورد محکومت‌های آن ها را راستی آزمایی کرد. اسامی مجروحان این حادثه هم اعلام نشده تا بتوان تخمین زد که آیا آن طور که مقامات می‌گویند همه چیز به بندهای ۷ و ۸ محدود بوده یا مساله دراز دامن‌تر از این حرف‌هاست؟ فیلم‌های روز حادثه توسط نمایندگانی که به اوین رفته‌اند دیده نشده است و یک عضو کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس ابراز امیدواری کرده است که این فیلم‌ها بعدا دیده شود.
گزارش پزشکی قانونی در مورد علت جان باختن ۸ زندانی در اوین منتشر نشده است، گزارشی در مورد نوع آسیب دیدگی زندانیان و دلیل بستری شدن مصدومان حادثه در بهداری اوین و یا مراکز درمانی بیرون از زندان منتشر نشده است، توضیحی در مورد این که چرا خبرگزاری ایرنا می‌گوید درگیری شنبه توسط اراذل و اوباش محبوس در اوین رخ داده در حالی که مرکز رسانه‌ای قوه قضائیه می‌گوید این درگیری بین زندانیان بند مالی و بند سرقت رخ داده، و خبرگزاری مهر در اولین گزارش خود نوشته است که اصلا در زندان اوین اراذل و اوباش نداریم هم منتشر نشده است.
در ادامه امروز نخستین تصاویر از دوربین های مدار بسته اوین منتشر شد که روایتی مستند از ماجرا را نشان می دهد:
مطالب مرتبط
آخرین اخبار