استفاده از ابزار مالیات برای کنترل اجاره خانه

بر اساس ماده ۵۴ مکرر اصلاحی قانون مالیات‌های مستقیم مصوب سال ۱۳۹۹ مجلس شورای اسلامی برای اینکه ملکی مشمول این قانون شود باید شرایط زیر را داشته باشد:

۱- واحد خالی مسکونی باشد، بنابراین واحدهای تجاری و اداری مشمول این مالیات نیستند.

۲- واحد مسکونی در شهر های بالای ۱۰۰ هزار نفر جمعیت قرار داشته باشد.

نکته - واحدهای مسکونی واقع در شهرهای زیر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت و روستاهای کشور که مالک و بهره‌ بردار آنها هر یک جداگانه در سامانه ملی املاک و اسکان کشور ثبت نشده باشد در حکم خانه خالی تلقی شده و صرفاً مشمول جریمه‌ای معادل ۲۰ درصد مالیات سال اول (شش برابر اجاره ماهیانه) موضوع قانون مالیات بر خانه های خالی خواهد شد؛ بنابراین واحدهای مسکونی واقع در شهرهای زیر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت و روستاهای کشور هم موظف به ثبت در سامانه ملی املاک و اسکان هستند.  

۳- واحد مسکونی در هر سال مالیاتی در مجموع بیش از ۱۲۰ روز ساکن یا کاربر نداشته باشد.

۴- واحد مسکونی توسط سامانه املاک و اسکان کشور به عنوان خانه خالی شناسایی شده باشد.

تعداد خانه‌های خالی زیاد، مالیات دریافتی کم

بر این اساس، فرایند اخذ مالیات از این خانه‌ها که حدودا از اواسط سال ۱۴۰۰ آغاز شد از همان ابتدا با چالش‌هایی همراه بود. درواقع قانون وظیفه شناسایی خانه‌های خالی را برعهده وزارت راه و شهرسازی گذاشته بود و بدین منظور، سامانه املاک و اسکان در مردادماه سال ۱۳۹۹ آغاز به کار و مردم را ملزم کرد که اطلاعات سکونت خود را در این سامانه اعلام کنند. فرایندی که چندان موفق نبود، چرا که یا مالکان از خود اظهاری امتناع کردند یا اینکه برخی خانه‌ها به اشتباه خالی شناسایی شدند. در هر حال، این چالش‌ها باعث شد درآمد چشم‌گیری از این محل نصیب دولت نشود؛ به طوریکه در ۱۱ ماه سال گذشته فقط حدود یک میلیارد و ۵۳۵ میلیون تومان مالیات از خانه‌های خالی اخذ شد.

بر این اساس چندی پیش خلیل محبت خواه، مدیرکل راه و شهرسازی استان تهران اعلام کرد که  قرار است از ۱۵ شهریور قانون مالیات بر خانه‌های خالی با قدرت عملیاتی شود.

بنا به گفته‌ وی، تعداد ۶۵ هزار خانه خالی در پردیس، ۴۵ هزار خانه خالی و در حال ساخت در منطقه ۲۲ تهران و ۱۰ هزار خانه خالی در املاک ادارات و ارگان‌ها در سطح شهر تهران و شهرهای استان وجود دارد.با توجه به احداث ۸۲ هزار واحد مسکن مهر در شهر جدید پردیس، بخش قابل توجهی از آپارتمان‌های ساخته شده در این شهر خالی از سکنه است. بعضی افراد در پردیس ۱۰۰ و حتی ۲۰۰ واحد مسکونی دارند. بخر و بفروش‌ها در شرق، شمال و غرب پایتخت با احتکار املاک از خلأ مالیات در بخش مسکن سود می‌برند و در این شرایط عدم برنامه‌ریزی سازندگان در جهت ایجاد تناسب عرضه و تقاضا و پایین بودن توان تقاضای مصرفی، سرمایه‌های سازندگان را به چاله‌ی رکود کشانده است.

تاریخ 15 شهریورماه درحالی تعیین شده است که سازمان امور مالیاتی اعلام کرد طبق  ماده ۵۴ مکرر قانون مالیات‌های مستقیم که مربوط به مالیات خانه‌های خالی است، شناسایی این خانه‌ها منوط به اطلاعاتی است که توسط مالکین در سامانه ملی املاک و اسکان کشور ثبت شده است.چنانچه تغییری در قانون مذکور رخ دهد، سازمان امور مالیاتی می تواند از اطلاعات سایر دستگاه‌ها و نهادها از جمله شهرداری استفاده کرده و مالیات را وصول کند. در غیر این صورت تا زمانی که قانون تغییر پیدا نکرده است تفاوتی در فرایند شناسایی خانه‌های خالی رخ نخواهد داد، زیرا قانون سازمان امور مالیاتی را به خوداظهاری صورت گرفته در سامانه ملی املاک و اسکان محدود کرده است.

استفاده از ابزار مالیات بر کنترل کرایه مسکن

بنابراین به طور کلی وظیفه شناسایی خانه‌های خالی بر عهده سازمان امور مالیاتی نیست اما این سازمان آمادگی خود را برای اخذ مالیات از خانه‌های خالی اعلام کرده است. در این راستا، سید محمد هادی سبحانیان، رئیس سازمان امور مالیاتی در آخرین نشست خبری خود اعلام کرد: سازمان امور مالیاتی وظیفه‌ و امکان قانونی برای شناسایی خانه‌های خالی ندارد، اما ممکن است نظراتی داشته باشیم که ارائه دهیم، سازمان فقط مسئول وصول مالیات است اما اراده‌ای جدی برای کمک به وزارت راه و مردم را دارد. در شرایطی که کرایه مسکن افزایش یافته است ابزار مالیات می‌تواند کمک کننده باشد.

به گفته وی سازمان آمادگی دارد، در گروه‌هایی که برای بازدید سرزده از املاکی‌ها تشکیل شده است حضور یابد، بر این اساس معاملات املاکی که فاقد پرونده مالیاتی هستند شناسایی و مجازات می‌شوند. طبق اطلاعات وزارت راه حدود ۳۰۰ هزار خانه خالی شناسایی شده‌اند  که ۶۶ هزار واحد متعلق به افرادی هستند که بیش از دو خانه خالی دارند، از همه افراد مطالبه کردیم. ۳۳ هزار برگ مطالبه به ارزش ۱۴۰۰ میلیارد تومان صادر شده است. ۶۴۶ پرونده قطعی شده است که ارزش آن حدود ۶.۵ میلیارد تومان بوده است. ۴۹ شخص حقیقی و حقوقی که بالای ۲۰ واحد خانه خالی دارند شناسایی شده‌اند که البته اعتراض کردند و در حال تعیین تکلیف است.

دولت چقدر روی خانه‌های خالی حساب باز کرده است؟

آن طور که دولت در بودجه سال جاری پیش‌بینی کرده، قرار است از خانه‌های مسکونی خالی از سکنه ۲۰۰۰ میلیارد تومان مالیات اخذ کند.