مجمع جهانی اقتصاد یک سازمان غیرانتفاعی و مستقل است که در سال 1971 با هدف بهبود وضعیت جهانی از طریق همکاری میان نهادهای دولتی و خصوصی دایر شد. این مجمع به تهیه گزارشهای مختلفی در رابطه با موضوعات جهانی میپردازد که از مهمترین آنها میتوان به گزارشهای رقابتپذیری و گزارشهای خطرات در حوزههای مختلف در جهان اشاره کرد. معاونت پژوهش های اجتماعی ـ فرهنگی دفتر مطالعات فرهنگی در این باره گزارشی تنظیم کرده است.
یکی از مجموعه گزارشهای رقابتپذیری مجمع جهانی اقتصاد، حول موضوع گردشگری با عنوان »رقابتپذیری سفر و گردشگری« شکل گرفته که از سال 2007 هر دو سال یکبار منتشر میشود.
گزارش رقابتپذیری سفر و گردشگری با ارائه تصویری واضح از جایگاه کنونی گردشگری هر کشور نسبت به رقبای منطقهای و جهانی میتواند راهنمای عملی برای رفع نقاط ضعف و تقویت نقاط قوت به شمار آید.
گزارش مزبور به بررسی وضعیت رقابتی گردشگری 141 کشور در چهار بعد آمادگی محیطی، شرایط و چارچوب قانونی گردشگری، زیرساخت و منابع فرهنگی و طبیعی میپردازد. این ابعاد خود در قالب 14 رکن به عنوان شاخصهای اصلی و 90 گویه به عنوان زیر شاخص مورد بررسی قرار میگیرند.
ابعاد اصلی
بعد نخست، به ارزیابی مجموعه عوامل عمومی موثر بر اداره گردشگری در کشور پرداخته و در اصلاح »آمادگی محیطی«، نامیده میشود. این بعد شامل رکنهای محیط کسب و کار، امنیت و ایمنی،بهداشت و سلامت، منابع انسانی و بازار کارو آمادگی در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات میشود. بعد دوم مبتنی بر شرایط و چارچوب قانونی گردشگری است و چهار رکن اولویتدهی بهسفر و گردشگری، گشودگی بینالمللی، رقابتپذیری قیمتی و پایداری محیطی را دربر میگیرد. بعد زیرساخت، دسترسی و کیفیت زیرساختهای فیزیکی صنعت را با استفاده از سه رکن زیرساخت حمل و نقل هوایی ، زیرساخت حمل و نقل زمینی و بنادر و زیرساخت خدمات گردشگری مورد بررسی قرار میٔهد. آخرین حوزه در ارتباط با منابع فرهنگی و طبیعی قرار دارد، همان چیزی که دلیل سفر مسافر به شمار میرود. این حوزه دو رکن منابع طبیعی و منابع فرهنگی و تجارت سفر را شامل میشود.
وضعیت شاخصهای رقابتپذیری گردشگری ایران براساس گزارشهای 2013 و 2015
ایران رتبه 96 در حوزه شرایط و چارچوبهای قانونی گردشگری در بین 141 کشور را دارد. دراین میان رتبه رکن آن در حوزه اولویت دهی به سفر و گردشگری 130 است و گشودگی بینالمللی آن 116 است. رتبه رکن ایران در حوزه رقابتپذیری 1 و در حوزه پایداری محیطی 115 است.
بخش دیگری از این گزارش به جایگاه رقابتی گردشگری ایران در مقایسه با رقبای منطقه خاورمیانه و آفریقای شمالی اختصاص یافتهاست چنانکه طبق این آمار امارات متحده عربی، قطر و بحرین به ترتیب سه رتبه برتر درمیان 16 کشور منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا هستند. کشور ایران در منطقه رتبه 12ام را به خود اختصاص داده است. این در حالی است که رتبه نخست منطقه )امارات متحده عربی) در مقیاس جهانی در جایگاه 24 ام قرار گرفته است. ایران با نمره 62/6 از لحاظ رقابتپذیری قیمتی از بهترین موقعیت رقابتی نسبت به نه تنها کشورهای منطقه -که در این مورد میانگین 27/5 را ثبت کردهٔاند- بلکه تمامی رقبای جهانی برخوردار است. پایینترین نمره در میان رکنهای ایران به رکن گشودگی بینالمللی )14/2 ) است که رقم آن به میانگین منطقه )18/2) نزدیک و هنوز از بهترین عملکرد جهانی )25/5) فاصله دارد.
طبق این گزارش میتوان گفت، بهترین عملکرد ایران در میان ارکان متعلق به رکن رقابتپذیری قیمتی (با رتبه 1) و ضعیفترین عملکرد در ارکان به رکن اولویتدهی به سفر و گردشگری(رتبه 130) و سپس رکن محیط کسب وکار و رکن زیرساخت خدمات گردشگری هر دو با رتبه(119) تعلق دارد.
در میان گویهها نیز اولویت صنعت گردشگری برای دولت (رتبه 135) و میزان آموزش کارکنان (رتبه 140) جزء ضعیفترین گویههای ایران بهشمار میروند. در میان رقبای خاورمیانه و شمال آفریقا، امارات متحده عربی، قطر و بحرین به ترتیب سه رتبه برتر در میان 16 کشور منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا هستند.
ایران در منطقه، رتبه 12 ام را به خود اختصاص داده است. این در حالی است که رتبه نخست منطقه (امارات متحده عربی) در مقیاس جهانی در جایگاه 24 ام قرار گرفته است. ایران با نمره 62/6 از لحاظ رقابتپذیری قیمتی در منطقه نیز برتر است. پایینترین نمره در میان رکنهای ایران در منطقه رکن گشودگی بینالمللی(14/2) است که رقم آن به میانگین منطقه (18/2)نزدیک و هنوز از بهترین عملکرد جهانی (25/5) فاصله دارد. توجه به مؤلفههای فوق میتواند در اتخاذ سیاستهای صحیح در حوزه گردشگری مؤثر باشد امری که با در اولویت قرار گرفتن گردشگری در سیاستهای کلی برنامه ششم (بند »51«) هم اکنون یک ضرورت به شمار میرود.
خبرگزاری میراث فرهنگی